O warszawskim rapie w Czytaj z UW

Jak uczyć języka polskiego jako obcego? Czy rap może być pomocny w nauczaniu? Czy kultura hip-hopowa to tylko muzyka, czy może coś więcej? Na te pytania odpowiedzi szuka dr Piotr Kajak, zastępca dyrektora Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum Uniwersytetu Warszawskiego w cyklu Czytaj z UW. W nowym odcinku badacz prezentuje książkę Filipa Kalinowskiego Niechciani, nielubiani. Warszawski rap lat 90.

Dr Piotr Kajak to kulturoznawca, slawista i politolog specjalizujący się w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Jest adiunktem oraz zastępcą dyrektora w Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum na Wydziale Polonistyki UW, gdzie kieruje Pracownią Glottodydaktyki Kulturowej i Zespołem Badań nad Językiem Polskim i Kulturą Polską w Azji Wschodniej i Południowej.

Naukowiec jest członkiem Państwowej Komisji ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego oraz Zespołu Języka Polskiego poza Granicami Kraju Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN. W latach 2011–2014 był profesorem wizytującym w Department of Slavic Languages and Literatures na University of Toronto. Wykładał na kilkudziesięciu uniwersytetach na trzech kontynentach.

Dr Piotr Kajak jest autorem i współautorem monografii, podręczników, wielu artykułów naukowych. W swoich badaniach koncentruje się m.in. na kulturoznawstwie glottodydaktycznym, polonistyce międzykulturowej, dyplomacji publicznej i historii nauczania języka polskiego jako obcego.

Rap narzędziem edukacji

Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum UW to jednostka, która promuje język polski i polską kulturę w świecie. W 1956 roku powrócono do przedwojennej inicjatywy wakacyjnego nauczania cudzoziemców języka polskiego i kultury polskiej, co oznacza, iż samo Polonicum niedługo będzie obchodzić swoje 70-lecie. Jednak, jak podkreśla dr Piotr Kajak, tradycja nauczania języka polskiego cudzoziemców na odrodzonym Uniwersytecie Warszawskim –związana z warszawską polonistyką – ma już prawie 100 lat.

– W styczniu 1926 roku Witold Doroszewski, znany językoznawca, poprowadził na Uniwersytecie Warszawskim pierwszy w międzywojniu lektorat polszczyzny dla cudzoziemców – wyjaśnia badacz.

Język polski nie należy do najbardziej popularnych na świecie, dlatego bardzo ważne w jego nauczaniu są elementy kultury polskiej – nie tylko wysoko artystycznej, ale i tej popularnej.

– Osoby uczące się polskiego często pytają o codzienne aspekty życia w Polsce, w tym także o subkultury i muzykę. Kultura popularna, a szczególnie hip-hop, stanowi istotny punkt odniesienia – mówi dr Kajak i dodaje: – Rap to w tej chwili najpopularniejszy gatunek muzyczny w Polsce, dlatego warto przypominać o jego korzeniach, również na zajęciach.

Historia z podwórek

W książce Filipa Kalinowskiego Niechciani, nielubiani. Warszawski rap lat 90. poznajemy początki rodzimego rapu, który zanim trafił do mainstreamu był głosem młodzieży z osiedli. Autor – mocno związany z warszawską Ochotą – wraca do lat 90., pokazując, jak wyglądały narodziny gatunku w Polsce.

– To właśnie lokalność: podwórka, bloki, klatki schodowe, stanowią o sile tej narracji – podkreśla dr Piotr Kajak.

Autor osadza swoją opowieść w kontekście przemian, przemocy, narkomanii i tworzącej się kultury hip‑hopowej w stolicy. To skrupulatnie udokumentowany reportaż o charakterze historyczno–społecznym.

– Książka ma charakter akafanowski – jest dziełem pasjonata, który potrafi spojrzeć krytycznie, ale też z wyraźną sympatią do opisywanego świata – zauważa dr Kajak.

Sam tytuł Niechciani, nielubiani to bezpośrednie nawiązanie do legendarnej płyty Skandal grupy Molesta Ewenement – jednego z filarów polskiego hip-hopu. W książce znajdziemy także wątki dotyczące zespołu Trials X, kultowej audycji Kolorszok Bogny Świątkowskiej, wpływu skateboardingu na rozwój rapu w Polsce, a także formacji takich jak ZIP Skład i Warszafski Deszcz.

– Dzięki tej publikacji wracamy do miejsc, które już nie istnieją lub zmieniły się bezpowrotnie. Wsłuchujemy się w głosy twórców, którzy tworzyli podwaliny sceny rapowej, a jednocześnie poznajemy proces transformacji – kulturowej, społecznej i miejskiej. Transformacji, która do dziś trwa – podkreśla dr Piotr Kajak.

Książka Filipa Kalinowskiego Niechciani, nielubiani. Warszawski rap lat 90. znajduje się w wolnym dostępie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie.