Praca z dziećmi wymaga ciągłego poszukiwania nowych, atrakcyjnych metod nauczania, dostosowanych do otaczającego nas świata, a zarazem dających dzieciom możliwość wszechstronnego rozwoju.
Współczesne dzieci żyją w świecie gotowców, m.in. zabawek przygotowanych już do użytku. Wystarczy je tylko wypakować. Wiele z nich działa bez udziału bawiących się. Trzeba wcisnąć przycisk. Większość zabawek nie daje się modyfikować ani nie ma możliwości wprowadzenia własnych pomysłów na ich funkcjonowanie.
Coraz więcej dzieci spędza wolny czas, oglądając bajki w telewizji czy Internecie, w których zdarzenia i bohaterowie pochodzą z wyobraźni autora. Dziecko jest więc jedynie biernym odbiorcą cudzej twórczości. Na zajęciach w przedszkolach i szkołach też pojawiają się gotowe szablony, pomysły rozwiązań i opracowane metody działań.
Dlatego dzieci mają coraz mniej możliwości swobodnego działania, doświadczania, rozwijania swojej wyobraźni, pomysłowości, prób samodzielnego szukania rozwiązań, wyrażania siebie i swojego punktu widzenia.
Chcąc wpłynąć na ten ograniczający dzieci trend, postanowiłam poszerzyć ofertę edukacyjną naszego przedszkola. Poszukując nowych, alternatywnych metod nauczania, zdecydowałam się opracować i wprowadzić elementy pedagogiki Friedricha Wilhelma Froebla (1782–1852) w zajęciach grupowych.
Froebel znany jest jako twórca tzw. ogródków dziecięcych (kindergarden), czyli instytucji wychowawczych dla dzieci w wieku od trzech do sześciu lat. Wprowadzał autorski system metodyczny, oparty na zabawowej i zajęciowej samodzielności i aktywności dziecięcej. Podstawowy cel, jaki stawiał przed ogródkiem dziecięcym to wszechstronne przygotowanie dziecka do dalszych stadiów wychowania i kształcenia (1). „Przedszkole to ogródek, w którym rosnące rośliny to dzieci, a nauczyciel jest ogrodnikiem dbającym i pielęgnującym ich rozwój” – przekonywał niemiecki pedagog.
Froebel wyróżnił trzy „dary” typowe dla trzech okresów rozwoju przedszkolnego dziecka. W pierwszym okresie otrzymuje ono do zabawy piłkę jako kulę, w drugim – walec, w trzecim – klocki jako sześcian. Zabawie tej towarzyszą śpiew, mówienie wierszyków lub opowiadań. W opracowanej przez Froebla koncepcji duże znaczenie ma też kontakt z materiałami, których dostarcza przyroda, czyli darami natury.
Przez cały rok szkolny w naszym przedszkolu trzy razy w tygodniu prowadzone były poranki froeblowskie. Dzieci utrwalały poznaną wiedzę dzięki „darów” Froebla, a także uczyły się nowych treści. Prowadzone były również raz w tygodniu zajęcia edukacji matematycznej według scenariuszy Edyty Gruszczyk- Kolczyńskiej.
Śnieżynki; fot. Anna MeysztowiczStosując metodę Froebla, możemy wykorzystać zestaw jego „darów” składający się z 14 pudełek, w tym także siatki geometrycznej. W pudełkach znajdują się różnorodne elementy, m.in. wełniane kule, drewniane sześciany, walce, kolorowe patyczki, elementy do tworzenia mozaiki oraz pierścienie. Dzieci i nauczyciele mogą wykorzystać te elementy do zabaw badawczych, konstrukcyjnych, podczas realizacji zadań matematycznych oraz tworząc różnorodne teatrzyki.
Oprócz „darów” możemy również wykorzystać do pracy segregatory, w których znajdują się wzory budowli do konstruowania oraz wzory ornamentów. Pomocne podczas zajęć są również froeblowskie przeplatanki czy korale matematyczne. Oczywiście możemy do pracy użyć przedmiotów, które dała nam przyroda.
