Do 25 września rodzice mogą zadecydować, czy ich dziecko będzie uczęszczało na lekcje z edukacji zdrowotnej. To przedmiot, który w tym roku szkolnym zastąpił wychowanie do życia w rodzinie. Ma dotyczyć zdrowia w wymiarze fizycznym, psychicznym, seksualnym, społecznym i środowiskowym na wszystkich etapach życia.
Uczniowie są automatycznie zapisani na przedmiot, a żeby je wypisać, trzeba złożyć oświadczenie.
Ekspertka o edukacji zdrowotnej
Dorota Żuchowicz, współzałożycielka Forum Wiedzy i Edukacji, tłumaczy, iż nie warto wypisywać uczniów z edukacji zdrowotnej.
– Przede wszystkim dlatego, iż edukacja zdrowotna zawiera bardzo dużo ważnych tematów, które kiedyś były częściowo, ale doszło część nowych tematów, tak zwanych wychowania do życia w rodzinie – mówi.
Wielu rodziców wypisuje dziecko z zajęć ze względu na plan lekcji.
– Jeżeli to jest przedmiot nieobowiązkowy, to jest na godzinach zewnętrznych. W związku z tym rodzice niezadowoleni są, iż ich dziecko ma przyjść wcześniej lub dziecko ma dłużej siedzieć w szkole, żeby uczestniczyć w tym przedmiocie – wyjaśnia Dorota Żuchowicz.
Ekspertka podkreśla jednak, iż taką decyzją rodzice przenoszą na siebie obowiązek wychowania zdrowotnego młodzieży, które jest niezwykle istotne.
Żuchowicz dostrzega również, jakie zmiany w organizacji zajęć można by wprowadzić, aby zachęcić do uczestnictwa.
– Przez trzy lub cztery dni w roku poświęcamy wyłącznie na ten przedmiot. Mogłoby się okazać zdecydowanie bardziej efektywne. Nie byłoby tylu dyskusji na temat obowiązkowości, nieobowiązkowości – mówi.
Nowy przedmiot ma zastąpić dawne wychowanie do życia w rodzinie.
Jakie zainteresowanie edukacją zdrowotną?
W jednej z warszawskich szkół zainteresowanie przedmiotem jest duże. Jak przyznaje dyrektor Szkoły Podstawowej nr 25 na warszawskiej Woli Tomasz Ziewiec, kilka osób wypisuje swoje dzieci z zajęć.
– Zainteresowanie nowym przedmiotem wygląda całkiem nieźle. Wiele osób zdecydowało się, żeby ich dzieci przychodziły i uczyły się tego przedmiotu. Można powiedzieć, iż tylko mamy w tej chwili nieliczne rezygnacje, więc oceniam to bardzo optymistycznie – mówi.
Szkoły prowadzą także spotkania informacyjne. Do udziału w nich zachęca mazowiecka kurator oświaty Wioletta Krzyżanowska.
– W spotkaniu z nauczycielem prowadzącym zajęcia, z dyrektorem szkoły, bo na tym spotkaniu dowiedzą się realnie, jaki będzie program nauczania do tego przedmiotu, co konkretnie będzie się działo, jakie materiały ćwiczeniowe będą wykorzystywane – wskazuje.
Zdaniem Nauczyciela Roku 2023 Radosława Potraca, przedmiot jest potrzebny młodym ludziom.
– Każdy z nas chce, żeby uczeń, żeby moje dziecko umiało sobie radzić w przyszłości, umiało sobie radzić z problemami, umiało reagować na zagrożenia, umiało rozpoznawać u siebie objawy dojrzewania i podchodziło do nich ze spokojem, a nie przerażeniem – tłumaczy.
Nowy przedmiot będzie nauczany w szkołach podstawowych w klasach IV–VIII (w wymiarze jednej godziny tygodniowo w każdej z tych klas, przy czym zajęcia w klasie VIII mają być realizowane tylko w pierwszym semestrze) i w szkołach ponadpodstawowych (w wymiarze jednej godziny tygodniowo przez dwa lata).
