Zaufać, wysłuchać. I wyposażyć się w wiedzę, pozwolić się zainspirować ludźmi i stworzonymi przez nich filozofiami, opierającymi się na szacunku do dziecka.
Poszukiwania autentycznego dziecka: RIE
Magda Gerber jest twórczynią RIE (Resources for Infant Educarers), organizacji założonej przez nią oraz Toma Foresta. Na kartach historii to jednak wyłącznie ona jest łączona z filozofią RIE. Czym jest RIE? Przez RIE rozumie się w uproszczeniu szczególny sposób widzenia dziecka i opiekowania się nim, zwłaszcza w okresie niemowlęctwa.
Fundamentalnymi założeniami filozofii RIE jest szacunek, widzenie autentycznego dziecka, zaufanie w jego kompetencje, wrażliwa obserwacja.
To na ich kanwie powstał poniższy swoisty dekalog dla rodzica, któremu zależy na odporności psychicznej dziecka. A zależy, jak sądzę, każdemu z nas.
Oto dziesięć fundamentów, wytycznych, które pomogą rodzicowi wykreować dla dziecka przestrzeń bezpieczną. Przestrzeń, w której jego naturalne kompetencje ochrony przed stresem będą mogły rozkwitnąć w pełni.
10 wytycznych, by wzmocnić odporność psychiczną dziecka
1. Bądź responsywny i komunikatywny
Odpowiadaj na potrzeby dziecka od pierwszych dni jego życia. Obserwuj z wyczuciem i naucz się interpretować jego sygnały. Mów do niego, opowiadaj, co z nim zrobisz (np. podnosisz je), zanim to zrobisz. Rozpocznij tę dwustronną komunikację z dziećmi już od chwili ich narodzin.
2. Niech wszystko będzie możliwie proste, bezpieczne, spokojne, przewidywalne i dostosowane do wieku dziecka
Zostanie rodzicem to najlepsza wymówka, jaką kiedykolwiek będziesz mieć, aby zwolnić i uprościć swoje życie. Należy pamiętać, iż niemowlęta i małe dzieci są wrażliwe, chłonne i łatwo ulegają nadmiernej stymulacji i nie mają tak wykształconych zdolności odcinania się od bodźców jak dorośli. Mniej znaczy więcej, najbezpieczniej i najlepiej.
Ta zasada nie ulega znacznym zmianom, kiedy dziecko jest starsze. Warto rozmawiać z nim, obserwować i mieć pewność, iż radzi sobie z warunkami, jakie zostały mu narzucone przez otoczenie.
3. Chroń rozwijający się mózg
Oto temat kontrowersyjny i wywołujący rodzicielskie poczucie winy. Równocześnie jednak na tyle ważny, iż nie sposób o nim nie wspomnieć. Oglądanie telewizji przez dzieci, szczególnie te najmłodsze.
"Badania szczegółowo wskazują, iż [patrzenie na ekran] może wpływać zarówno na sam mózg, jak i powiązane zdolności uczenia się. Szczególnie zagrożone mogą być umiejętności samodzielnego utrzymywania uwagi, aktywnego rozwiązywania problemów, inteligentnego słuchania, czytania ze zrozumieniem i efektywnego posługiwania się językiem. Nikt nie wie, ile ekspozycji potrzeba, aby coś zmienić" – zauważa badaczka mózgu, dr Jane Healy w Endangered Minds.
Jeżeli pragniemy, by nasze dzieci miały największe szanse na wykorzystanie swojego potencjału edukacyjnego, umiały słuchać i utrwalać to, czego się uczą, o ile pragniemy, by opanowały umiejętność minimalizowania stresu związanego z nauką: powinniśmy pozbyć się z ich życia ekranów.
4. Uznaj, iż obecność jest wystarczająca, zamiast prosić o "występy"
Pozwól swoim niemowlętom, małym dzieciom i przedszkolakom uczyć się poprzez zabawę i zachęcaj je do naturalnego rozwoju w ich indywidualnym tempie. Podążaj za dzieckiem, gdy się bawi, zamiast próbować nim kierować lub je uczyć. Tylko twoje dziecko wie, czego jest gotowe się nauczyć.
"Bruce McEwen, neuroendokrynolog z Uniwersytetu Rockefellera, zauważa, iż proszenie dzieci o zajmowanie się materiałem, do którego ich mózg nie pozostało przystosowany, może powodować frustrację. Postrzeganie braku kontroli jest główną przyczyną toksycznego stresu, który może uszkodzić hipokamp, obszar mózgu najważniejszy dla uczenia się i zapamiętywania" – czytamy w "The Death Of Preschool", Scientific American.
5. Przyjmij postawę: "wszystkie uczucia są dozwolone"
By dzieci czuły, iż ich jasne i ciemniejsze strony są w pełni akceptowane. Tak wychowane dziecko będzie autentycznie przeżywało swoje emocje, dawało ujście tym trudnym, bez presji, by kogoś wokół zadowolić.
6. Zapewnij komfort świadomych, mądrych granic
Chociaż małe dzieci rzadko to wyrażają, jest dla nich stresujące, a choćby przerażające, gdy czują się, iż mają nad nami kontrolę, gdy mają poczucie, iż to one decydują – iż ich rodzice ustąpią, aby uniknąć krzyku czy napadu złości. Rodzice zostali stworzeni, aby być łagodnymi i empatycznymi przywódcami swoich dzieci, to jest ich pierwotna rola.
7. Zachęcaj do zabawy jako swoistej terapii
Rozwijaj nawyk nieprzerwanej, samodzielnej zabawy, aby twoje dziecko miało wiele okazji do skorzystania z terapeutycznej mocy zabawy. W miarę jak będzie dorastać, przez cały czas zapewniaj dużo przerw między zajęciami obowiązkowymi. Doceniaj i wspieraj jego marzenia i pasje.
8. Stwórz bezpieczną przestrzeń do wyrażania uczuć
Wbrew konwencjonalnym opiniom nie istnieje "magiczny wiek", w którym dziecko zaczyna odczuwać i wyrażać swoje emocje. Jego emocjonalność jest z nim i z nami od samego początku jego istnienia. Pozwól na nią, nie karz za te emocje, które są trudne, nie krytykuj. Bądź obecny, rozmawiaj.
"Odpowiadaj dziecku, dając mu znać, iż jesteś przy nim i iż ci na nim zależy. Pamiętaj, iż płacz to język dziecka – to sposób wyrażania bólu, złości i smutku" – pisze Magda Gerber w Dear Parent: Caring for Infants with Respect (1998).
9. Zachęcaj do rozstrzygania konfliktów
Kiedy to możliwe, pozwalaj dzieciom na rozwiązywanie problemów, czy to podczas konfliktów z rówieśnikami, czy podczas zabawy… Daj dzieciom szansę na robienie tego, co potrafią, co pozostaje w ich zasięgu.
"Możemy patrzeć na życie jako na kontynuację konfliktów i problemów. Im częściej opanujemy minutę trudności, tym bardziej czujemy się kompetentni następnym razem" – podkreśla Magda Gerber w Dear Parent: Caring for Infants with Respect (1998).
10. Zaufaj, iż twoje dziecko jest kompetentną, świadomą osobą, zdolną do dokonywania wyborów
Twoja wiara w to będzie fundamentem jego umiejętności radzenia sobie ze stresem. Tak wiele i tak kilka jednocześnie. Zaufanie, iż nasze dzieci są kompletne takie, jakie są. Rodzicielska wiara w dziecko dmucha im w skrzydła przez całą przyszłość.