W sali natomiast należy zorganizować kąciki tematyczne: badawczy, twórczy, gospodarczy oraz kącik darów. To miejsca, w których dzieci pracują, eksplorują, tworzą i prowadzą obserwacje oraz doświadczenia. Przedszkolaki na początku każdego tygodnia dzielone były na grupy, w których pracowały przez pięć dni, przechodząc przez kolejne kąciki tematyczne.
Celem wprowadzenia innowacji pedagogicznej w przedszkolu było sprawdzenie, czy dzięki zastosowaniu elementów pedagogiki Froebla podniesiona zostanie skuteczność działań wychowawczo-dydaktycznych, nastąpi rozwój kreatywności i twórczości. Po przeanalizowaniu dokumentów, zapisów w dzienniku, wyników obserwacji wstępnej i końcowej oraz obserwacji wytworów prac maluchów opracowałam następujące wnioski.
Gąsienica wykonana przez dzieci; fot. Anna MeysztowiczDzieci chętnie brały udział w zajęciach, korzystały z „darów” – zarówno podczas zajęć, jak i w wolnym czasie. Można jednoznacznie stwierdzić, iż u większości podopiecznych zwiększył się poziom umiejętności logicznego myślenia, działania przyczynowo-skutkowego, rozwinęły się motoryka mała (ręki), wyobraźnia, kreatywność, umiejętność zagospodarowania przestrzeni, precyzyjność, wiedza o świecie przyrodniczym.
Dzieci stały się bardziej otwarte na nowe doświadczenia, zadawanie pytań, podejmowanie prób i szukanie rozwiązań. Zwiększona została również samoocena i wiara we własne możliwości. Przedszkolaki nauczyły się dbać nie tylko o „dary” Froebla, ale również o inne zabawki i przedmioty w sali.
Na podstawie przeprowadzonych badań oraz z powyższych wniosków mogę podsumować, iż potwierdziła się hipoteza mówiąca o pozytywnym wpływie pedagogiki Froebla na wyobraźnię i pomysłowość dzieci, a także na zwiększenie skuteczności oddziaływań wychowawczo-edukacyjnych.
„Dary” Froebla dają ponadto możliwość kształtowania i rozwijania u dzieci pojęć matematycznych, choćby takich, które wybiegają poza ramy podstawy programowej. Dają możliwość wyrażania własnego poglądu, spostrzeżeń, wyobrażeń. Nieśmiałe i wycofane przedszkolaki mają możliwość wyrażenia własnego zdania, swojego punktu widzenia i rozumienia świata.
Praca z wykorzystaniem „darów” pozwala dzieciom na skupienie się i wyciszenie, co daje im możliwość lepszej koncentracji na zadaniu. Dzieci więcej zapamiętują, szybciej uczą się nowych rzeczy i lepiej łączą różne informacje ze sobą.
Warto więc poświęcić trochę czasu, aby lepiej poznać pedagogikę Froebla i korzystać z niej podczas zajęć.
Aneta MEYSZTOWICZ, nauczyciel wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej, oligofrenopedagog, pracuje w Samorządowym Przedszkolu nr 110 w Krakowie
Bibliografia:
1. http://www.froebel.pl/pedagogika-froebla [dostęp: 9.08.2023].
B. Bilewicz-Kuźnia, S. Kustosz, K.Małek, Program wychowania przedszkolnego. Dar Zabawy, wyd. 3, Lublin 2017.
B. Bilewicz-Kuźnia, Dar Zabawy. Metodyka i propozycje zajęć z dziećmi według założeń pedagogicznych Froebla, Froebel.pl Sp. z o.o., Lublin 2014.
S. Kustosz, Rymuję i buduję. Rymowanki i wiersze do darów, wyd. 2 zmienione, Froebel.pl Sp. z o.o., Lublin 2016.
