Wiele ulic i obszarów w miastach, kiedyś pełnych ruchu, teraz wymaga zmian, by mogły odzyskać swoją dawną świetność i lepiej odpowiadać potrzebom mieszkańców. Ulica Nadstawna w Biłgoraju jako ważna część miejskiego układu, jest jednym z takich miejsc.
W swoim wyróżnionym projekcie magisterskim pt. „Tkając przyszłość miasta Zamojszczyzny – koncepcja integracji przestrzennej, rewitalizacji i rewaloryzacji Biłgoraja” Klaudia Krajewska, absolwentka Architektury Politechniki Krakowskiej, przedstawiła nową wizję dla tej przestrzeni. Projekt łączy tereny zielone z miejscami przyjaznymi dla pieszych i rowerzystów, a także zachowuje unikalny charakter ulicy Nadstawnej. Klaudia przeanalizowała cechy kilku miast regionu, takich jak Zamość, Tarnogród, Frampol, Józefów Biłgorajski, Goraj i Hrubieszów, by lepiej zrozumieć wspólne cechy i kierunki rozwoju.
Projekt opiera się także na analizie historycznej, która pokazała, iż Nadstawna to wyjątkowa ulica w Biłgoraju, mająca znaczenie dla tożsamości miasta. Autorka wykorzystała archiwalne zdjęcia ulicy, które były inspiracją do projektowania przestrzeni i wyboru tradycyjnych materiałów budowlanych:
– Historia Biłgoraja sięga roku 1578, kiedy to Adam Gorajski założył miasto, lokalizując je w połowie drogi między Gorajem a Tarnogrodem. Blisko znajdował się także Szczebrzeszyn, oddzielony od Biłgoraja lasami Puszczy Solskiej. Już od samego początku miasto było znane z rzemiosła, a w okolicach 1670 roku sitarze otrzymali przywileje, co uczyniło Biłgoraj ośrodkiem produkcji sit na skalę międzynarodową. W XVIII wieku drewnianą zabudowę przyrynkową zastąpiono murowanymi budynkami, a unikalne zagrody sitarskie, których jedna przetrwała do dziś, świadczyły o rzemieślniczej tradycji miasta. Kiedy Biłgoraj przeszedł we władanie Jana Nowakowskiego, powstał tam reprezentacyjny folwark z pałacem, nawiązującym do Łazienek, otoczonym parkiem. Rynek miasta stanowił centralny punkt z rozchodzącymi się ulicami, które prowadziły do okolicznych miast. Historyczna struktura urbanistyczna Biłgoraja, wraz z takimi miejscami jak Puszcza Solska, dzielnica powstała z dawnej wsi, kształtowała tożsamość tego miasta Zamojszczyzny. Pierwszym krokiem w projekcie było zbadanie współczesnego urbanistycznego układu Biłgoraja, gdzie rzeka Biała Łada okazała się naturalną barierą dzielącą miasto. Jednym z wyzwań, jakie ujawniła analiza urbanistyczna Zamojszczyzny, jest niekonsekwencja i brak kontynuacji w rozwoju obszarów miejskich. Po II wojnie światowej wiele miast regionu, odbudowując swoją strukturę, musiało zrezygnować z pierwotnej formy licznych budynków ze względu na ograniczone środki i braki w dokumentacji. Skutkiem tego w wielu miejscach jedynie nieliczne obiekty historyczne zachowały swój pierwotny kształt, ale często stoją one jako niepasujące punkty na tle współczesnej zabudowy, nie oddając już dawnego charakteru miejsca. Także struktura urbanistyczna, choć przetrwała, jest często pozbawiona spójności, zwłaszcza w obrębie przedmieść i historycznych centrów, co widoczne jest na przykładzie Zamościa, choć w ciągu ostatnich lat ta tendencja zostaje przełamywana i miasto staje się coraz bardziej zintegrowane z jego historyczną częścią – tłumaczy Klaudia Krajewska.
Projekt w skali miasta zakłada wykorzystanie rzeki jako osi miejskiej i stworzenie parku w jej dolinie, łącząc oba brzegi pieszymi kładkami. W ten sposób całość mogłaby zostać zintegrowana. Zniwelowałoby to poczucie podziału przez bariery naturalne i umożliwiło swobodniejsze przechodzenie pieszych w kierunku osiedli mieszkaniowych po drugiej stronie rzeki Białej Łady.
Klaudia wybrała także ulicę Nadstawną jako najważniejszy element śródmieścia do opracowania. To historyczna część Biłgoraja, gdzie znajdują się ważne dla miasta budynki. Jej projekt rewitalizacji zakłada połączenie tej ulicy z terenami zielonymi, co pozwoliłoby na dalszy rozwój w stronę rzeki i zmniejszyłoby jej izolację jako bariery.
Ulica Nadstawna została przekształcona w woonerf, czyli strefę z pierwszeństwem dla pieszych. W projekcie przewidziano także kolektory wodne, które zasilają sztuczne zbiorniki i zapewniają wodę pitną w przestrzeni publicznej. Dla lokalnej społeczności oznaczałoby to dodatkowe strefy rekreacyjne i uspokojenie ruchu. Parkowanie zaplanowano w formie dwóch wielopoziomowych, automatycznych parkingów – nowoczesne rozwiązanie, które pozwoliłoby uniknąć tradycyjnych parkingów wzdłuż ulicy:
– Projekt ten miał na zasadzie zwrócenie uwagi na sposób podejścia do rozwoju przestrzeni Biłgoraja i wskazanie jego walorów, które można wykorzystać przykładowo w taki sposób jak ukazano na przedstawionym zagospodarowaniu. Został sporządzony pod okiem promotora: dr inż. arch. Piotra Langera w Katedrze Planowania Przestrzennego, Projektowania Urbanistycznego i Ruralistycznego Politechniki Krakowskiej – mówi biłgorajanka.
Dajcie znać w komentarzach, czy podoba się i czy jest realna, koncepcja Biłgoraja zaproponowana przez Klaudię.
Przypomnijmy, Biłgorajanka pamięta o swoim mieście. Przed rokiem napisała pracę naukową o jednej z kamienic w mieście. Kamienica stoi na rogu ulic Kościuszki i Wasilewskiej, a kiedyś było tu … kasyno. Klaudia Krajewska to inżynier, architekt i studentka Politechniki Krakowskiej. A praca dotycząca przebudowy kamienicy, została oceniona z wyróżnieniem.