Co jest w podstawie programowej edukacji zdrowotnej?
Podstawa programowa przedmiotu edukacja zdrowotna przewiduje, iż niezależnie od etapu edukacyjnego realizowanych ma być dziewięć obszarów tematycznych: wartości i postawy, zdrowie fizyczne, aktywność fizyczna, odżywianie, zdrowie psychiczne, zdrowie społeczne, zdrowie seksualne, zdrowie środowiskowe, internet i profilaktyka uzależnień. Realizacja dziesiątego obszaru uzależniona jest od wieku - o dojrzewaniu będą się uczyć tylko uczniowie w szkołach podstawowych, z kolei o systemie ochrony zdrowia tylko w szkołach ponadpodstawowych. W każdym z działów, zarówno dla szkoły podstawowej, jak i dla szkoły ponadpodstawowej, opisano wymagania szczegółowe dotyczące wiedzy i umiejętności.
W szkołach podstawowych na edukacji zdrowotnej w ramach wymagań obowiązkowych uczniowie dowiedzą się, m.in. jak wykonywać prawidłowo czynności higieniczne, jak ważna jest higiena osobista dla utrzymania zdrowia, czym jest nadwaga i otyłość, na czy polega ich profilaktyka, czym są badania profilaktyczne, jakie objawy mogą świadczyć o chorobie, poznają zasady zdrowego odżywiania i zdrowego nawadniania, poznają zasady przechowywania i niemarnowania żywności.
W ramach nauki o dobrostanie emocjonalnym i psychicznym nauczą się rozpoznawać i nazywać emocje, poznają techniki uważności, omówią pojęcie stresu, pozytywnej samooceny, postawy asertywnej, a także przemocy, w tym przemocy psychicznej, rówieśniczej i cyberprzemocy. Omawiane będą też funkcje rodziny, sposoby dbania o więzi rodzinne, a także zmiany, jakie mogą wystąpić w rodzinie np. separacja, rozwód, wejście rodziców w nowe związki, adopcja, pojawienie się rodzeństwa, choroba i śmierć, a także sposoby radzenia sobie w takich sytuacjach.
W podstawówkach uczniowie mają uczyć się o różnych aspektach dojrzewania, w tym: o różnym tempie wzrostu, trądziku, zmianie sylwetki, ginekomastii (przerost gruczołów piersiowych u mężczyzn), nocnych polucjach czy pojawieniu się miesiączki - z uwzględnieniem związanych z nią nieprawidłowości. Omawiane będzie zagadnienie autonomii cielesnej oraz to, w jaki sposób asertywnie o nią dbać. Omawiane będą też rodzaje zachowań dorosłych lub rówieśników, które są przekroczeniem granic intymnych.
W szkołach ponadpodstawowych nauka obejmie m.in. mechanizm działania różnych metod antykoncepcji i kryteria wyboru odpowiedniej, profilaktykę infekcji i chorób przenoszonych drogą płciową oraz miejsca, w których można wykonać bezpłatne i anonimowe testy. Podstawa zakłada, iż uczniowie mają też znać definicję pojęć: poronienie i aborcja oraz umieć wymienić etyczne, prawne, zdrowotne i psychospołeczne uwarunkowania dotyczące przerywania ciąży.
W innych działach mowa jest m.in. o badaniu skóry i znamion, samobadaniu piersi lub jąder, transplantologii, dawstwie narządów, szpiku oraz krwiodawstwie, planowaniu posiłków na podstawie różnych diet (np. planetarnej, wegetariańskiej, wegańskiej, śródziemnomorskiej), przy wykorzystaniu „wiarygodnych i rzetelnych źródeł informacji”.
Wymagania fakultatywne
Poza obowiązkowymi obszarami dla klas VII-VIII i dla szkół ponadpodstawowych opisano także wymagania fakultatywne. Nauczyciel ma zrealizować przynajmniej jedno z wymagań fakultatywnych dla danego obszaru.
