Świetlica pełni znaczącą rolę w codziennym funkcjonowaniu szkoły podstawowej. Jest miejscem, w którym przebywają uczniowie w różnym wieku. Spędzają tam czas przed zajęciami i po nich, a także podczas przerw między lekcjami. Każde dziecko ma swoje indywidualne potrzeby i zainteresowania, toteż utrzymanie dyscypliny w świetlicy jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa i miłej atmosfery.
Niestety, istnieje ogólne przekonanie, iż świetlica szkolna jest najgłośniejszym miejscem w szkole. choćby większość nauczycieli uważa, iż ciężko zapanować tam nad grupą, a przeprowadzenie ciekawych zajęć jest niemożliwe.
W mojej ocenie to przekonanie jest nieuzasadnione. Istnieje kilka zasad, których wprowadzenie w życie sprawia, iż atmosfera w świetlicy jest miła i sprzyjająca nauce. Przede wszystkim muszą to być jasne zasady, zrozumiałe dla wszystkich uczniów, omówione już na początku roku szkolnego oraz regularnie przypominane.
Dzieci chcą wiedzieć, czego się od nich oczekuje. Dobrą praktyką jest więc stworzenie kodeksu postępowania i umieszczenie go w widocznym miejscu. Uczniowie powinni mieć świadomość, iż nauczyciele mają na względzie przede wszystkim ich bezpieczeństwo. Co więcej – młodzi ludzie muszą wiedzieć, iż łamanie standardów świetlicy niesie konkretne następstwa. Te zaś powinny być natychmiastowe, dostosowane do sytuacji i wieku oraz stosowane konsekwentnie.
Dzieci lubią mieć wpływ na to, co się dzieje w świetlicy
Sprawdzonym sposobem na to, by przestrzegane były zasady, jest wprowadzenie systemu nagród i kar. Pochwała pomaga budować pozytywne nawyki. Dobrą motywacją do wzorowego zachowania będzie na przykład możliwość wytypowania tytułu czytanej lub oglądanej bajki, podjęcia decyzji o wyborze zabawy ruchowej lub długoterminowe zbieranie punktów i ich wymiana na nagrody.
Warto pamiętać, iż dzieci lubią mieć wpływ na to, co się dzieje w świetlicy. Chętnie więc będą uczestniczyć nie tylko w ustalaniu zasad, ale także w wyborze gier czy rodzaju zajęć. Można zapytać uczniów, jakie mają pomysły na wspólne aktywności, a następnie uwzględnić te sugestie w planie dnia. Zaangażowanie dzieci w podejmowanie decyzji wzmacnia poczucie współodpowiedzialności za grupę i miejsce, w którym przebywają. Będą zatem chętniej uczestniczyć w zajęciach i słuchać poleceń nauczyciela, co pomoże budować pozytywne relacje między nimi.
Organizowanie różnorodnych zajęć jest ważnym czynnikiem dla zachowania przyjaznej atmosfery. o ile odpowiadają one na różne zainteresowania, dzieci czują się wówczas zrozumiane i docenione. Ważne jest, aby nauczyciel zapewnił przestrzeń do aktywności –kreatywnych, naukowych, sportowych – oraz czas na swobodną zabawę.
Harmonogram dnia
Kolejnym krokiem jest wprowadzenie ustalonego harmonogramu zajęć. Określony wcześniej rytm dnia pozwala uczniom zrozumieć, czego się od nich oczekuje o różnych porach, kiedy jest czas na zabawę, a kiedy na naukę. Stała organizacja minimalizuje chaos i pozwala uczniom skupić się na realizowanych zadaniach. Dzięki temu dzieci nie buntują się, kiedy kończy się czas zabawy i zaczynają się kolejne aktywności. Pory regularnych zajęć, przerw czy wspomniany czas na zabawę powinny być jasno określone, aby wzbudzić u dzieci poczucie pewności. Zbyt luźna struktura dnia generuje hałas, może prowadzić do rozproszenia uwagi, a choćby stworzenia sytuacji konfliktowych.
Następnym istotnym aspektem jest indywidualne podejście do ucznia. Każde dziecko jest inne i ma różne potrzeby – jedno może wymagać większego wsparcia emocjonalnego, motywacji lub uwagi, a drugie będzie lepiej reagowało na jasne i wyraźne reguły, aby prawidłowo funkcjonować w grupie. Zatem najważniejsze jest, aby nauczyciel jak najszybciej zrozumiał potrzeby uczniów i dostosował do nich swoje metody wychowawcze, co z kolei może przyczynić się do efektywnej współpracy i zmniejszenia ryzyka występowania problemów z dyscypliną.
