O zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży oraz szkolnym dobrostanie

ore.edu.pl 1 dzień temu

W ostatnich latach problematyka zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży stała się jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed współczesną szkołą. Coraz więcej badań i raportów potwierdza skalę kryzysu, z jakim zmagają się młodzi ludzie, a także potrzebę systemowego wsparcia ze strony instytucji edukacyjnych. Ministerstwo Edukacji Narodowej dostrzegło wagę problemu, dlatego uczyniło zdrowie psychiczne uczniów jednym z priorytetów polityki oświatowej na rok szkolny 2025/2026.

Raport Fundacji Unaweza „Młode Głowy” z 2023 roku ukazuje dramatyczny obraz stanu psychicznego młodzieży. Z danych wynika, iż ponad 80 proc. młodych osób nie radzi sobie z codziennym stresem, a 70 proc. nigdy nie skorzystało ze wsparcia psychologa. Co gorsza, niemal połowa uczniów ma skrajnie niską samoocenę, a blisko jedna trzecia wykazuje symptomy depresji. Te problemy wpływają nie tylko na komfort życia, ale również na zdolność do nauki i budowania relacji społecznych. Więcej informacji można znaleźć w raporcie MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym. Raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego.

Niepokojący jest również stan psychiczny nauczycieli, którzy pełnią kluczową funkcję w systemie wsparcia młodzieży. Z ogólnopolskiego badania dobrostanu zawodowego nauczycieli, przeprowadzonego przez Librus we współpracy z dr. Mateuszem Paligą, wynika, iż ponad 67 proc. nauczycieli doświadcza wyczerpania zawodowego, a ponad połowa odczuwa chroniczny stres. To pokazuje, iż skuteczna pomoc uczniom nie będzie możliwa bez jednoczesnego zadbania o dobrostan kadry pedagogicznej.

W odpowiedzi na te wyzwania coraz większą rolę odgrywają Specjalistyczne Centra Wspierające Edukację Włączającą (SCWEW). Są to zespoły ekspertów, które wspierają szkoły w tworzeniu środowiska sprzyjającego zdrowiu psychicznemu. Ich działania obejmują między innymi konsultacje dla nauczycieli i rodziców, szkolenia, superwizje, a także pomoc w opracowaniu strategii przeciwdziałania przemocy i wykluczeniu. Dzięki współpracy między innymi z lokalnymi poradniami i placówkami zdrowia psychicznego SCWEW pełnią funkcję koordynatora różnych form pomocy.

Tematyka zdrowia psychicznego była obecna w działaniach specjalistycznych centrów od samego początku. Rozumieliśmy wagę tego zagadnienia w kontekście budowania otwartej szkoły, w której dobrostan wszystkich członków wspólnoty szkolnej zajmuje istotne miejsce. Podczas realizacji pilotażowego wdrożenia modelu SCWEW odbyła się konferencja „Zdrowie psychiczne wyzwaniem naszych czasów. Rola SCWEW we wspieraniu dzieci i młodzieży z problemami psychicznymi”. Naszym celem było pokazanie wyzwań współczesnej szkoły, wynikających z funkcjonowania uczniów, na podstawie badań naukowych i doświadczenia nauczycieli, a także określenie roli specjalistycznych centrów w tym obszarze wsparcia.

Podczas tej konferencji dr Wiesław Poleszak zwrócił uwagę na niepokojące symptomy zaburzeń psychicznych u uczniów, takie jak wycofanie, spadek motywacji czy obniżony nastrój. Podkreślił jednocześnie, jak istotne są czynniki ochronne: relacje z rówieśnikami, wsparcie ze strony dorosłych, poczucie przynależności oraz bezpieczeństwo emocjonalne w szkole (nagranie wykładu dr. Wiesława Poleszaka Zaburzenia zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży – symptomy i przeciwdziałanie, zapis od 2:28 do 3:11).

Kolejnym ważnym głosem w ogólnopolskiej dyskusji na temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży były wypowiedzi przedstawicieli Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą z Krakowa, Ropczyc, Wrocławia i Brzegu Dolnego. Ich doświadczenia pokazały, iż skuteczne działania nie muszą być wyłącznie domeną centralnych instytucji – realna zmiana może i powinna zaczynać się lokalnie (nagranie wystąpień liderów SCWEW, zapis od 5:16 do 6:07).

Działania SCWEW to nie tylko teoria, ale również konkretne przykłady dobrej praktyki. W wielu szkołach powstają tzw. pokoje wyciszenia, organizowane są grupy wsparcia dla nauczycieli, a także konsultacje indywidualne dla rodziców. Specjalistyczne centra budują sieci współpracy między placówkami edukacyjnymi i stanowią inspirację do działań na rzecz zdrowia psychicznego całej Polsce.

Podsumowując, troska o zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży nie może być już marginalizowana. Potrzebujemy systemowych rozwiązań, takich jak SCWEW, które łączą działania edukacyjne, terapeutyczne i społeczne. Szkoła przyszłości musi być miejscem nie tylko zdobywania wiedzy, ale także przestrzenią wspierającą rozwój emocjonalny i psychiczny każdego ucznia i nauczyciela.

W projekcie „Opracowanie Modelu funkcjonowania SCWEW” zostały wypracowane materiały z zakresu superwizji i pracy z osobami dorosłymi, mogące stanowić wsparcie w budowaniu dobrostanu: