Noblista z rawickimi korzeniami. Skąd pochodził?

Zdjęcie: foto https://sheffield.ac.uk/kroto/legacy

Harold Walter Kroto urodził się 7 października 1939 w Wisbech w hrabstwie Cambridgeshire (zmarł 30 kwietnia 2016 roku), jego rodzice pochodzili z Berlina, skąd wyemigrowali w 1937 roku. Co ciekawe, ojciec Harolda miał polsko-żydowskie korzenie, a jego rodzina pochodziła z Bojanowa. Naukowiec zawdzięczał temu żydowskie nazwisko Krotoschiner, które nosił do 1955 roku, kiedy to zostało skrócone przez ojca do Kroto.

Harry Kroto studiował chemię na Uniwersytecie w Sheffield. W 1961 r. otrzymał dyplom licencjacki. Początkowo interesował się chemią organiczną, jednak jego zainteresowania przeniosły się w kierunku mechaniki kwantowej. Podczas pracy nad doktoratem zajmował się analizą spektroskopową wolnych rodników powstałych w wyniku fotolizy.

Znacząca zasługa dla nauki. Odkrycie fulerenów

W 1970 r. rozpoczął prace nad badaniem organicznych związków chemicznych z wielokrotnymi wiązaniami potrójnymi (podstawione alkiny) przy użyciu spektroskopii fotoelektronowej.

W 1985 roku Harold Kroto, Curl i Smalley, wraz ze swoimi zespołami badawczymi, odkryli nową odmianę alotropową węgla. Składała się ona z 60 atomów węgla ułożonych w sferyczną, klatkową strukturę przypominającą piłkę nożną. Nazwali tę cząsteczkę buckminsterfullerenem (C60), lub "buckyballem", na cześć architekta Buckminstera Fullera, znanego z kopuł geodezyjnych. To odkrycie otworzyło zupełnie nową dziedzinę chemii i materiałoznawstwa, prowadząc do identyfikacji innych fulerenów, a ostatecznie nanorurek węglowych.

Po odkryciu fulerenów, badania Kroto objęły również nanorurki węglowe, inną istotną klasę nowych materiałów węglowych o różnorodnych potencjalnych zastosowaniach.

W późniejszych latach Harold Kroto prowadził badania w dziedzinie nanotechnologii.

Nie tylko Nobel. Wielokrotnie zasłużony

Oprócz Nagrody Nobla, Kroto otrzymał liczne inne wyróżnienia, w tym: Knight Bachelor (1996), Medal Longstaffa Królewskiego Towarzystwa Chemicznego (1993), Medal Copleya Towarzystwa Królewskiego (2004), Nagroda Michaela Faradaya (2001)

Naukowiec piastował różne stanowiska akademickie, w tym długoletnią posadę na Uniwersytecie Sussex, a później jako profesor chemii Francis Eppes na Florida State University. Kroto był również silnym orędownikiem edukacji naukowej i angażowania społeczeństwa w naukę.

Odwiedził miasto swoich przodków

Niewielu chyba wie, iż 11 września 2013 roku w sir Harold Walter Kroto gościł w Bojanowie.

Wizyta noblisty, któremu towarzyszyła żona oraz tłumacz, rozpoczęła się od powitania w urzędzie miejskim przez ówczesne władze – między innymi burmistrza Józefa Zutera, jego zastępcę Ryszarda Drozdowskiego oraz przewodniczącego rady miejskiej Macieja Jagodzińskiego. Następnie goście przeszli do jednego z domów na bojanowskim rynku, w którym mieszkali przodkowie noblisty. Zostali tam podjęci przez gospodarzy kawą oraz ciastem. Noblista spotkał się także z uczniami, którzy mieli niepowtarzalną okazję by zadać pytanie wybitnemu chemikowi, a także zdobyć jego autograf.

- Było to bardzo miłe i interesujące spotkanie. Mało kto chyba miał okazję gościć tak wybitną i zasłużoną dla nauki osobę – przypomina Maciej Jagodziński.

Bojanowianin w kontakcie z współpracownikiem noblisty

Od wielu lat w kontakcie z prof. Yan Qiu Zhu (aktualnie University of Nottingham), bliskim przez wiele współpracownikiem profesora Kroto jest bojanowianin Witold Mikołajczyk - regionalista, miłośnik historii miasta mieszkający aktualnie w Katowicach.

https://rawicz24.pl/wiadomosci/wydano-vii-zeszyt-szkicow-bojanowskich-kto-go-opracowal-i-jaka-zawiera-historie/MctDcxtMewmqHa1G5xnp

On także posiada interesujące pamiątki dotyczące noblisty. Można je obejrzeć w galerii. Są to:

• zdjęcia z okazji wręczenia Doctora honoris causa przez AGH w 2001 r. - jedno nad gablotą z Bojanowem, a kolejne wręczenie dyplomu przez prof. Mirosława Handke (leszczynianin 1946- 2021), od którego Mikołajczyk otrzymał te zdjęcia
• skany artykułu o ojcu Harolda, chińska pocztówka, wykład prof Kroto z dedykacją dla niego
• znaczki (obraz „buckyball” na znaczku wykonany przy użyciu farby termochromowej staje się widoczny pod wpływem ciepła, np. podgrzania dłonią) - kartka pocztowa przedstawiająca znaczek, na rewersie dedykacja i autograf Kroto, bloczek brytyjskich znaczków wydanych z okazji 100- lecia nagrody Nobla.