Widomym znakiem militarnej rangi miasta były fortyfikacje, gdyż zawsze tam, gdzie decydowały się losy regionu czy państwa władający starali się podkreślić to urządzeniami obronnymi. Dowodem tego jest już gród na Ostrowie Tumskim. W momencie lokacji miasta Poznania w 1253 roku pojawiły się urządzenia obronne. Do końca XVI wieku Poznań, po Krakowie, był najlepiej bronionym polskim miastem. Także później pozostawał ważnym punktem strategicznym, jednak z XVI-XVIII wieku pozostały jedynie liczne plany, w których autorzy proponowali bardziej czy mniej zwartą budowę systemu obronnego. Z tego powodu Poznań nazwać można "papierową twierdzą". Dopiero w XIX wieku władze pruskie podjęły decyzję o zbudowaniu w Poznaniu nowoczesnej twierdzy poligonalnej. Rozwój techniki wojennej zmusił władze polityczne i wojskowe Niemiec do częściowej likwidacji poprzedniej i budowę w II połowie XIX wieku, nowej twierdzy - fortowej. Jej liczne ślady pozostały w krajobrazie miasta Poznania do dzisiaj. Najnowsze badania archeologiczne i z zakresu historii wojskowości pozwalają wiele zagadnień ukazać w nowym świetle. - ZBIGNIEW PILARCZYK - historyk wojskowości. Emerytowany profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 2006‒2017 kierownik Zakładu Historii Wojskowej Instytutu Historii UAM. W latach 2002‒2008 prodziekan Wydziału Historycznego UAM, w latach 2008‒2016 prorektor UAM. Zainteresowania naukowe: historia fortyfikacji, historia historiografii wojskowej, historia harcerstwa. Wypromował 12 doktorów i 250 magistrów historii. Autor publikacji dotyczących historii fortyfikacji polskich ze specjalnym uwzględnieniem Poznania. Przewodniczący Rady Programowej Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu, członek Rady Programowej Muzeum Harcerstwa w Warszawie. Redaktor naczelny serii "Poznańskie Zeszyty Fortyfikacyjne". Popularyzator nauki. Instruktor Związku Harcerstwa Polskiego.
