5 czerwca 2024 roku w Polsce wchodzą w życie nowe przepisy dotyczące badań prenatalnych, które znacząco rozszerzają dostępność tych badań dla wszystkich kobiet w ciąży. Kluczową zmianą jest usunięcie ograniczenia wiekowego, co oznacza, iż badania prenatalne są teraz dostępne bezpłatnie dla każdej kobiety ciężarnej, niezależnie od jej wieku.
Program badań prenatalnych, finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, obejmuje szeroki zakres usług, w tym poradnictwo, badania biochemiczne, USG płodu, a także badania genetyczne. W przypadku stwierdzenia ryzyka wad genetycznych lub chromosomalnych, program przewiduje również możliwość przeprowadzenia badań inwazyjnych, takich jak amniopunkcja czy biopsja trofoblastu. Wszystkie te badania mają na celu wczesne wykrywanie potencjalnych wad płodu, co umożliwia odpowiednie przygotowanie rodziców oraz, jeżeli to możliwe, wczesne leczenie.
Aby skorzystać z programu, potrzebne jest skierowanie od lekarza prowadzącego ciążę. Skierowanie to powinno zawierać informacje o wskazaniach do objęcia programem oraz ewentualne wyniki badań potwierdzające zasadność objęcia badaniami. Program realizowany jest w poradniach ginekologiczno-położniczych, które zobowiązane są do przeprowadzenia diagnostyki zgodnie z najnowszymi standardami medycznymi.
Te zmiany mają na celu zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości opieki prenatalnej dla wszystkich kobiet w Polsce, co jest istotnym krokiem w kierunku poprawy zdrowia publicznego i wyników neonatologicznych.
Jakie bezpłatne badania prenatalne przysługują ciężarnym w Polsce?
W ramach badań prenatalnych dostępne są różne rodzaje testów, które mają na celu ocenę stanu zdrowia płodu oraz wykrycie ewentualnych wad genetycznych czy strukturalnych już we wczesnej fazie ciąży. Oto niektóre z najważniejszych badań, które są częścią programu:
Badania biochemiczne – obejmują analizę różnych biomarkerów w surowicy krwi matki, które mogą wskazywać na ryzyko nieprawidłowości w rozwoju płodu. Przykłady takich markerów to białko PAPP-A (ang. Pregnancy-Associated Plasma Protein A) oraz wolna podjednostka β-HCG (gonadotropina kosmówkowa), które są testowane między 11 a 14 tygodniem ciąży.
USG płodu – ultrasonografia, zwłaszcza wykonana w pierwszym trymestrze (między 11 a 14 tygodniem ciąży) oraz w drugim trymestrze (między 18 a 22 tygodniem ciąży), pozwala na ocenę strukturalną płodu. USG może wykryć wady strukturalne takie jak wady serca czy kończyn, a także inne potencjalne nieprawidłowości w rozwoju płodu.
Badania genetyczne – w ramach programu przeprowadzane są, gdy istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia wad genetycznych. Może to być np. wynik anomalii wykrytych w badaniach biochemicznych lub USG. Badania genetyczne obejmują szerokie spektrum testów, w tym amniopunkcję, biopsję trofoblastu czy kordocentezę, które polegają na pobraniu próbek z okolic płodu w celu dokładniejszej analizy genetycznej.
Poradnictwo genetyczne – jest częścią programu, zwłaszcza w przypadkach, gdy wyniki badań wskazują na ryzyko wad genetycznych. Poradnictwo pomaga rodzicom zrozumieć ryzyko i możliwe konsekwencje wyników badań, a także wspiera w podejmowaniu decyzji dotyczących dalszego postępowania.
Każde z tych badań przeprowadzane jest we właściwym okresie ciąży i wymaga skierowania od lekarza prowadzącego ciążę, który określa, które badania są potrzebne w danej sytuacji. Cel tych badań to nie tylko wczesne wykrywanie wad, ale również umożliwienie odpowiedniego przygotowania rodziców i, o ile to możliwe, wdrożenie leczenia jeszcze przed narodzeniem dziecka.
Wprowadzone zmiany zapewnią wszystkim ciężarnym kobietom, niezależnie od ich wieku, szerszy dostęp do badań prenatalnych. Zgodnie z danymi Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, z tego rozszerzonego programu może skorzystać ponad 210 tysięcy kobiet.
