Fundacja Civis Polonus jako organizacja patronacka sieci organizacji społecznych SOS dla Edukacji pozytywnie opiniuje projekt ustawy, wprowadzającej katalog praw uczniowskich, zakładającej powołanie systemu organów ochrony praw uczniowskich, wprowadzającej obowiązek powoływania rad szkół oraz inne zmiany w Prawie oświatowym i niektórych innych ustawach.
Chcemy równocześnie wzmocnić głos naszych organizacji członkowskich i innych , które od lat zajmują się problemem naruszania praw uczniowskich i które wspierają projekt, ale zgłaszają propozycje modyfikacji, tak by zapewnić spójność terminologiczną przepisów i wzmocnić ochronę uczniowskich praw i wolności. Są to następujące organizacje:
- Fundacja Varia Posnania
- Stowarzyszenie Umarłych Statutów
- Fundacja na Rzecz Praw Ucznia.
SOS dla Edukacji od początku swojej działalności zwracało uwagę na problemy związane z niedostateczną ochroną praw uczniowskich i w licznych publikacjach oraz podczas dyskusji panelowych w ramach Szczytów dla Edukacji proponowało rekomendacje dotyczące niezbędnych zmian. Znalazły się one międz innymi w: “Obywatelskim Pakcie dla Edukacji” (2022), dokumencie “Nowe otwarcie, czyli 10 rozwiązań na 100 dni” (2023), a także w “Mapie drogowej dla Edukacji” oraz kolejnych dokumentach programowych sieci.
W szczególności z zadowoleniem przyjmujemy następujące rozwiązania zawarte w obecnym projekcie :
- wprowadzenie do prawa oświatowego pojęcia “społeczność szkolna”, choć podobnie jak inne organizacje społeczne należące do sieci, które przesłały nam swoje opinie, postulujemy rozszerzenie definicji o pracowników obsługi i administracji szkoły;
- określenie zamkniętego katalogu praw uczniowskich, w tym wolności od dyskryminacji, w którym proponujemy dodać obok “orientacji seksualnej” także “tożsamość płciową”;
- kodyfikacja obowiązków uczniowskich, przy czym postulujemy tu, by zmienić sformułowanie, iż uczeń ma “zachowywać się zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi” zastąpić słowami “zachowywać się w sposób nienaruszający prawa powszechnie obowiązującego, jak również nienaruszający praw i wolności innych osób” lub podobnym określeniem, by uniknąć arbitralnych rozstrzygnięć;
- wprowadzenie w ustawie katalogu kar dla uczniów oraz procedur ich wymierzania, proponujemy jednak, by doprecyzować zasady stosowania “innych środków wychowawczych”, tak by uniknąć ich arbitralności, a także dopisać w ustawie zasadę domniemania niewinności ucznia aż do wyczerpania środków odwoławczych;
- wprowadzenie systemu ochrony praw z rzecznikami praw uczniowskich na szczeblu szkolnym, gminnym, powiatowym, wojewódzkim i krajowym, choć uważamy, iż system ten nie powinien być nadmiernie skomplikowany i być może konieczny będzie pilotaż proponowanych rozwiązań, tak by uniknąć chaosu kompetencyjnego; jesteśmy także przekonani, iż szkolni rzecznicy powinni otrzymywać odpowiednie wynagrodzenie;
- wzmocnienie demokratycznych organów szkoły przez wprowadzenie obowiązku powoływania rad szkół, przy czym ich działanie powinno zostać tak zaprojektowane, by nie osłabiać kompetencji samorządów uczniowskich i nie ograniczać aktywności.
Równocześnie nasze wątpliwości budzi możliwość wprowadzenia w statucie zakazu wnoszenia do szkoły telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych wyłącznie na podstawie decyzji rady szkoły. Tak poważna ingerencja w prawo własności wymaga zastosowania innego sposobu podejmowania decyzji, na przykład przeprowadzenia szkolnego referendum, po wcześniejszych debatach z udziałem całej szkolnej społeczności i z uwzględnieniem koniecznych wyjątków od tej reguły (np. sytuacja zdrowotna ucznia). Równocześnie polecamy Państwa uwadze raport i stanowisko ekspertów SOS dla Edukacji, w których proponujemy alternatywne rozwiązania: https://sosdlaedukacji.pl/stanowisko-zespolu-eksperckiego-w-sprawie-korzystania-z-telefonow-komorkowych-w-szkolach/
Wyrażamy nadzieję, iż wprowadzane zmiany w sposobach ochrony praw uczniowskich będą starannie monitorowane i ewaluowane w kolejnych miesiącach (latach) obowiązywania nowego prawa, z uwzględnieniem głosu społeczności szkolnych, w tym zwłaszcza uczennic i uczniów. Liczymy także na gotowość władz oświatowych wprowadzania ewentualnych modyfikacji legislacyjnych, które będą wynikiem ewaluacji. Postulujemy także uruchomienie systemowego wsparcia dla dyrektorów szkół i nauczycieli, rzeczników praw uczniowskich na wszystkich poziomach, a także dla samorządów uczniowskich.
Pozytywnie oceniamy informację zamieszczoną na stronie MEN, iż we wrześniu zostanie przedstawiona zaktualizowana wersja projektu po uwagach ministerstw, związków zawodowych, samorządowców i partnerów społecznych i iż przewidziano możliwość zgłaszania dodatkowych uwag przez środowiska uczniowskie, rodzicielskie i nauczycielskie. Zamierzamy organizować debaty młodzieżowe i szkolne w tej sprawie, a wnioski z nich z pewnością prześlemy do ministerstwa.
