Nestorzy uniwersyteckiej astronomii

Trzej profesorowie – Andrzej Kruszewski, Marcin Kubiak i Kazimierz Stępień – to wybitni badacze, którzy w znaczący sposób przyczynili się do rozwoju astronomii warszawskiej i polskiej, a także zbudowania pozycji Obserwatorium Astronomicznego UW na świecie. 28 października odbyła się uroczystość odnowienia doktoratów naukowców.

– To wielki honor i zaszczyt móc reprezentować środowisko akademickie podczas dzisiejszej uroczystości. Jej bohaterami są trzej wybitni astronomowie, którzy swoją postawą, wiedzą i osobowością potwierdzają to, co dla Uniwersytetu Warszawskiego najważniejsze. Mówię o pasji w dążeniu do odkrywania prawdy, konsekwencji w jej realizacji, szacunku do drugiego człowieka, tolerancji i otwartości – powiedział prof. Alojzy Z. Nowak, rektor UW, otwierając uroczystość odnowienia doktoratów prof. prof. Andrzeja Kruszewskiego, Marcina Kubiaka i Kazimierza Stępnia.

Wydarzenie odbyło się 28 października w Sali Senatu Pałacu Kazimierzowskiego. W swoim przemówieniu rektor UW podkreślił, iż wszyscy trzej profesorowie prowadzili badania m.in. w zagranicznych ośrodkach, jednak nigdy nie zapomnieli o swojej Alma Mater, nieustannie działając na jej rzecz i budując mosty między Uniwersytetem a światem.

Niebywała wiedza

Prof. Andrzej Kruszewski specjalizuje się głównie w astrofizyce i astronomii statystycznej. Od początku swojej kariery naukowej był propagatorem i pionierem używania w badaniach astronomicznych metod statystycznych. Jeszcze przed obroną doktoratu, w 1959 roku, odbył staż naukowy w Uniwersytecie Berkeley, a następnie w prestiżowym obserwatorium astronomicznym Licka w północnej Kalifornii. Otworzyło to możliwości stażowe dla następnych młodych polskich astronomów, przyczyniając się do rozwoju polskiej astronomii na światowym poziomie już w latach 60.

W 1965 roku prof. Andrzej Kruszewski uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie swoich pionierskich badań układów podwójnych gwiazd. W 1973 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1980 – tytuł profesora zwyczajnego.

Na początku swojej kariery naukowej prof. Kruszewski zatrudniony był w nowo powstałym Zakładzie Astronomii Polskiej Akademii Nauk. W 1973 roku przeniósł się do Obserwatorium Astronomicznego UW, gdzie pracował aż do przejścia na emeryturę. W latach 1975–1980 oraz 1986–1990 był zastępcą dyrektora OA UW.

– Oprócz wyników naukowych, które są bardzo istotne, nie do przecenienia jest wkład prof. Kruszewskiego w budowę i rozwój środowiska naukowego warszawskich i nie tylko astronomów. Jako jeden z pierwszych ze swojego pokolenia wyjechał pod koniec lat 50. Na staż do Stanów Zjednoczonych – do Berkeley, a potem do obserwatorium Lick. Bardzo wysoka ocena jego dokonań na tych stażach utorowała drogę kilku jego kolegom, którzy byli tam kolejno zapraszani na krótkoterminowe pobyty. Dzięki temu młodzi uczeni zyskali bezcenny kontakt z kolegami z najlepszych placówek Zachodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych, a ośrodek warszawski, który reprezentowali, zyskał status pełnowartościowego partnera naukowego tych instytutów – mówił w laudacji prof. Michał Szymański z OA UW.

Podpora ambitnych projektów

Prof. Marcin Kubiak jest astrofizykiem i jednym z inicjatorów Eksperymentu Soczewkowania Grawitacyjnego (Optical Gravitational Lensing Experiment, OGLE), którego celem jest monitorowanie jasności milionów gwiazd w Drodze Mlecznej i pobliskich galaktykach. Pozwala to na badania w różnych dziedzinach astronomii, np. w zakresie mikrosoczewkowania grawitacyjnego, gwiazd zmiennych czy planet pozasłonecznych.

W 1961 roku prof. Kubiak ukończył studia astronomiczne w OA UW i został zatrudniony w Obserwatorium, gdzie pracował do emerytury. W latach 1968–1969 prof. Kubiak przebywał na stażu naukowym w Uniwersytecie Stanforda i w obserwatorium Licka, gdzie prowadził m.in. obserwacje wykorzystane później w rozprawie doktorskiej.

Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1980 roku, a w 1994 roku otrzymał tytuł profesora. W latach 1980–1986 był zastępcą dyrektora OA UW, a w latach 1986–2008 jego dyrektorem.

– Dzięki inwencji, zaangażowaniu i kontaktom towarzyskim prof. Kubiaka udało się zdobyć ogromne finansowanie na spełnienie naszych odwiecznych marzeń, a mianowicie posiadania obserwatorium w najlepszym astronomicznym miejscu na Ziemi. Olbrzymi grant z KBN i późniejsze dofinansowanie z Fundacji na rzecz nauki Polskiej zdobyte przez prof. Kubiaka umożliwiły zbudowanie naszej stacji południowej w Obserwatorium Las Campanas w Chile. Prof. Marcin Kubiak był podporą i motorem ambitnych projektów naukowych prowadzonych po dziś dzień z sukcesami w Obserwatorium Astronomicznym UW – mówił w laudacji prof. Andrzej Udalski z OA UW.

Mistrz i organizator

Prof. Kazimierz Stępień to astronom przez wiele lat związany z OA UW. Studia astronomiczne ukończył w 1962 roku. W tym roku został też zatrudniony w Obserwatorium Astronomicznym, w którym pracował do przejścia na emeryturę.

Po obronie doktoratu, w latach 1966–1968 przebywał na stażu podoktorskim w obserwatorium Licka w Kalifornii. W 1972 roku prof. Stępień uzyskał stopień doktora habilitowanego. W latach 1976–1978 przebywał na kolejnym stażu w Uniwersytecie w Getyndze w ramach Stypendium Alexandra von Humboldta. W 1984 roku otrzymał tytuł profesora.

W latach 1987–1988 prof. Stępień pracował na Uniwersytecie w Heidelbergu, a w 1994 na University of Western Ontario w Kanadzie.

W trakcie pracy w OA UW pełnił funkcje jego dyrektora, a także opiekuna naukowego stacji obserwacyjnej Obserwatorium w Ostrowiku. W latach 1990–1996 był prodziekanem Wydziału Fizyki UW.

– Trzech uczonych, których mamy dzisiaj zaszczyt uhonorować, tworzyło ramy współczesnej astrofizyki w Obserwatorium Astronomicznym UW przez blisko trzecią część jego istnienia. Prof. Kazimierz Stępień to wybitna postać polskiej astronomii – badacz, nauczyciel, organizator, a zarazem człowiek, którego życzliwość i otwartość wspominają wszyscy, którzy mieli okazję z nim współpracować – mówił w laudacji prof. Grzegorz Pojmański z OA UW.

W uroczystości wzięli udział również m.in. byli rektorzy UW prof. Andrzej Kajetan Wróblewski i prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow, prorektorzy UW,dziekan Wydziału Fizyki UW, pracownicy Obserwatorium Astronomicznego UW, rektorzy i prorektorzy innych polskich uczelni.