Leon Andrasz – Legionista, kierownik Szkoły Podstawowej w Tymbarku w latach 1932 – 1961, społecznik i działacz kulturalny, komendant Oddziału Związku Strzeleckiego Tymbark

Leon Andrasz – kierownik Szkoły Podstawowej w Tymbarku w latach 1932 – 1961, społecznik i działacz kulturalny, Legionista, komendant Oddziału Związku Strzeleckiego Tymbark.

Powróciliśmy do tak ważnej dla Tymbarku postaci (min. poprzez wpływ na wykształcenie i wychowanie całego pokolenia Tymbarczan, jego działalności społecznej, patriotycznej ) w związku z prelekcją na temat jego brata – Sługi Bożego Józefa Andasza – wygłoszonej 27.02.25 w Tymbarku przez o.Mariusza Balceraka SJ – wicepostulatora procesu beatyfikacyjnego o.Józefa.

Informacje o Leonie Andraszu z portalu FUNDACJI OBCHODÓW 100. ROCZNICY ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI

• Urodził się 21 grudnia 1895 r. w Wielopolu pow. Nowy Sącz. Syn Piotra i Katarzyny z Bednarków.
• W czasie I wojny światowej w Legionach Polskich. Służył w okm nr 2 w 3 pp LP, awansując na kpr. Od 2 stycznia 1917 r. w 9 komp. 3 pp LP.
• Po kryzysie przysięgowym z lipca 1917 r. pozostał w pułku. W następstwie przejścia II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) internowany przez Austriaków w Huszt.
• Zwolniony, został wcielony do armii austro–węgierskiej. Służył w 20 pp.
• W niepodległej Polsce pracował jako nauczyciel w Tymbarku.
• Odznaczony Medalem Niepodległości.

Kierownictwo szkoły w Tymbarku objął 1932, jednocześnie aktywnie włączył się w działalność patriotyczną. W 1933 roku został komendantem Oddziału Związku Strzeleckiego Tymbark.

Poniżej fragmenty Kroniki Oddziału Związku Strzeleckiego Tymbark:

Przypomnijmy sobie historię szkoły w Tymbarku w latach kierowania nią przez Leona Andasza.

Z historii tymbarskiej szkoły autorstwa Bogusława Sowy

(fragment dotyczący okresu działalności Leona Andrasza) :

Od września 1932 roku kierownictwo szkoły w Tymbarku objął Leon Andrasz. Głównym przedmiotem troski nowego kierownika było zaopatrzenie szkoły w pomoce naukowe(…). Do szkoły w Tymbarku uczęszczała młodzież z sąsiednich szkół, pragnąca ukończyć siódmą klasę. Kronika notowała, że: „Bolączką szkoły był brak podwórza szkolnego i boiska do zajęć wf. Na przerwach młodzież bawiła się na rynku, tam też odbywały się zajęcia z wf. Stan ten był bardzo niedogodny dla rozbawionej dziatwy, w czasie pauz, gdzie łatwo było o wypadek, gdyż na Rynku były konie, często przejeżdżały furmanki, a od czasu do czasu auta. Toteż nauczycielstwo musiało dołożyć wszelkich starań, by zapobiec nieszczęśliwemu wypadkowi.”

Tymbark był miejscowością, w której pomyślnie rozwijał się ruch spółdzielczy. Znalazło to swe odbicie również i w szkole; założono tam spółdzielnię uczniowską. Oprócz nauki w szkole dzięki staraniom pedagogów i innych osób współpracujących z nimi – młodzież i dzieci w miarę możliwości pobierały nauki z dziedziny kultury poprzez czytelnictwo, teatr czy wycieczki krajoznawcze.

