Ministerstwo Edukacji Narodowej finalizuje projekt nowelizacji Karty Nauczyciela, który ma wyeliminować dotychczasowe nieprawidłowości w organizacji pracy szkół. Jedną z kluczowych zmian jest zakaz, który usprawnić ma pracę nauczycieli specjalistów.
Fot. Pixabay / Warszawa w Pigułce
Ochrona pracy nauczycieli specjalistów
Dotychczasowa praktyka w wielu szkołach polegała na kierowaniu specjalistów na zastępstwa za nieobecnych nauczycieli przedmiotowych, co skutecznie uniemożliwiało im wykonywanie ich podstawowych obowiązków. Problem ten miał często podłoże ekonomiczne – placówki, chcąc uniknąć wypłaty dodatkowych wynagrodzeń za zastępstwa, korzystały z pracy pedagogów i psychologów, którzy musieli rezygnować z zaplanowanych zajęć z uczniami wymagającymi specjalistycznego wsparcia.
Nowe przepisy jednoznacznie określą, iż tego typu praktyki są niedopuszczalne. Zmiana ta ma fundamentalne znaczenie dla jakości wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w szkołach. Pedagodzy, psycholodzy, logopedzi i bibliotekarze będą mogli skupić się na swoich podstawowych zadaniach, co przełoży się na lepszą pomoc uczniom z trudnościami edukacyjnymi i emocjonalnymi.
Eksperci od lat zwracali uwagę, iż dezorganizacja pracy specjalistów prowadzi do obniżenia standardów wsparcia dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Nowe regulacje mają zapewnić, iż każdy uczeń otrzyma pomoc, która mu przysługuje, a szkoły będą musiały planować zastępstwa w sposób niezakłócający pracy kadry specjalistycznej.
Krótszy okres próbny dla początkujących nauczycieli
Kolejną istotną zmianą jest skrócenie okresu próbnego dla nauczycieli rozpoczynających pracę w zawodzie. Dotychczas nauczyciel musiał przepracować dwa lata, aby przejść z etapu nauczyciela początkującego do mianowanego. Nowelizacja zakłada skrócenie tego okresu do jednego roku szkolnego.
Dzięki tej zmianie młodzi pedagodzy szybciej uzyskają stabilizację zawodową i dostęp do uprawnień przewidzianych dla nauczycieli mianowanych. Jest to szczególnie ważne w kontekście problemów z przyciąganiem nowych kadr do zawodu nauczyciela. Krótszy okres próbny może stanowić dodatkową zachętę dla absolwentów kierunków pedagogicznych do podejmowania pracy w szkołach.
Reforma w tym zakresie odpowiada na postulaty środowiska nauczycielskiego, które od lat wskazywało, iż dwuletni okres próbny jest nieuzasadniony i zniechęca młodych ludzi do rozpoczynania kariery w edukacji. Doświadczenia innych państw europejskich pokazują, iż jeden rok jest wystarczającym czasem na weryfikację predyspozycji zawodowych nauczyciela.
Ujednolicenie pensum w szkołach zawodowych
Nowe przepisy wprowadzą również ujednolicenie tygodniowego wymiaru godzin pracy nauczycieli w szkołach zawodowych. Pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu zostanie zmniejszone z 20 do 18 godzin tygodniowo, co zrówna ich czas pracy z nauczycielami przedmiotów teoretycznych.
Ta długo oczekiwana zmiana ma zakończyć nieuzasadnione różnice w wymiarze czasu pracy, które od lat budziły kontrowersje w środowisku nauczycielskim. Dotychczasowy podział był często krytykowany jako arbitralny i niewspółmierny do rzeczywistego nakładu pracy obu grup pedagogów.
Ujednolicenie pensum ma również wymiar praktyczny – ułatwi planowanie zajęć i organizację pracy w szkołach zawodowych, gdzie często ci sami nauczyciele prowadzą zarówno zajęcia teoretyczne, jak i praktyczne. Nowy wymiar godzin pracy będzie też lepiej odzwierciedlał faktyczny czas potrzebny na przygotowanie i prowadzenie zajęć praktycznych, które wymagają szczególnej staranności ze względu na aspekty bezpieczeństwa.
Jasne zasady wynagradzania za godziny ponadwymiarowe
Jednym z ważnych punktów nowelizacji jest ujednolicenie zasad wynagradzania za godziny ponadwymiarowe i zastępstwa. Ministerstwo planuje wprowadzenie precyzyjnych reguł określających, w jakich przypadkach nauczyciel zachowuje lub traci prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe.
