3 listopada 2022 r. o godz. 10.00 na Cmentarzu Powązkowskim odbędzie się uroczystość podsumowująca zakończenie rewitalizacji grobu rodziny Jastrzębowskich, w którym spoczywa Wojciech Bogumił Jastrzębowski, autor „Konstytucji dla Europy” z 1831 r. Tego dnia o godz. 12.00 w Muzeum Niepodległości zostanie również zaprezentowany reprint dokumentu. Renowacja nagrobka została zrealizowana w ramach Roku Wojciecha B. Jastrzębowskiego na Mazowszu.
„Konstytucja dla Europy”, wydana wiosną 1831 r. w Warszawie za sprawą Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego, była pierwszą polską próbą opisania podstawowych praw przyszłej wspólnoty narodów europejskich. Podczas przerw w walkach o Warszawę w Powstaniu Listopadowym Jastrzębowski sformułował tekst zatytułowany „Wolne chwile żołnierza polskiego, czyli myśli o wiecznym pokoju między narodami ucywilizowanymi”. Rękopis traktatu z 30 kwietnia 1831 r., zawierający obszerny tekst pod tytułem „Niektóre myśli do prawa ustalającego wieczny pokój w Europie”, przetrwał w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, natomiast egzemplarz „Konstytucji dla Europy”, wydrukowany wiosną 1831 r. na podstawie wspomnianego rozdziału – znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej i jest udostępniany szerokiej publiczności w wersji elektronicznej.
Autor dokumentu przyszedł na świat w kwietniu 1799 r. w Szczepkowie-Giewartach koło Mławy (parafia Janowo), w rodzinie Macieja Jastrzębowskiego i Marianny z Leśnikowskich. Na kartach dziejów zapisał się jako człowiek wielu talentów: wynalazca, botanik, fizyk i zoolog. W roku 1816 ukończył Liceum Warszawskie, a 9 lat później – z odznaczeniem – studia na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Warszawskiego. Na tej uczelni pracował też od roku 1828. W Powstaniu Listopadowym Jastrzębowski walczył jako artylerzysta. W dobie walk narodowowyzwoleńczych postulował, by nowa Europa nie składała się z krajów, ale z zamieszkujących ją narodów. W 77 artykułach domagał się między innymi: zaprowadzenia pokoju, zniesienia granic na kontynencie, ujednolicenia obowiązującego tu prawa, któremu będą podlegać wszyscy bez wyjątków mieszkańcy czy ustanowienia wspólnych organów władzy, w których pospołu zasiądą przedstawiciele poszczególnych narodowości. Po upadku powstania W. B. Jastrzębowski powrócił do pracy naukowej, w latach 1836-1858 działał w Instytucie Agronomicznym. Na emeryturę przeszedł w roku 1874. Zmarł w Warszawie 30 grudnia 1882 r., tu – spoczął na Starych Powązkach.
Decyzja o renowacji grobu zapadła w ramach działań związanych z uznaniem Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego Patronem Mazowsza w 2021 r. Jest to grób wielopokoleniowy rodziny Jastrzębowskich, w którym spoczywają m.in. trzej członkowie rodu zasłużeni w walce o niepodległość Polski, uznani przez Instytut Pamięci Narodowej. Środki finansowe na pokrycie kosztów sprawowania opieki nad grobem weterana walk o niepodległość Polski pochodziły z dotacji celowej przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej.
Nagrobek został wyczyszczony, a brakujące fragmenty uzupełnione. Najbardziej zniszczone elementy kamienne i metaloplastyczne zostały poddane konserwacji w pracowni konserwatorskiej, następnie po ich ponownym zamontowaniu przeprowadzono dezynfekcję, hydrofobizację i unifikację kolorystyczną całości. W wyniku tych działań grób rodziny Jastrzębowskich odzyskał swój pierwotny wygląd. Nad pracami czuwał Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, a przeprowadzenie rewitalizacji było możliwe dzięki wsparciu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, którego jednostką organizacyjną jest Muzeum Niepodległości.
Uroczystości podsumowujące rewitalizację odbędą się 3 listopada 2022 r. o godz. 10.00 na Cmentarzu Powązkowskim, następnie o godz. 12.00 w Muzeum Niepodległości zostanie zaprezentowane wznowione wydanie „Konstytucji dla Europy” z wstępem dr. Tadeusza Skoczka i posłowiem Olgierda Łukaszewicza – Fundatora Fundacji im. Wojciecha B. Jastrzębowskiego – My Obywatele Unii Europejskiej.