Wkrótce po wybuchu II wojny światowej, 5 IX 1939 wojska hitlerowskie wkroczyły do Tymbarku. Władze okupacyjne wydały zarządzenie dla szkół podstawowych, nakazujące oddać do inspektoratu wszystkie mapy geograficzne, historyczne oraz podręczniki do nauki języka polskiego, historii itp. Nauczycielstwo samorzutnie zbojkotowało to zarządzenie. Podręczniki i mapy ukryto; w zamian za nie zebrano stare podręczniki, które oddano władzom okupacyjnym. Książki z biblioteki ukryto również po domach(…). W szkole podstawowej często kwaterowało wojsko, powodowało to więc przerwy w nauce. Nauczyciele starali się nadrobić materiał podczas tajnego nauczania. Tworzono komplety po kilkunastu uczniów; lekcje odbywały się w domach prywatnych. W ruchu tym aktywnie uczestniczyli: Bronisława Szewczyk, Maria Szafarska, Janina Kruczyńska, Jan Zapała- student UJ, Józef Kulpa, Rozalia Binda i Antoni Gruszecki. Tu należy podkreślić pomoc, jaką w tej dziedzinie okazywał dwór tymbarski przez wypożyczanie książek z dworskiej biblioteki, która – jak na owe czasy – była bogato wyposażona. Jej księgozbiór liczył prawdopodobnie ponad 3 000 woluminów. Z biblioteki tej korzystali nie tylko nauczyciele i ucząca się młodzież, ale również i inne osoby, które pragnęły pogłębić swą wiedzę. Księgozbiór bowiem posiadał książki z wielu dziedzin, zwłaszcza z rolnictwa, chemii, matematyki, no i oczywiście z zakresu literatury, historii i geografii.(…) Wszystkie książki oznakowane są pieczątką o treści: „Z biblioteki Myszkowskich – Tymbark” oraz posiadają numer inwentarzowy, symbol i liczbę działu. Przez cały czas okupacji liczba dzieci w tymbarskiej szkole podstawowej wahała się od 300 do 350.

Po wojnie szkoła przedstawiała się rozpaczliwie. Pomoce naukowe prawie w całości zniszczone, ławki porąbane, szafy zniszczone. Naukę zaraz rozpoczęto, a wiele dzieci siedziało na podłodze. Niektóre dzieci przyniosły ze sobą stołki i krzesła. Wśród rodziców zebrano deski na ławki i pieniądze, za które naprawiono, co się dało. Zaczęło się ponowne wyposażanie szkoły w sprzęt i pomoce naukowe. W roku szkolnym 1945/46 w tymbarskiej szkole, której kierownikiem był Leon Andrasz, w 7 oddziałach uczyło się 324 uczniów. W latach 1957-59 szkoła liczyła 13 oddziałów, nauka odbywała się na 2 zmiany. W dalszym ciągu dzierżawiono jedną salę w domu gromadzkim.

W 1964 r. rozpoczęto w Tymbarku budowę Szkoły Tysiąclecia Państwa Polskiego. 20 września 1964 r. odbyło się wmurowanie aktu erekcyjnego w fundament budującej się szkoły. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz wojewódzkich i powiatowych tak administracyjnych, jak i politycznych. Uczestniczyli również przedstawiciele Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych oraz przedstawiciele niższych ogniw tego związku, który był głównym fundatorem budowanej szkoły. Szkołę otwarto w 1966 r. na inaugurację nowego roku szkolnego 1966/67, w którym rozpoczęto w szkołach podstawowych ośmioletni kurs nauczania. Klasę ósmą otwarły w tym roku również szkoły w Piekiełku i w Podłopieniu. Szkoła tysiąclecia w Tymbarku została nazwana imieniem polskiego ekonomisty Oskara Langego. 12 dyrektorem został Kazimierz Abratowski. ”

(Góra od lewej: Józek Leśniak, Kazek Piętoń, Józek Kasprzyk, Kazek Jamróz, Kazek Smoter, Stefek Bubula, Marek Nowak, Staszek Parzucha, Felek Staniec

Środkowy rząd od lewej: Wojtek Taczanowski, Marysia Dziadoń, Jaśka Pasyk, Jola Bednarczyk, Halinka Tajduś, Staszek Pachowicz

Dół od lewej: Helenka Zapała, Marysia Wargocka, Kazia Molek, Krysia Wargocka, Czesia Niezabitowska, Marysia Chlipała, Marysia Rymarczyk, Władzia Pałka).

IWS

ps. Może są Czytelnicy, którzy mają informacje o Leonie Andraszu w swoich archiwach, lub mają go we własnych wspomnieniach, którymi mogliby się podzielić?

Jeżeli tak to ogromna prośba o kontakt: wilczeksowa.i@gmail.com.