Konsekwencja i empatia
Kluczową rolę w procesie utrzymania dyscypliny pełni wychowawca świetlicy. Jest on odpowiedzialny nie tylko za poczucie bezpieczeństwa wśród dzieci, ale także za ich chęć współpracy i funkcjonowanie w grupie. Z jednej strony nauczyciel musi być konsekwentny, a z drugiej empatyczny. Powinien być autorytetem, a jednocześnie osobą, do której w razie problemów zawsze można się zwrócić. To on przede wszystkim jest odpowiedzialny za stworzenie atmosfery wzajemnego szacunku i zrozumienia, a adekwatna komunikacja z uczniami, jasne określanie granic oraz umiejętność rozwiązywania konfliktów są najważniejsze w jego pracy.
Aby jednak dzieci chciały słuchać poleceń wychowawcy świetlicy, muszą czuć, iż mają z nim dobrą relację. Gdy dostrzegają, iż nauczyciel traktuje je z szacunkiem, są bardziej skłonne do współpracy. Podczas rozmowy z uczniem należy też pamiętać o sygnałach niewerbalnych, jak np. lekko pochylona w jego stronę postawa ciała, aby możliwe było podtrzymanie kontaktu wzrokowego. Zawsze należy starać się poznać uczniów, ich potrzeby i zainteresowania. Warto słuchać ich opinii i liczyć się z nimi, bo to również przyczynia się do budowania wzajemnego szacunku.
Pamiętajmy, iż dzieci naśladują dorosłych, więc wychowawca świetlicy musi być dla nich wzorem. Powinien przestrzegać zasad, które zostały ustalone, a także być konsekwentny i spójny w swoim zachowaniu. o ile uczniowie dostrzegają, iż nauczyciel postępuje zgodnie z tym, czego sam od nich oczekuje, chętniej wykonują jego polecenia.
Sytuacje konfliktowe
Niestety, pomimo starań nauczyciela mogą zdarzać się sytuacje konfliktowe między dziećmi. Trzeba reagować na nie szybko, a jednocześnie z empatią. Istotne jest, aby pomagać uczniom w nauce konstruktywnego rozwiązywania sporów. Przede wszystkim ważna jest rozmowa. Dzieci, które brały udział w konflikcie, mają tendencję do głośnego wyrażania swoich emocji. Rolą nauczyciela jest pomóc im je wyciszyć, by każdy mógł w sposób spokojny opowiedzieć, co się stało.
Wychowawca świetlicy może pomagać w mediacjach i wspierać uczniów w rozmowie o problemach, pokazując, iż każdą sytuację konfliktową da się rozwiązać w sposób, który zadowoli obie strony sporu, co z kolei wpłynie na zmniejszenie napięć i lepsze funkcjonowanie całej grupy. najważniejsze są tu nauka słuchania drugiej osoby i szukanie kompromisu.
Wychowawca świetlicy powinien być świadomy, iż częstą przyczyną konfliktów jest rywalizacja, dlatego dobrze jest ją zminimalizować, by wspierać współpracę i pracę zespołową. Pomocne w tym są gry i zabawy zespołowe. Wspólne osiąganie celów integruje grupę i zmniejsza napięcia wynikające z rywalizacji. Co więcej, dzieci uczą się, jak pomagać sobie nawzajem podczas realizacji zadania, a w grupie rozwija się duch solidarności. Uczniowie są także bardziej chętni do dzielenia się zabawkami czy materiałami. Nauczyciel, zachęcając dzieci do pomagania innym, wspólnego rozwiązywania problemów czy współpracy w wykonywaniu powierzonych zadań, przyczynia się do budowy zaufania i poczucia wspólnoty.
Podsumowanie
Utrzymanie dyscypliny w świetlicy szkolnej wymaga zastosowania wielu metod i podejść. Jasne zasady, stała struktura, konsekwencja, motywowanie do pozytywnego zachowania i indywidualne podejście do potrzeb dzieci to najważniejsze elementy, które wpływają na przyjazną atmosferę i poczucie przynależności do grupy.
Stworzenie bezpiecznego i zorganizowanego środowiska, w którym uczniowie czują się szanowani, sprzyja zarówno ich rozwojowi, jak i sprawnej organizacji świetlicy. Skuteczne zarządzanie dyscypliną wpływa na ogólną atmosferę w szkole i pomaga w kształtowaniu pozytywnych nawyków uczniów. Przyjazne środowisko, w którym dzieci czują się akceptowane i doceniane, sprzyja nie tylko ich lepszemu samopoczuciu, ale także rozwija umiejętności społeczne, które będą im potrzebne w dorosłym życiu.
Iwona OLSZEWSKA, wychowawca świetlicy w Szkole Podstawowej nr 10 im. Jerzego Kukuczki w Mikołowie
TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.
