Polska znajdzie się niedługo w sytuacji bez precedensu w swojej nowoczesnej historii gospodarczej, gdy zadłużenie państwa osiągnie poziomy zagrażające stabilności finansowej kolejnych pokoleń. Pierwszy kwartał 2025 roku przyniósł alarmujące dane pokazujące, iż dług publiczny wzrósł do 57,4 procent Produktu Krajowego Brutto, co oznacza dramatyczne przyspieszenie tempa zadłużania się państwa w stopniu niespotykanym od czasów najpoważniejszych kryzysów gospodarczych ostatnich dekad. Tempo tego wzrostu, wynoszące ponad pięć procent w ciągu zaledwie trzech miesięcy, sygnalizuje nadchodzące fundamentalne zmiany w funkcjonowaniu państwa, które bezpośrednio dotkną każdego polskiego obywatela.
Fot. Warszawa w Pigułce
Społeczne konsekwencje tej finansowej spirali będą odczuwalne przez wszystkie warstwy społeczeństwa, ale najdotkliwiej uderzą w najbardziej wrażliwe grupy – emerytów, rodziny z dziećmi oraz osoby o niskich dochodach, które są najbardziej zależne od usług publicznych i transferów społecznych. Zbliżanie się do konstytucyjnego progu sześćdziesięciu procent PKB oznacza, iż rząd będzie zmuszony do radykalnych cięć wydatków publicznych lub drastycznego podniesienia podatków, co w obu przypadkach przełoży się na pogorszenie jakości życia przeciętnych Polaków. Historia ekonomiczna pokazuje, iż kraje przekraczające te krytyczne poziomy zadłużenia muszą wprowadzać programy oszczędnościowe, które nieuchronnie prowadzą do redukcji świadczeń społecznych, zamrażania wynagrodzeń w sektorze publicznym oraz ograniczania inwestycji w infrastrukturę publiczną.
Przyszłe pokolenia Polaków będą zmuszone do spłacania długów zaciągniętych przez dzisiejsze władze, co oznacza, iż dzieci i młodzież będą wchodziły w dorosłe życie z hipoteką na państwie, która ograniczy ich możliwości rozwoju i realizacji własnych planów życiowych. Młodzi ludzie będą musieli płacić wyższe podatki przez całe swoje życie zawodowe, aby obsłużyć zobowiązania zaciągnięte w czasach, gdy jeszcze się nie urodzili lub byli za młodzi, aby mieć wpływ na decyzje polityczne. Ta międzypokoleniowa niesprawiedliwość może prowadzić do głębokich podziałów społecznych i erozji solidarności między różnymi grupami wiekowymi.
System opieki zdrowotnej, już dziś borykający się z chronicznym niedofinansowaniem, prawdopodobnie doświadczy jeszcze większych ograniczeń budżetowych, co przełoży się na dłuższe kolejki do specjalistów, ograniczoną dostępność nowoczesnych terapii oraz pogorszenie warunków pracy personelu medycznego. Pacjenci będą zmuszeni do częstszego korzystania z prywatnej opieki zdrowotnej, co pogłębi nierówności w dostępie do leczenia między bogatszymi a uboższymi obywatelami. Szpitale publiczne mogą zostać zmuszone do ograniczenia zakresu świadczonych usług, a inwestycje w nowoczesny sprzęt medyczny będą odkładane na przyszłość.
Edukacja publiczna również odczuje skutki rosnącego zadłużenia, ponieważ ograniczone środki budżetowe mogą prowadzić do redukcji wydatków na modernizację szkół, zakup podręczników oraz podnoszenie kwalifikacji nauczycieli. Rodzice będą zmuszeni do ponoszenia większych kosztów edukacji swoich dzieci, inwestując w korepetycje prywatne, dodatkowe materiały edukacyjne oraz opłacając wyższe składki na zajęcia pozalekcyjne. To może prowadzić do pogłębiania się nierówności edukacyjnych, gdy dzieci z zamożniejszych rodzin będą miały dostęp do lepszej edukacji niż ich rówieśnicy z rodzin o niższych dochodach.
Programy społeczne wspierające najbiedniejsze rodziny prawdopodobnie zostaną ograniczone lub całkowicie zlikwidowane, co może prowadzić do wzrostu ubóstwa i wykluczenia społecznego. Dodatki mieszkaniowe, zasiłki dla bezrobotnych oraz programy wsparcia dla osób niepełnosprawnych mogą zostać znacznie okrojone, pozostawiając najsłabsze grupy społeczne bez niezbędnej pomocy państwa. To może prowadzić do narastania napięć społecznych i zwiększenia przestępczości, gdy osoby pozbawione wsparcia będą poszukiwać alternatywnych sposobów przetrwania.
