Mniej geografii i zubożenie wiedzy o świecie
Nowe zmiany w polskim systemie edukacyjnym, zapowiedziane na wrzesień 2026 roku, budzą liczne protesty wśród specjalistów. Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje połączyć biologię, chemię, fizykę oraz geografię w jeden przedmiot "przyroda" w klasach IV-VI szkoły podstawowej. Polskie Towarzystwo Geograficzne, które w ostatnich dniach wyraziło sprzeciw wobec tego rozwiązania, ostrzega, iż taki krok zuboży edukację młodych ludzi i spowoduje, iż uczniowie stracą cenną wiedzę na temat kluczowych zagadnień związanych z geografią.
"Eliminacja treści związanych z gospodarowaniem człowieka w przestrzeni geograficznej i pozostawienie w klasie V i VI wyłącznie treści przyrodniczych zuboży rozumienie świata" – pisze Polskie Towarzystwo Geograficzne w swoim stanowisku, które opublikowano na ich oficjalnej stronie internetowej. Zdaniem ekspertów wyłączenie geografii z programu nauczania w jej dotychczasowej formie uniemożliwi dzieciom zrozumienie istotnych zagadnień, takich jak zmiany klimatyczne, działalność człowieka w środowisku czy nierówności społeczne i ekonomiczne.
Geografowie podkreślają, iż geografia to nie tylko nauka o mapach, ale także wiedza, która kształtuje myślenie przestrzenne, rozumienie powiązań lokalnych i globalnych oraz świadomość ekologiczną. "W obecnych czasach, kiedy niezwykle ważne staje się kompleksowe postrzeganie świata, redukcja geografii jest wysoce nieuzasadniona" – podkreśla Polskie Towarzystwo Geograficzne.
IBE uspokaja geografów
W odpowiedzi na zarzuty, Instytut Badań Edukacyjnych, który pracuje nad nową podstawą programową dla przyrody, zapewnia, iż zmiany mają na celu stworzenie bardziej interdyscyplinarnego podejścia do nauki. Jak zaznacza dyrektor IBE, dr hab. Maciej Jakubowski, który podpisał oświadczenie IBE, w zespole pracującym nad programem znajdują się specjaliści z różnych dziedzin, w tym także geografowie.
"Do zespołu, który opracowuje podstawę programową dla przedmiotu przyroda, zaprosiliśmy nauczycieli, którzy w procesie rekrutacyjnym zgłaszali potrzebę kształcenia interdyscyplinarnego. Potrzebowaliśmy nauczycieli geografii, fizyki, biologii oraz chemii, którzy w interdyscyplinarności widzą przyszłość polskiej edukacji" – tłumaczy Jakubowski.
Jednak Polskie Towarzystwo Geograficzne podkreśla, iż pomimo zapewnień o konsultacjach, proces tworzenia nowej podstawy programowej odbył się bez rzeczywistego udziału przedstawicieli środowiska geografów. Towarzystwo zwraca uwagę na brak przejrzystości w działaniach ministerstwa, które, jak zaznaczają, nie przeprowadziło otwartego konkursu na członków zespołu. "Decyzja – w naszej opinii – nie do końca przemyślana i w efekcie szkodliwa" – piszą eksperci w uchwale.
Nie wiadomo, ile będzie geografii
Ministerstwo i Instytut Badań Edukacyjnych zapewniają, iż będą otwarci na dialog i zapraszają do współpracy środowiska naukowe. niedługo mają się odbyć spotkania z przedstawicielami towarzystw naukowych, aby wspólnie przedyskutować planowane zmiany. Na razie jednak nie ma odpowiedzi na najważniejsze pytania: w jaki sposób nowe połączenie przedmiotów wpłynie na zakres wiedzy geograficznej i czy rzeczywiście nauczyciele przedmiotów przyrodniczych będą w stanie pokryć całość zagadnień w ramach jednej lekcji.
Zmiany w systemie edukacji są zawsze kontrowersyjne, a każda reforma wymaga rzetelnego rozważenia wszystkich za i przeciw. Tu można z jednej strony mówić o ryzyku spłycenia wiedzy, ale z drugiej istnieje szansa na nauczanie przedmiotu bardziej integrującego treści z przedmiotów ścisłych. Przyroda ma pokazywać mechanizmy w otaczającym świecie, które są od siebie zależne w tych 4 dziedzinach nauki.
