Konstanty Kalinowski – Bohater trzech narodów

Urodzony 2 lutego 1838 roku działacz niepodległościowy był człowiekiem nietuzinkowym, którego bohaterstwo zaznaczyło się mocno w historii trzech narodów – Polski, Litwy i Białorusi. Wykazał się ogromną odwagą i świeżym spojrzeniem, choć nie było mu dane stąpać długo po tym świecie.

Konstanty Kalinowski – Fotografia portretowa

Konstanty Kalinowski przyszedł na świat we wsi Mostowlany. Pochodził z mazowieckiego rodu szlacheckiego, którego siedzibą od wielu pokoleń był Kalinowo na Podlasiu. Uczęszczał do gimnazjum w Świsłoczy w powiecie wołkowyskim, które ukończył w 1855 roku. Wówczas rozpoczął studia prawnicze w Moskwie, ale po paru latach przeniósł się do Sankt Petersburga, gdzie kontynuował naukę na tamtejszym uniwersytecie. Po ukończeniu studiów wyższych powrócił w rodzinne strony i osiadł w Grodnie.

W 1861 roku założył konspiracyjną organizację, której fundamentem ideowym było czasopismo „Mużycka Prawda” skierowane do chłopów i mające na celu ich edukację. Gazeta powstawała w języku białoruskim, ale zapisywanym w alfabecie łacińskim. Głównym celem Kalinowskiego było odzyskanie niepodległości przez Wielkie Księstwo Litewskie i odtworzenie federacyjnego państwa polsko-litewskiego.

Opowiadał się także za gruntownymi przemianami społecznymi, które miały doprowadzić do uwłaszczenia chłopów i parcelacji wielkich majątków ziemskich. W swoich działaniach dążył do zaangażowania w działalność niepodległościową i walkę zbrojną z Caratem szerokich mas chłopskich. Pozostawał też zwolennikiem odtworzenia kościoła unickiego i ochrony języka białoruskiego.

W momencie wybuchu powstania styczniowego konspiracja niepodległościowa nie była poinformowana o planach powszechnego zrywu narodowego. W związku z tym strona litewsko-białoruska nie była w pełni przygotowana do podjęcia działań zbrojnych. Mimo tego działacze z tego regionu postanowili dołączyć się do walki z rosyjskim zaborcą. Kalinowski przystąpił do litewskiego Komitetu Prowincjalnego, którego główną bazą było Wilno.

Powstańcy styczniowi w obrazie „Bitwa” 1863 r. Autorstwa Artura Grottgera

Powierzono mu stanowisko komisarza Rządu Narodowego na województwo grodzieńskie. Stał się jednym z aktywniejszych dowódców, który dzięki swoim działaniom awansował na Komisarza Pełnomocnego na Litwę. Zyskał dzięki temu zwierzchność nad wszystkimi siłami walczącymi na obszarze dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W wyniku zdrady 10 lutego 1864 roku trafił w rosyjskie ręce. Aresztowany i osadzony w wileńskim kościele dominikanów, gdzie spisał „Listy spod szubienicy”. Był to swego rodzaju testament polityczny i manifest ideowy. Kalinowski został skazany na śmierć przez rozstrzelanie, ale ostatecznie zmieniono sposób egzekucji na bardziej hańbiący gdyż publicznie uważał się również za Białorusina, którzy byli uważani wtedy za chłopów. Dla chłopów wówczas nie przewidywano kary śmierci poprzez rozstrzelanie a poprzez powieszenie.

Fragment listów spod szubienicy Konstantego Kalinowskiego

22 marca 1864 roku Kalinowski został powieszony. Wyrok został wykonany w Wilnie na placu Łukiskim. Po egzekucji został potajemnie pochowany w zbiorowej mogile na wileńskiej górze zamkowej dziś bardziej znanej pod nazwą wieży Gedymina. Konstanty Kalinowski miał wówczas 26 lat.

Żył krótko, ale pozostał w pamięci potomnych jako bohater Polski, Litwy i Białorusi. Nie jest to jednak koniec historii Kontantego Kalinowskiego. W Wilnie, w roku 2017 w wyniku osunięcia się wzgórza natknięto się na ludzkie szczątki, w trakcie związanych z tym wydarzeniem pracami archeologicznymi udało się ustalić, iż jedne z odnalezionych szczątek należały właśnie do Konstantego Kalinowskiego. Dwa lata później odbył się w Wilnie uroczysty pogrzeb, szczątki Kalinowskiego oraz innych odnalezionych powstańców styczniowych spoczęły na wileńskiej rossie.

Od wybuchu pełnoskalowej wojny na Ukrainie w lutym 2022 roku, walczy tam praktycznie od początku białoruski pierwotnie batalion a w tej chwili pułk im. Konstantego Kalinowskiego. W okresie Związku Sowieckiego do 2006 roku, gdy na Białorusi wybuchy anty-łukaszenkowskie protesty postać Konstantego Kalinowskiego była przedstawiana jako bohater zarówno o niepodległości Białorusi jak i prawa chłopów. Następnie białoruski reżim całkowicie starał się zlikwidować Kalinowskiego jako symbol, gdy stał się on jednym z symboli białoruskiej opozycji.