Infrastruktura transportowa, będąca kluczowym elementem rozwoju gospodarczego, może doświadczyć dramatycznego spowolnienia inwestycji, co wpłynie na konkurencyjność polskiej gospodarki i jakość życia obywateli. Budowa nowych dróg, modernizacja kolei oraz rozwój transportu publicznego będą odkładane lub całkowicie anulowane, co zwiększy koszty transportu dla przedsiębiorstw i utrudni mobilność obywateli. Mieszkańcy mniejszych miejscowości będą szczególnie dotknięci brakiem inwestycji infrastrukturalnych, co może prowadzić do dalszej polaryzacji między wielkimi miastami a resztą kraju.
Sektor kultury i sportu również odczuje konsekwencje ograniczeń budżetowych, gdy dotacje dla teatrów, muzeów, bibliotek oraz klubów sportowych zostaną radykalnie zmniejszone lub całkowicie wycofane. To może prowadzić do zamykania instytucji kulturalnych, redukcji programów edukacyjnych oraz ograniczenia dostępu do kultury i rekreacji dla szerokich warstw społeczeństwa. Szczególnie ucierpią małe miejscowości, gdzie instytucje kultury często są jedynymi miejscami integracji społecznej.
Bezpieczeństwo publiczne może również zostać zagrożone, gdy ograniczenia budżetowe zmuszą do redukcji liczby policjantów, strażaków oraz ratowników medycznych. Mniejsza liczba patroli policyjnych może prowadzić do wzrostu przestępczości, podczas gdy ograniczenia w służbach ratunkowych mogą skutkować dłuższymi czasami reakcji na sytuacje awaryjne. To bezpośrednio wpłynie na poczucie bezpieczeństwa obywateli i może prowadzić do zwiększenia wydatków prywatnych na ochronę.
Psychologiczne skutki świadomości rosnącego zadłużenia państwa mogą prowadzić do erozji zaufania obywateli do instytucji publicznych oraz zwiększenia niepokoju społecznego. Ludzie mogą zacząć wątpić w zdolność państwa do wywiązywania się ze swoich zobowiązań, co może prowadzić do zmniejszenia skłonności do płacenia podatków oraz większego zaangażowania w szarą strefę gospodarczą. Ta spirala nieufności może dodatkowo pogorszyć sytuację finansową państwa, gdy wpływy podatkowe będą maleć w wyniku unikania opodatkowania.
Młode pokolenie może doświadczyć emigracji ekonomicznej na niespotykaną dotąd skalę, gdy perspektywa życia w kraju obciążonym gigantycznym długiem publicznym sprawi, iż wykształceni młodzi ludzie będą poszukiwać lepszych możliwości rozwoju w krajach o stabilniejszej sytuacji fiskalnej. Ten odpływ talentów może jeszcze bardziej pogorszyć sytuację gospodarczą Polski, gdy najzdolniejsi obywatele będą budowali swoją przyszłość w innych państwach.
Sektor mieszkaniowy również odczuje konsekwencje rosnącego zadłużenia, gdy ograniczone możliwości budżetowe państwa uniemożliwią realizację programów mieszkaniowych dla młodych oraz wsparcia dla budownictwa społecznego. To może prowadzić do dalszego wzrostu cen nieruchomości oraz pogłębiania się kryzysu mieszkaniowego, szczególnie dotkliwego dla młodych rodzin próbujących usamodzielnić się.
Długoterminowe konsekwencje mogą obejmować fundamentalną zmianę charakteru polskiego państwa z modelu państwa opiekuńczego na model minimalistyczny, w którym rola sektora publicznego zostanie radykalnie ograniczona. To może prowadzić do całkowitej przebudowy społecznej umowy między obywatelami a państwem, gdy usługi publiczne będą zastępowane przez rozwiązania rynkowe dostępne jedynie dla osób o wyższych dochodach. Przyszła Polska może stać się krajem o znacznie większych nierównościach społecznych, gdzie dostęp do podstawowych usług będzie zależał od zamożności obywateli, a nie od ich praw wynikających z obywatelstwa.
źródło: Wprost.pl/Warszawa w Pigułce
