Zbór Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w Radzyniu Podlaskim podpisał umowę z miastem na realizacje projektu „Konferencja naukowa: Zagłada mieszkańców Radzynia Podlaskiego narodowości żydowskiej w trakcie Holocaustu". - Celem projektu jest m.in. uświadomienie mieszkańcom miasta i powiatu, iż Żydzi przez wiele wieków byli współmieszkańcami ziemi radzyńskiej i współtwórcami dorobku kulturalnego, a ich wielowiekową obecność zakończyła tragedia Holocaustu. Projekt wychodzi naprzeciw potrzebie zaspokojenia głodu wiedzy o przeszłości, upowszechniania wiedzy i pamięci o byłych mieszkańcach Radzynia Podlaskiego narodowości żydowskiej i ich losach, a także kształtowaniu postaw tolerancji oraz szacunku do ludzi o innym wyznaniu i kulturze życia codziennego informuje koordynator projektu dr Tomasz Mańko, pastor kościoła ewangelickiego.Zaangażowani w dialogNa początku kwietnia odbyły się dwa wykłady w ramach projektu. - Wykłady przeprowadziła profesor dr hab. Sabina Bober, kierownik Pracowni Studiów nad Holokaustem Żydów Polskich i Europejskich Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II. Uczestnikami wykładów byli uczniowie i nauczycieli Zespołu Szkół im. Tadeusza Kościuszki w Czemiernikach oraz Zespołu Szkół w Wohyniu im. Unitów Podlaskich, zaś wykład dla Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bohaterów Powstania Styczniowych, Szkoły Podstawowej nr 2 w Radzyniu Podlaskim, I Liceum Ogólnokształcącego i Zespołu Szkół Ponadpodstawowych im. Jana Pawła II odbył się w sali kina „Oranżeria" Radzyńskiego Ośrodka Kultury – informuje pastor Mańko.Przygotowane wykłady miały na celu zapoznanie młodzieży z tematyką Holocaustu (zdjęcie organizatora)To nie wszystko, bo projekt zakłada też inne zadania. Organizatorzy chcą zorganizować spotkanie osób zaangażowanych w rozwój współpracy polsko – żydowskiej, sporządzenie tablicy informacyjnej o cmentarzu żydowskim w Radzyniu Podlaskim, a także zorganizowanie konferencji naukowej poświęconej Holocaustowi na terenie miasta i powiatu. - Projekt jest adresowany do wszystkich mieszkańców miasta, w tym do uczniów oraz nauczycieli szkół funkcjonujących na terenie Radzynia Podlaskiego i powiatu radzyńskiego - informuje koordynator projektu i dziękuje wszystkim zaangażowanym w realizowane przedsięwzięcie. - Dziękuję dyrektorom szkół, których uczniowie oraz nauczyciele wzięli udział w wykładach, dziękuję dyrektor Radzyńskiego Ośrodka Kultury oraz Tadeuszowi Pietrasowi Prezesowi Radzyńskiego Towarzystwa Regionalnego za okazaną pomoc przy organizacji wykładów. Dziękuję też wiceburmistrz Bożenie Lecyk oraz staroście radzyńskiemu Szczepanowi Niebrzegowskiemu za uczestnictwo w tym wydarzeniu – dodaje pastor Tomasz Mańko.Przywracanie pamięciPod koniec września ubiegłego roku na ścianie Miejskiej Biblioteki Publicznej przy ul. Armii Krajowej zawisła tablica poświęcona ofiarom Akcji Reinhardt. W Radzyniu Podlaskim do tego czasu były dwa miejsca upamiętniające mieszkańców miasta pochodzenia żydowskiego. Pierwsze z nich to obelisk na cmentarzu żydowskim. Został odsłonięty 14 sierpnia 1995 r. z udziałem ówczesnych władz samorządowych miasta: burmistrza Radzynia Podlaskiego Andrzeja Tetlaka, przewodniczącego rady miasta Andrzeja Kotyły. Stronę izraelską reprezentował przewodniczący Związku Żydów Radzyńskich w Tel Awiwie Pesach Tunkielszwarc.Drugi pomnik został odsłonięty 31 października 2012 r. przy ul. Armii Krajowej. Tablica Pamięci Społeczności Żydowskiej Radzynia Podlaskiego i okolic, posadowiona na ul. Armii Krajowej przed budynkiem byłej szkoły zawodowej, znajduje się w pobliżu miejsca, gdzie przed II wojną światową znajdowała się synagoga.Ostatnie lata pokazują, iż pamięć o tej znacznej części radzyńskiej populacji, jaką przed wojną stanowiła
społeczność żydowska, wciąż powraca. W czerwcu 2018 roku w mieście prezentowana była wystawa "Historie nie do zapomnienia" z fotografiami Majdanka z czasów jego funkcjonowania jako obozu koncentracyjnego, i lat obecnych. Wystawa, z inicjatywy Arkadiusza Kupy, wzbogacona została listami radzynian, którzy w obozie przebywali w czasie wojny. Listę przekazało mu również muzeum na Majdanku. Z inicjatywy Radzyńskiego Towarzystwa Regionalnego w 2022 roku, 23 czerwca, dokładnie w 80. rocznicę wywózek w ramach hitlerowskiej akcji, na uporządkowanym w poprzednich miesiącach przez wolontariuszy kirkucie odbyły się uroczystości. To było znaczące wydarzenie. Właśnie wówczas, w połowie czerwca na placu przy ul. Warszawskiej 5 i 7 właściciel porządkując teren zrywał stary asfalt. Wraz z nim na światło dzienne wydobytych zostało 70 macew. Wcześniej użyte zostały do jego wybrukowania. Decyzję o sposobie zabezpieczenia steli pozostawiono Gminie Żydowskiej. Część z nich została ustawiona na cmentarzu żydowskim w Radzyniu Podlaskim.Odnowić partnerstwoW 2015 roku rozpoczęła się kooperacja powiatu radzyńskiego z Kiryat Motzkin, miastem z Izraela. Po latach wyhamowania w stosunklach, w ostatnich miesiącach władze samorządów radzyńskich wracają do ich intensyfikacji. Izraelczycy odwiedzili Radzyń Podlaski w styczniu tego roku, przyjeżdżając do Polski w związku z 80. rocznicą wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau. W związku z obchodami Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu goście Radzynia uczcili pamięć żydowskich przodków na kirkucie, uprzątniętym w poprzednich latach przez Radzyńskie Towarzystwo Regionalne. - To było miłe spotkanie, zbyt krótkie, aby porozmawiać o wszystkim, co można zrobić wspólnie w przyszłości. Wymiana młodzieży i nauczycieli, edukacja, kultura - te obszary będziemy rozwijać. Poza tym relacje biznesowe – zapowiedział po spotkaniu z izraelskimi gośćmi burmistrz Jakub Jakubowski.Pastor Tomasz Mańko zdradza, iż w czerwcu planowana jest konferencja na którą organizatorzy chcą zaprosić przedstawicielkę właśnie z Kiryat Motzkin. – Myślimy też o tym, by reaktywować wymianę młodzieży. Chcielibyśmy objąć nią również nauczycieli i uczniów szkół z terenu powiatu, nie tylko miasta. Mam nadzieję ze przysłuży się temu planowany przyjazd do nas w lipcu nauczycieli z Izraela. Chciałbym wówczas zorganizować polsko – izraelskie spotkanie nauczycieli. Myślę, iż to może popchnąć do przodu temat wymiany również wśród nauczycieli. W tym kierunku pracujemy, bo tu chodzi o takie kontakty międzyludzkie po prostu – zdradza plany pastor Mańko.
