Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoczął masową akcję weryfikacyjną, która może zakończyć się nieprzyjemnymi konsekwencjami dla części emerytów. Mimo iż dodatkowe roczne świadczenie, znane powszechnie jako trzynasta emerytura, zostało już wypłacone milionom Polaków, niektórzy seniorzy mogą niebawem otrzymać wezwanie do zwrotu otrzymanych pieniędzy.
Fot. Warszawa w Pigułce
Kwota 1780,96 złotych brutto, która w kwietniu zasiliła konta uprawnionych osób, będzie musiała zostać zwrócona przez tych, którzy nie spełniali kryteriów ustawowych. Problem ten dotyka szczególnie emerytów łączących pobieranie świadczeń z aktywnością zawodową.
Od początku kwietnia 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych konsekwentnie realizuje program wypłat trzynastych emerytur. Dla znacznej części seniorów te dodatkowe środki stanowią istotne wsparcie finansowe, zwłaszcza w obliczu systematycznie rosnących kosztów życia oraz wysokiej inflacji, która w szczególny sposób uderza w budżety domowe osób starszych. Dodatkowe świadczenie wynoszące 1780,96 złotych brutto, co przekłada się na około 1620 złotych netto, trafiło automatycznie na konta uprawnionych, bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków czy dodatkowych formalności.
Jednak nie wszyscy, którzy otrzymali dodatkowe pieniądze, mogą czuć się bezpiecznie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych już rozpoczął weryfikację wypłaconych świadczeń i w niektórych przypadkach będzie zmuszony wystosować wezwania do zwrotu nienależnie pobranych środków. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób, które na dzień 31 marca 2025 roku nie posiadały faktycznych uprawnień do trzynastej emerytury, a mimo to otrzymały pieniądze w wyniku błędu systemu lub pomyłki urzędnika.
Kluczem do zrozumienia całej sytuacji jest ścisłe kryterium czasowe określone w przepisach. Prawo do trzynastej emerytury mają wyłącznie osoby, które 31 marca 2025 roku posiadały aktywne uprawnienia do jednego ze świadczeń długoterminowych. Ta konkretna data jest absolutnie decydująca dla ustalenia, czy dodatkowe świadczenie przysługuje danej osobie. W praktyce oznacza to, iż choćby jeden dzień może zadecydować o utracie prawa do dodatkowych pieniędzy.
Lista osób uprawnionych do trzynastej emerytury jest bardzo obszerna i obejmuje nie tylko emerytów i rencistów w tradycyjnym rozumieniu, ale także osoby pobierające świadczenia przedemerytalne, renty socjalne, renty szkoleniowe, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, a także beneficjentów programu „mama 4+” (rodzicielskie świadczenia uzupełniające) oraz osoby otrzymujące świadczenia dla cywilnych ofiar działań wojennych. Teoretycznie wszyscy oni powinni otrzymać dodatkowe świadczenie, ale pod jednym, kluczowym warunkiem – ich podstawowe świadczenie nie mogło być zawieszone na dzień 31 marca 2025 roku.
I właśnie tu pojawia się główny problem. Najczęstszym powodem, dla którego ZUS może domagać się zwrotu wypłaconej trzynastej emerytury, jest zawieszenie prawa do podstawowego świadczenia na dzień 31 marca 2025 roku. Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim osób pobierających wcześniejszą emeryturę, które jednocześnie kontynuują pracę zarobkową i przekraczają ustawowo ustalone limity dochodowe.
W 2025 roku limit ten wynosi 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, co przekłada się na kwotę około 9800 złotych brutto miesięcznie. Przekroczenie tego progu automatycznie skutkuje zawieszeniem wypłaty świadczenia emerytalnego. W konsekwencji, ponieważ na dzień 31 marca 2025 roku podstawowe świadczenie było zawieszone, emeryt traci również prawo do trzynastej emerytury.
Problem komplikuje się, gdy mimo braku uprawnień dodatkowe świadczenie zostało wypłacone – może to nastąpić przez błąd systemu informatycznego, niedopatrzenie przy weryfikacji danych lub zwykłą pomyłkę urzędnika. W takim przypadku ZUS ma nie tylko prawo, ale wręcz ustawowy obowiązek upomnieć się o zwrot nienależnie pobranych środków, a emeryt jest zobowiązany do oddania całej kwoty.
Warto podkreślić, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponuje rozbudowanym systemem weryfikacji uprawnień i prędzej czy później wykryje nieprawidłowości. Emeryt, który otrzymał świadczenie mimo braku uprawnień, może być pewien, iż wcześniej czy później otrzyma wezwanie do zwrotu pieniędzy. Im szybciej zorientuje się w sytuacji i sam zgłosi problem do ZUS, tym lepiej – pozwoli to uniknąć naliczania dodatkowych odsetek od nienależnie pobranego świadczenia.
Szczególnie narażeni na ryzyko zwrotu trzynastej emerytury są emeryci, którzy aktywnie uczestniczą w rynku pracy i osiągają wysokie dochody. Dotyczy to zwłaszcza osób wykwalifikowanych, specjalistów czy menedżerów, którzy mimo przejścia na wcześniejszą emeryturę kontynuują pracę na lukratywnych stanowiskach. Warto, aby te osoby dokładnie monitorowały swoje miesięczne zarobki i były świadome konsekwencji przekroczenia limitów dochodowych.