Dotychczas zasady te mogły się różnić w zależności od interpretacji przepisów przez organ prowadzący szkołę, co prowadziło do nierówności w traktowaniu nauczycieli pracujących w różnych placówkach. Nowe regulacje mają ujednolicić te praktyki w skali całego kraju.
Uregulowane zostaną również sposoby naliczania wynagrodzenia za dodatkową pracę, niezależnie od organu prowadzącego szkołę. Zwiększy to transparentność systemu wynagrodzeń i zapewni nauczycielom większą przewidywalność finansową. Jednocześnie jasne zasady ułatwią dyrektorom szkół planowanie budżetu i zarządzanie kadrami.
Nowe uprawnienia dla nauczycieli przed emeryturą
Projekt nowelizacji zakłada również wprowadzenie korzystniejszych regulacji dla nauczycieli zbliżających się do wieku emerytalnego. Osoby, którym brakuje mniej niż rok do nabycia prawa do emerytury, zyskają możliwość skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie lub rehabilitację uzdrowiskową.
Dodatkowo, przepisy dotyczące ochrony przedemerytalnej, odpraw emerytalnych oraz nagród jubileuszowych zostaną doprecyzowane, aby zapewnić nauczycielom większą stabilność finansową w okresie przejścia na emeryturę. Jest to szczególnie istotne w kontekście starzenia się kadry pedagogicznej i potrzeby zapewnienia godnych warunków zakończenia kariery zawodowej.
Zmiany te mają również wymiar praktyczny – umożliwią płynniejsze planowanie zastępstw i przejmowanie obowiązków przez nowych nauczycieli, co przyczyni się do lepszej organizacji pracy w szkołach.
Ocena pracy nauczycieli i rola mentorów
Nowelizacja precyzuje także obowiązki mentorów oraz zasady oceny pracy nauczycieli. Szczególną uwagę poświęcono rozliczaniu czasu pracy pedagogów, zwłaszcza tych uczących w klasach maturalnych, gdzie harmonogram roku szkolnego jest zróżnicowany ze względu na wcześniejsze zakończenie zajęć dla maturzystów.
Reforma zakłada również wzmocnienie roli kuratoriów oświaty, które mają zapewnić większe wsparcie dla szkół w zakresie interpretacji prawa pracy i organizacji zajęć. Ma to ujednolicić praktyki stosowane w różnych placówkach i zapewnić przestrzeganie praw nauczycieli.
System mentoringu, który zastąpił dawną instytucję opiekuna stażu, zostanie doprecyzowany, aby lepiej wspierać rozwój zawodowy młodych nauczycieli. Jasno określone obowiązki mentorów i sposoby ich rozliczania mają zapewnić wysoką jakość tego procesu.
Harmonogram wdrażania zmian
Przyjęcie nowelizacji Karty Nauczyciela planowane jest na drugi kwartał bieżącego roku. Nowe przepisy miałyby zacząć obowiązywać od września, co zbiegłoby się z początkiem nowego roku szkolnego 2025/2026. Taki harmonogram ma umożliwić szkołom i organom prowadzącym odpowiednie przygotowanie się do wdrożenia zmian.
Celem nowelizacji jest kompleksowe uporządkowanie organizacji pracy w szkołach, zapewnienie większej ochrony nauczycielom oraz zwiększenie efektywności całego systemu edukacji. Eksperci oceniają proponowane zmiany pozytywnie, podkreślając, iż mogą one znacząco poprawić warunki pracy nauczycieli i specjalistów.
Jednocześnie eksperci zwracają uwagę, iż skuteczność nowych regulacji będzie w dużej mierze zależała od ich konsekwentnego egzekwowania oraz zapewnienia szkołom odpowiednich środków finansowych na ich realizację. Szczególnie istotne będzie monitorowanie, czy zakaz wykorzystywania specjalistów do zastępstw jest przestrzegany oraz czy dyrektorzy szkół otrzymują wystarczające wsparcie finansowe na organizację zastępstw zgodnie z nowymi przepisami.
Nowelizacja Karty Nauczyciela stanowi istotny krok w kierunku profesjonalizacji zawodu nauczyciela i poprawy funkcjonowania polskich szkół. Jej powodzenie zależy jednak nie tylko od jakości samych przepisów, ale również od zaangażowania wszystkich podmiotów odpowiedzialnych za system edukacji w ich adekwatne wdrożenie.
