Piast Kołodziej – postać historyczna czy wymysł kronikarza? Historia bez tabu w RDC

Piast, syn Chwościska, a następnie Siemowit, Lestek i Siemomysł – tak wyglądało drzewo genealogiczne przodków Mieszka I przedstawione w kronice Galla Anonima. Nie ma jednak żadnego innego potwierdzenia na ich istnienie. Nie możemy ich traktować inaczej niż postacie legendarne.

– To jest niewiarygodnie, bo cały czas obowiązuje zasada, iż jak mamy tylko jedno źródło, nie mamy potwierdzenia istnienia jakiejś innej osoby w innym niezależnym źródle, to jesteśmy skazani na bardzo późny w gruncie rzeczy przekaz – mówił prof. Paweł Żmudzki z Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego w programie „Historia bez tabu” w Polskim Radiu RDC.

Gall Anonim swoją kronikę napisał na początku w XII wieku. Przedstawiał więc historię sprzed ponad półtora wieku. Oparł się na tradycji przechowywanej ustnie czy wymyślił przodków Mieszka I?

– Nie wiemy, czy ich wymyślił. Bardzo prawdopodobne jest, iż ta tradycja istniała, jak Gall Anonim przystępował do spisania kroniki, ale nie wiemy, kiedy powstała, czy to jest schyłek XI wieku, czy może czasy bliższe Chrobremu. Wygląda na to, iż ta tradycja zaczęła być ważna i potrzebna dopiero w czasach Bolesława III. To jest dla ważna informacja. Bo pytanie, dlaczego Bolesław Chrobry, wielki król, nie kazał spisać legendy dynastycznej? Najwyraźniej nie była potrzebna – powiedział prof. Żmudzki.

Duże wątpliwości budzą imiona, które wymienia Gall Anonim. Siemowit, Lestek czy Siemomysł nie pojawiają się wśród potomków Mieszka I. Nadawanie imion dynastycznych to tradycja praktycznie wszystkich rodzin władców w średniowieczu.

– Musimy stwierdzić, iż postacie przed Mieszkiem I od Siemomysła, czyli ojca Mieszka I u Galla, są całkowicie niehistoryczne. Te imiona w ogóle nie krążą. One zaczynają wchodzić do piastowskiego imiennictwa dopiero po napisaniu kroniki Galla. Bolesław III nadaje jednemu z synów imię Lestek, co jest najstarszym dowodem recepcji kroniki Galla Anonima. A wiemy, iż są imiona dynastyczne. Imię Mieszko, Bolesław czy Otto pojawia się w każdym piastowskim pokoleniu – zauważa prof. Żmudzki.

Ważny dowód w kwestii wiarygodności przekazu Galla o przodkach Mieszka przynosi archeologia. Według kroniki już pradziad Mieszka Siemowit objął władzę. Tymczasem odkrycia archeologów wskazują, iż o strukturze państwowej można mówić dopiero w połowie X wieku, czyli mniej więcej wówczas, gdy władzę obejmuje Mieszko I.

– Z tego, co wiemy o Mieszku I, raczej wynika, iż to on jest twórcą państwa. Mógł być człowiekiem nowym, który miał jakichś przodków. Możemy założyć, iż oni nie mieli żadnego wysokiego statusu. Może dopiero Mieszko I i jego bracia, bo ze źródeł współczesnych Mieszkowi wiemy o jego dwóch braciach, iż ta grupa braterska tutaj wszystko zaczyna – dodaje prof. Żmudzki.

Gall Anonim – anonimowy autor Kroniki polskiej – mimo cudzoziemskiego pochodzenia uważany jest za pierwszego polskiego kronikarza.