Alarmujące dane o kompetencjach cyfrowych dorosłych obywateli UE: Czy jest szansa na poprawę aktualnych wyników?
Pomimo licznych inicjatyw i miliardowych inwestycji zaledwie 55,6 proc. dorosłych mieszkańców Unii Europejskiej posiada podstawowe umiejętności cyfrowe. Zgodnie z celem wyznaczonym w strategii Digital Decade, do 2030 r. ten odsetek powinien wzrosnąć do 80 proc. Jak tego dokonać? Odpowiedzi szuka najnowszy raport Wspólnego Centrum Badawczego (JRC).
Kto zostaje w tyle w cyfrowej Europie?
Podstawowe umiejętności cyfrowe są dziś najważniejsze dla sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie oraz na rynku pracy. Jednak dane pokazują, iż znaczna część mieszkańców UE wciąż nie radzi sobie z takimi czynnościami jak edytowanie dokumentów online, stosowanie zasad cyberbezpieczeństwa czy udział w zdalnych kursach.
Choć większość dorosłych nie ma większego problemu z komunikacją dzięki poczty e-mail czy mediów społecznościowych, to tworzenie treści cyfrowych oraz rozwiązywanie technicznych problemów pozostają wyzwaniem dla dużych grup społecznych.
Na cyfrowe wykluczenie szczególnie narażone są osoby z niższym poziomem wykształcenia. To właśnie w tej grupie najczęściej spotyka się dorosłych, których kompetencje cyfrowe nie osiągają choćby podstawowego poziomu. Jednak nie tylko edukacja ma znaczenie. Równie istotny okazuje się charakter wykonywanej pracy – osoby zatrudnione przy pracach fizycznych radzą sobie z technologiami jeszcze gorzej niż bezrobotni lub nieaktywni zawodowo.
Różnice można zauważyć również pomiędzy mieszkańcami miast a osobami z obszarów wiejskich. Wynikają one z rozbieżności społeczno-ekonomicznych oraz trudniejszego dostępu do infrastruktury cyfrowej poza dużymi aglomeracjami.
Co więcej, skutki tych nierówności nasilają się, gdy występują jednocześnie. Przykładem mogą być młodzi dorośli – choć wiek często kojarzy się z większą biegłością cyfrową, aż 32 proc. osób w wieku 16-24 lat wykazuje poziom umiejętności poniżej podstawowego. W przypadku młodych ludzi o niskim poziomie wykształcenia odsetek ten rośnie do 43 proc.
Co trzeba poprawić, by osiągnąć cel?
Program polityki cyfrowej dekady zakłada, iż w ciągu najbliższych lat co najmniej 8 na 10 dorosłych mieszkańców UE będzie posiadać podstawowe kompetencje cyfrowe. Jednak najnowszy raport „Stan cyfrowej dekady” z 2024 r. pokazuje, iż bez dodatkowych działań do 2030 r. ten poziom osiągnie zaledwie ok. 60 proc. obywateli.
Eksperci JRC wskazują konkretne obszary, które wymagają szczególnego wsparcia. Jednym z priorytetów powinno być rozwijanie umiejętności tworzenia treści cyfrowych – takich jak edytowanie tekstów, grafiki czy prezentacji – a także poprawa wiedzy o cyberbezpieczeństwie i rozwiązywaniu problemów technicznych. To właśnie te obszary najsilniej dzielą osoby posiadające umiejętności podstawowe od tych, które pozostają poniżej tego progu.
Młodzież o niskim poziomie wykształcenia powinna być objęta działaniami już na etapie edukacji obowiązkowej oraz kształcenia zawodowego. Jednak rozwój kompetencji cyfrowych nie może kończyć się w szkole – równie ważne jest organizowanie szkoleń pozaformalnych oraz programów doszkalających w miejscu pracy, które pozwolą młodym dorosłym nadrobić braki i zdobyć potrzebne kwalifikacje.
Nie wolno też zapominać o seniorach oraz osobach, które rzadko lub wcale nie korzystają z internetu. Szacuje się, iż ok. 8 proc. dorosłych mieszkańców UE ma bardzo ograniczony kontakt z technologiami cyfrowymi, co sprawia, iż są szczególnie narażeni na wykluczenie cyfrowe. Dlatego polityka Unii powinna koncentrować się również na tworzeniu dedykowanych programów dla osób starszych i tych, które z różnych powodów mają utrudniony dostęp do narzędzi cyfrowych.
Potrzebne inwestycje i współpraca
Rozwój umiejętności cyfrowych to jeden z filarów unijnej transformacji cyfrowej. W latach 2021-2027 UE przeznaczyła na ten cel 26,3 mld euro, jednak pieniądze to tylko część rozwiązania. najważniejsze są także odpowiednie strategie i działania dostosowane do potrzeb poszczególnych grup społecznych.
Analiza JRC powstała w oparciu o dane Eurostatu z 2023 r., dotyczące pięciu kluczowych obszarów kompetencji cyfrowych: umiejętności wyszukiwania informacji, komunikacji, tworzenia treści, bezpieczeństwa i rozwiązywania problemów. Wyniki raportu mają pomóc decydentom, nauczycielom i organizacjom pozarządowym w opracowywaniu skutecznych programów edukacyjnych i szkoleń.
Aby przyspieszyć zmiany i zbliżyć się do celu na rok 2030, Komisja Europejska zaproponowała utworzenie Unii umiejętności. Inicjatywa ta ma wspierać inwestycje w rozwój kompetencji cyfrowych dorosłych, promować kształcenie ustawiczne i uznawanie różnych form edukacji, a także umożliwiać swobodny przepływ pracowników między państwami członkowskimi dzięki wspólnym standardom kwalifikacji.
Europa ma jeszcze kilka lat, by zniwelować lukę cyfrową, która dzieli mieszkańców kontynentu. Skuteczne działania wymagają jednak nie tylko finansowania, ale przede wszystkim dostosowania rozwiązań do potrzeb tych, którzy dziś pozostają na marginesie cyfrowego świata.
