Ministerstwo Edukacji Narodowej jest na ostatnim etapie prac nad nowelizacją Karty Nauczyciela, która ma uporządkować organizację pracy w placówkach oświatowych i wyeliminować dotychczasowe nieprawidłowości. Reforma wprowadza szereg istotnych zmian, od ochrony specjalistów szkolnych, przez skrócenie stażu dla początkujących nauczycieli, aż po nowe uprawnienia dla pedagogów zbliżających się do emerytury.
Fot. Unai Huizi Photography / Shutterstock
Specjaliści szkolni będą chronieni przed zastępstwami
Jedną z najważniejszych zmian, jakie przyniesie nowelizacja, jest zakaz przydzielania doraźnych zastępstw nauczycielom specjalistom, takim jak pedagodzy, psycholodzy, logopedzi i bibliotekarze. Dotychczasowa praktyka, powszechna w wielu szkołach, polegała na kierowaniu tych pracowników na zastępstwa za nieobecnych nauczycieli przedmiotowych, co skutecznie uniemożliwiało im wykonywanie ich podstawowych obowiązków.
Problem ten miał często podłoże ekonomiczne – dyrekcje szkół, chcąc uniknąć wypłaty dodatkowych wynagrodzeń, kierowały specjalistów na zastępstwa, przez co musieli oni odwoływać zaplanowane zajęcia z uczniami wymagającymi wsparcia. Nowe przepisy jednoznacznie określą, iż tego typu praktyki są niedopuszczalne, co ma zapewnić ciągłość pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach.
Przyspieszenie ścieżki zawodowej dla początkujących nauczycieli
Nowelizacja wprowadza również istotne zmiany w zatrudnianiu nauczycieli rozpoczynających pracę w zawodzie. Okres próbny, który dotychczas wynosił dwa lata, zostanie skrócony do jednego roku szkolnego. To dobra wiadomość dla młodych pedagogów, którzy szybciej uzyskają stabilizację zawodową i dostęp do uprawnień przewidzianych dla nauczycieli mianowanych.
Reforma ma na celu nie tylko usprawnienie procesu wchodzenia do zawodu, ale także zwiększenie jego atrakcyjności dla absolwentów uczelni. Krótszy okres próbny, przy zachowaniu odpowiedniego systemu wsparcia i mentoringu, ma zapewnić płynniejsze przejście od statusu nauczyciela początkującego do mianowanego.
Ujednolicenie pensum w szkołach zawodowych
Kolejna istotna zmiana dotyczy nauczycieli szkół zawodowych. Nowe przepisy ujednolicą tygodniowy wymiar godzin pracy, zmniejszając pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu z 20 do 18 godzin tygodniowo. Dzięki temu zostanie ono zrównane z wymiarem czasu pracy nauczycieli przedmiotów teoretycznych.
Ta długo oczekiwana zmiana ma zakończyć nieuzasadnione różnice w wymiarze czasu pracy między nauczycielami w ramach tej samej szkoły. Dotychczasowy podział był często krytykowany jako niesprawiedliwy i nieodzwierciedlający rzeczywistego nakładu pracy związanego z prowadzeniem zajęć praktycznych.
Jasne zasady wynagradzania za godziny ponadwymiarowe
Jednym z ważnych punktów nowelizacji jest ujednolicenie zasad wynagradzania za godziny ponadwymiarowe i zastępstwa. Ministerstwo planuje wprowadzenie jasnych reguł określających, w jakich przypadkach nauczyciel zachowuje lub traci prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny.
Uregulowane zostaną również sposoby naliczania wynagrodzenia za dodatkową pracę, niezależnie od organu prowadzącego szkołę. Dotychczas w tej kwestii istniały znaczące różnice między samorządami, co prowadziło do nierównego traktowania nauczycieli w zależności od miejsca pracy.
Wzmocnienie ochrony nauczycieli przed emeryturą
Projekt nowelizacji zakłada również wprowadzenie korzystniejszych regulacji dla nauczycieli zbliżających się do wieku emerytalnego. Osoby, którym brakuje mniej niż rok do nabycia prawa do emerytury, zyskają możliwość skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie lub rehabilitację uzdrowiskową.
Dodatkowo, przepisy dotyczące ochrony przedemerytalnej, odpraw emerytalnych oraz nagród jubileuszowych zostaną doprecyzowane, aby zapewnić nauczycielom większą stabilność finansową w ostatnim okresie aktywności zawodowej. To istotny element reformy, szczególnie w kontekście starzenia się kadry pedagogicznej w polskich szkołach.
Precyzyjne określenie roli mentorów i zasad oceny pracy
Nowelizacja precyzuje także obowiązki mentorów oraz zasady oceny pracy nauczycieli. Szczególną uwagę poświęcono rozliczaniu czasu pracy pedagogów, zwłaszcza tych uczących w klasach maturalnych, gdzie harmonogram roku szkolnego jest specyficzny.
Reforma zakłada również wzmocnienie roli kuratoriów oświaty, które mają zapewnić wsparcie dla szkół w zakresie prawa pracy i organizacji zajęć. Ma to pomóc w jednolitej interpretacji przepisów i eliminacji nieprawidłowości, które w tej chwili są częstym problemem w systemie oświaty.
Harmonogram wdrażania zmian
Przyjęcie nowelizacji Karty Nauczyciela planowane jest na drugi kwartał tego roku, co oznacza, iż nowe przepisy miałyby zacząć obowiązywać od września. Ministerstwo przewiduje odpowiedni okres przejściowy dla wdrożenia niektórych zmian, szczególnie tych wymagających reorganizacji pracy szkół.
Eksperci oświatowi oceniają proponowane zmiany pozytywnie, podkreślając, iż mogą one znacząco poprawić warunki pracy nauczycieli i specjalistów szkolnych. Jednocześnie zwracają uwagę, iż skuteczność nowych regulacji będzie zależała od ich konsekwentnego egzekwowania oraz zapewnienia szkołom odpowiednich środków finansowych na ich realizację.
Przedstawiciele związków zawodowych nauczycieli, choć generalnie przychylni reformie, postulują dalsze zmiany, szczególnie w zakresie wynagrodzeń i zmniejszenia biurokracji. MEN zapowiada, iż obecna nowelizacja jest pierwszym krokiem w szerszym procesie reformowania pragmatyki zawodowej nauczycieli.
Zmiany w Karcie Nauczyciela mają nie tylko uporządkować organizację pracy w szkołach, ale także przyczynić się do zwiększenia prestiżu zawodu nauczyciela i poprawy jakości edukacji. Ich skuteczne wdrożenie będzie jednym z kluczowych wyzwań dla resortu edukacji w najbliższych miesiącach.
