W jaki sposób przekształcić przedszkole, aby pogodzić dwie czynności – nauczanie i uczenie się? Jak zindywidualizować proces kształcenia i wychowania? Jakie narzędzie w pracy z dziećmi wybrać, aby umożliwiało wychowanie dziecka „ku przyszłości”? W jaki sposób wychować pokolenie, które zdobędzie kompetencje przyszłości w trakcie swojej edukacji?
Odpowiedzią na powyższe pytania było wprowadzenie edukacji daltońskiej do mojej pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi w oddziale przedszkolnym. Do podjęcia innowacji z zakresu systemu daltońskiego skłoniła mnie chęć sprawdzenia prawdziwości twierdzenia pedagoga Henryka Rowida:
„System daltoński ma za ostateczny cel wychowanie nowego człowieka, zdolnego do tworzenia coraz doskonalszej i bogatszej kultury. System daltoński […] buduje swe zasady i metody na energiach tkwiących w duszy dziecka […]. Energie te mogą ujawnić się samorzutnie, dziecko zdolne jest do samodzielnego rozwoju swoich sił duchowych, o ile znajdzie odpowiednie warunki. Otóż stworzenie takich warunków jest najważniejszym zagadnieniem wszystkich wychowawców nowoczesnych” (1).
Na początku wprowadziłam do zajęć elementy wizualne, na których oparte są wszystkie działania podejmowane przez dziecko w przedszkolu. Zastosowałam zakodowanie dni tygodnia kolorami, które jest bardzo skutecznym narzędziem w nauczeniu dzieci planowania. Był też zegar daltoński, kształtujący u dzieci poczucie czasu, pozwalający zrozumieć jego upływ i pojęcie długości trwania odcinków czasu. Stosowałam plan dnia porządkujący dziecku rytm dnia upływającego w przedszkolu, uczący harmonii.
Za pomocą tablicy zadań realizowałam w praktyce ideę autonomii. To narzędzie daje nauczycielowi możliwość indywidualizacji pracy z każdym dzieckiem, a dziecku pozwala na pracę zgodnie ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. Z kolei tablica osiągnięć umożliwia zauważenie postępów dziecka w motywujący dla niego sposób. Pozwala mu też poczuć, iż zmierza w dobrą stronę, aby być ekspertem w konkretnej dziedzinie. Pokazuje również, iż pomaganie innym jest dobre. Ważna była wizualizacja dyżurów, które uczą dzieci odpowiedzialności.
Stosowałam ponadto wizualizacje współpracy, tworzyłam pary oraz zespoły, ułatwiając dziecku wykonanie zadania oraz ucząc, do kogo ma się udać, kiedy napotka problem. Tak rozumiana kooperacja rozwija u dzieci wykorzystywanie inteligencji interpersonalnej i uczy szacunku do drugiego człowieka. Uczy także negocjacji, których celem jest obranie wspólnej drogi do wykonania zadania.
Ważnym krokiem było wprowadzenie instrukcji obrazkowej, prostej lub złożonej, która krok po kroku pokazuje sposób postępowania w danej sytuacji. Na przykład zdjęcie uporządkowanej półki informuje dziecko, w jakim stanie ma zostawić dane miejsce po skończonej zabawie. Zdjęcia pracy plastycznej wizualizują sposób wykonania poszczególnych kroków, aby otrzymać zamierzony efekt.
Praca z instrukcją przyczynia się do rozwijania umiejętności rozwiązywania złożonych problemów oraz przygotowuje dzieci do realizacji głównych filarów pedagogiki planu daltońskiego: odpowiedzialności, potrzebnej do osiągania życiowych celów; samodzielności, kształtującej poczucie sprawstwa i rozwijającej niezależność; współpracy, która uczy szacunku do drugiego człowieka, umiejętności zawierania kompromisów i wyrażania własnego zdania. Obserwowanie postępów tej pracy pobudza refleksję, czyli umiejętność bardzo istotną teraz i w przyszłości.
Rodzice mogą również w domu stworzyć zaprezentowane tu proste propozycje warunków do pracy według planu daltońskiego – w celu ujednolicenia systemu wychowawczego przedszkola i domu, a co za tym idzie, zwiększenia efektywności w procesie uczenia się.
Stworzenie warunków do pracy w systemie daltońskim nie jest trudne, a w znacznym stopniu pomaga dzieciom rozwinąć skrzydła. Nakierowanie na wykorzystanie potencjału i możliwości jest solidną drogą do osiągnięcia sukcesu i spełnienia w życiu.
Anna SZYMCZAK, wychowawca świetlicy w Szkole Podstawowej nr 2 im. Noblistów Polskich w Strykowie (woj. łódzkie)
(1) H. Rowid, System daltoński w szkole powszechnej. Z zagadnień wczesnej metodyki, 1927, s. 84.
TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.