Inną grupą ryzyka są osoby, które przeszły na emeryturę w kwietniu 2025 roku, a więc tuż po kluczowej dacie 31 marca. choćby jeżeli z jakiegoś powodu otrzymały trzynastą emeryturę, nie były do niej uprawnione i będą musiały zwrócić pieniądze. To samo dotyczy osób, których podstawowe świadczenie zostało zawieszone z innych przyczyn, na przykład w wyniku podjęcia decyzji administracyjnej związanej z nieprawidłowościami w dokumentacji czy toczącym się postępowaniem wyjaśniającym.
Co powinni zrobić emeryci, którzy podejrzewają, iż mogą znaleźć się w grupie zobowiązanej do zwrotu trzynastej emerytury? Przede wszystkim warto zweryfikować swoją sytuację. jeżeli emeryt wie, iż na dzień 31 marca 2025 roku jego podstawowe świadczenie było zawieszone ze względu na przekroczenie limitu dochodowego, a mimo to otrzymał trzynastą emeryturę, powinien jak najszybciej skontaktować się z ZUS. Można to zrobić osobiście w najbliższej placówce, telefonicznie poprzez infolinię lub za pośrednictwem platformy elektronicznej PUE ZUS.
Proaktywne podejście może przynieść wymierne korzyści. ZUS zwykle przychylnie traktuje osoby, które same zgłaszają nieprawidłowości, i często proponuje korzystne warunki spłaty należności, np. rozłożenie zwrotu na nieoprocentowane raty. Jest to znacznie lepsza opcja niż czekanie na oficjalne wezwanie do zapłaty, które może wiązać się z naliczeniem odsetek i mniej elastycznymi warunkami zwrotu.
Warto również pamiętać, iż w niektórych wyjątkowych sytuacjach istnieje możliwość ubiegania się o umorzenie nienależnie pobranego świadczenia lub odstąpienie od żądania jego zwrotu. Dotyczy to przypadków, gdy zwrot świadczenia stanowiłby dla emeryta nadmierne obciążenie finansowe, zagrażające jego podstawowemu bytowi. Każda taka sytuacja rozpatrywana jest jednak indywidualnie, a decyzja o umorzeniu należności nie jest automatyczna.
Eksperci zalecają seniorom, aby dokładnie śledzili zmiany w przepisach dotyczących emerytur i regularnie sprawdzali swój status w systemie ZUS. Osoby aktywne zawodowo powinny z wyprzedzeniem planować swoje dochody tak, aby uniknąć niespodzianek związanych z przekroczeniem limitów zarobkowych. W razie wątpliwości warto skonsultować się z doradcą emerytalnym ZUS lub specjalistą z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Warto też mieć na uwadze, iż system emerytalny podlega ciągłym zmianom, a zasady przyznawania dodatkowych świadczeń mogą być modyfikowane w kolejnych latach. Dotyczy to również trzynastej emerytury, której kryteria przyznawania mogą ulec zmianie. Dlatego tak ważne jest, aby seniorzy na bieżąco śledzili informacje publikowane przez ZUS i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Trzynasta emerytura, wprowadzona początkowo jako jednorazowe wsparcie dla seniorów, stała się już stałym elementem systemu emerytalnego w Polsce. Mimo to wciąż budzi wiele wątpliwości i kontrowersji, zwłaszcza w kontekście kryteriów jej przyznawania. Kwestia zwrotu nienależnie pobranych świadczeń jest jednym z wielu aspektów, które wymagają dobratermatycznego wyjaśnienia i lepszego zrozumienia przez samych emerytów.
Problem z koniecznością zwrotu trzynastej emerytury pokazuje również, jak istotna jest transparentność w komunikacji między instytucjami państwowymi a obywatelami. Wielu emerytów nie ma świadomości, iż przekroczenie limitu zarobkowego nie tylko skutkuje zawieszeniem podstawowego świadczenia, ale również utratą prawa do dodatkowych benefitów, takich jak trzynasta emerytura. Lepsza edukacja w tym zakresie mogłaby zapobiec wielu nieprzyjemnym niespodziankom.
ZUS zapewnia, iż każdy przypadek żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jest poprzedzony dokładną analizą sytuacji emeryta. Jednak ze względu na skalę wypłat – trzynastą emeryturę otrzymało w tym roku ponad 8 milionów osób – nie można wykluczyć pomyłek czy niedopatrzeń. Dlatego tak ważna jest czujność ze strony samych seniorów i gotowość do wyjaśniania wszelkich wątpliwości w kontakcie z urzędem.
Dla wielu emerytów trzynasta emerytura stanowi istotne wsparcie finansowe, pozwalające na pokrycie rosnących kosztów utrzymania, zakup leków czy przeprowadzenie drobnych remontów. Perspektywa konieczności zwrotu tych środków może być więc szczególnie bolesna, zwłaszcza dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Tym bardziej warto, aby seniorzy dokładnie znali swoje prawa i obowiązki, by uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek.
Warto również pamiętać, iż oprócz trzynastej emerytury, seniorzy mogą korzystać także z innych form wsparcia oferowanych przez państwo, takich jak czternasta emerytura (wypłacana w drugiej połowie roku), dodatek osłonowy czy ulgi podatkowe. Szczegółowe informacje na temat tych świadczeń można uzyskać w placówkach ZUS, ośrodkach pomocy społecznej lub na oficjalnych stronach internetowych tych instytucji.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych apeluje do emerytów o dokładne zapoznanie się z zasadami przyznawania dodatkowych świadczeń oraz regularne monitorowanie swojej sytuacji w systemie emerytalnym. Tylko świadome i odpowiedzialne podejście pozwoli uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek związanych z koniecznością zwrotu nienależnie pobranych środków.