Przykładowo w obszarze zdrowia seksualnego w szkołach podstawowych są dwa wymagania fakultatywne. Jedno dotyczy infekcji i chorób przenoszonych drogą płciową (kiła, rzeżączka, chlamydioza, zakażenia wirusem HPV, HBV, HCV, HIV i HDV), drugie - specjalności zawodowych zajmujących się tematem seksualności człowieka i zdrowia reprodukcyjnego.
Wymagania fakultatywne w szkołach ponadpodstawowych w tym obszarze są cztery. Wśród nich jedno dotyczy omawiana kwestii prawnych i społecznych związanych z przynależnością do grupy osób LGBTQ+.
Resort edukacji zaleca realizację wymagań szczegółowych z działów dotyczących regularnej aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania w formie semestralnych projektów tematycznych.
Wskazano, iż doświadczenia edukacyjne mogą być realizowane m.in. w formie: zorganizowania międzypokoleniowego pikniku rekreacyjnego, wizyty w domu seniora i uczestnictwa w zajęciach integracyjnych, wizyty w gabinecie lekarskim (np. podstawowej opieki zdrowotnej, stomatologicznym, dermatologicznym), zorganizowania szkolnego dnia sportu, zorganizowania klasowej wycieczki rowerowej, wyjścia do sklepu spożywczego i analizowania etykiet wybranych rodzajów produktów spożywczych.
Nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania z zastosowaniem podręcznika, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych, ale może także zrezygnować ze wskazywania podręcznika lub materiałów. Materiały dla nauczycieli edukacji zdrowotnej (m.in. programy nauczania, scenariusze lekcji, poradniki) są dostępne na stronie resortu men.gov.pl oraz na platformie zpe.gov.pl. Jak podało ministerstwo, w tej chwili prowadzone są dwa postępowania o dopuszczenie do użytku szkolnego dwóch podręczników do edukacji zdrowotnej: do liceum ogólnokształcącego i technikum oraz do branżowej szkoły I stopnia.
Nauczycielem przedmiotu edukacja zdrowotna w szkole podstawowej i ponadpodstawowej może być osoba, która ukończyła studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie w zakresie edukacji zdrowotnej i posiada przygotowanie pedagogiczne, albo ukończyła inne studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie w zakresie innym niż edukacja zdrowotna, posiada przygotowanie pedagogiczne i ukończyła studia podyplomowe w zakresie edukacji zdrowotnej.
Ponadto w kwalifikacje do nauczania edukacji zdrowotnej posiadają także: nauczyciele biologii, przyrody, wychowania fizycznego, wychowania do życia w rodzinie oraz nauczyciele psycholodzy. Uczyć edukacji zdrowotnej mogą również: osoby, które ukończyły studia przygotowujące do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego, albo studia w zakresie zdrowia publicznego, dietetyki albo żywienia człowieka i posiadają przygotowanie pedagogiczne.
Zajęcia z przedmiotu edukacja zdrowotna mogą być prowadzone przez dwóch lub więcej nauczycieli.
Czy edukacja zdrowotna jest obowiązkowa?
W tym roku edukacja zdrowotna jest nieobowiązkowa. Rodzic, który nie chce, by jego dziecko uczestniczyło w zajęciach z edukacji zdrowotnej, musi złożyć do 25 września pisemną rezygnację dyrektorowi szkoły. Uczeń pełnoletni musi ją złożyć sam.
Ministerstwo edukacji przekazało kuratorom oświaty 85 tys. ulotek informacyjnych o nowym przedmiocie, mają trafić do szkół w całej Polsce.
Zajęcia z edukacji zdrowotnej nie podlegają ocenie i nie będą miały wpływu na promocję ucznia do kolejnej klasy ani na ukończenie szkoły przez ucznia.
