Regionalny wtorek / Jan Zdzisław Włodek – 140. rocznica urodzin i 85. rocznica śmierci

Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Brzesku zaprasza do lektury kolejnego artykułu z cyklu „Regionalny wtorek”.

Od początku listopada 2020 r. na stronie internetowej i w mediach społecznościowych biblioteki publikowane są różnego rodzaju treści promujące kulturę, czytelnictwo i region brzeski, m.in.: recenzje książek, ciekawostki regionalne, kulisty z życia biblioteki, filmiki z zajęciami dla dzieci, wpisy okolicznościowe, propozycje oferty kulturalnej online.

We wtorki na stronie Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Brzesku publikowane są artykuły związane z historią Powiatu Brzeskiego. Poniżej kolejny, sześćdziesiąty już z kolei tekst, jaki został opublikowany w tej serii.

Archiwum działu „Regionalny wtorek” <==

Pod koniec sierpnia minęła 140. rocznica jego urodzin, w lutym 85. rocznica śmierci. Postać Jana Zdzisława Włodka i zachowanej po nim wyjątkowej kolekcji fotografii w 2025 roku w sposób szczególny przypomina Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Brzesku, która wraz z Fundacją im. Zofii i Jana Włodków organizuje konkurs fotograficzny „Historie światłoczułe”. Regulamin konkursu wraz z wszelkimi szczegółami jest dostępny pod linkiem: https://www.bibliotekabrzesko.pl/…/regulamin_konkurs…. Zgłoszenia można przesyłać do 31 października 2025 r. W wakacyjnym numerze Brzeskiego Magazynu Informacyjnego BIM opublikowany został artykuł poświęcony biografii Włodka, jego związkom z Brzeskiem i fotograficznej pasji. Zapraszamy do lektury tekstu w formie elektronicznej poniżej lub w gazecie (cyfrowe wydanie dostępne pod linkiem: https://mok-brzesko.pl/…/08/BIM_lipiec-sierpien_2025.pdf, papierowe do odbioru m.in. w bibliotece).

___

Jan Zdzisław Włodek przyszedł na świat 31 sierpnia 1885 roku jako najmłodszy syn z sześciorga rodzeństwa. Jego rodzicami byli Zdzisław Roman Włodek, ziemianin, właściciel dóbr Dąbrowica w powiecie bocheńskim i Albina, najstarsza córka Jana Ewangelisty Goetza, założyciela Browaru Okocim. Jan Zdzisław urodził i wychował się w rodzinnej Dąbrowicy, gdzie pobierał pierwsze nauki. Później kształcił się w krakowskich szkołach – I Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego, a następnie III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego. Po złożonym egzaminie dojrzałości w 1903 roku udał się na studia do niemieckiego wówczas Breslau (Wrocławia), następnie do Fryburga w Szwajcarii, a także Berlina, gdzie w 1908 roku uzyskał tytuł dyplomowanego rolnika. Doktoryzował się 14 lutego 1911 roku na Uniwersytecie im. Fryderyka Wilhelma w Berlinie na podstawie pracy z biochemii rolnej. Powrócił wówczas w rodzinne strony, a 26 października 1912 roku poślubił w Okocimiu swoją kuzynkę Zofię, córkę barona Jana Albina Goetza Okocimskiego, stojącego wówczas na czele okocimskiego browaru. Ich ślub zorganizowany zgodnie z ziemiańskimi tradycjami był dużym wydarzeniem towarzyskim, wielu gości, jak również pan młody wystąpili w polskich strojach szlacheckich. Przyjęcie weselne z udziałem znamienitej reprezentacji arystokracji i ziemiaństwa galicyjskiego odbyło się w Nowym Pałacu Goetzów Okocimskich.

___

Po powrocie ze studiów Jan Zdzisław Włodek podjął pracę na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, obejmując posadę asystenta w Stacji Studium Rolniczego UJ w Mydlnikach pod Krakowem. Wraz z Zofią po ślubie osiedli w Dąbrowicy, majątku rodzinnym Sulima Włodków. Ze względu na naukową aktywność Jana Zdzisława posiadali również dom w Krakowie. Po wybuchu I wojny świtowej Włodkowie w sierpniu 1914 roku wyjechali do Wiednia. Jan Zdzisław został uznany przez c.k. komisję za niezdolnego do służby wojskowej ze względu na słaby stan zdrowia. Czując się jednak zobowiązany do służby sprawie niepodległości, wstąpił do Legionów Polskich, oddając także do dyspozycji swój samochód, został najpierw kierowcą – w tym przez prawie dwa lata osobistym kierowcą płk. Władysława Sikorskiego – a następnie komendantem oddziału automobilowego. Ze względu na problemy zdrowotne ze służby w oddziałach polowych przeszedł najpierw do zadań w łącznictwie Komendy I Brygady Legionów, a następnie do służby dyplomatycznej jako reprezentant Naczelnego Komitetu Narodowego w Hadze. W listopadzie 1918 r. zorganizował tam pierwsze oficjalne przedstawicielstwo dyplomatyczne nowo utworzonego państwa polskiego. Został mianowany chargé d’affaires w Holandii, a następnie pierwszym polskim posłem. W Holandii prowadził także, wraz z żoną, szeroką działalność charytatywną na rzecz polskich uchodźców i jeńców. Do Polski powrócił w 1920 roku, objął posadę na Uniwersytecie Jagiellońskim i rozpoczął badania naukowe dotyczące nawożenia gleb. W 1922 roku uzyskał habilitację, a w 1936 roku tytuł profesora zwyczajnego, pełnił także ważne funkcje na Uniwersytecie, w tym dziekana i prodziekana Wydziału Rolniczego. Poświęcił swoją pracę polskiemu rolnictwu, prowadząc badania nad biochemią i chemią rolniczą, badając gleby podgórskie i tatrzańskie, prowadząc odczyty i dążąc do podnoszenia poziomu wiedzy, a poprzez to także poziomu produkcji rolnej na terenach podgórskich i górskich. Promował działania proekologiczne, dostrzegając ich wyjątkowe znaczenie dla ludzkości, był uznawany za pioniera działań mających na celu zachowanie i utrzymanie terenów cennych pod względem przyrodniczym. Planował także napisanie bogato ilustrowanej historii rolnictwa. Aresztowany przez niemieckich okupantów 6 listopada 1939 roku wraz z innymi profesorami krakowskich uczelni podczas prowokacyjnej akcji pacyfikacyjnej Sonderaktion Krakau. Został uwięziony w obozie Sachsenhausen, zmarł dziesięć dni po zwolnieniu, 19 lutego 1940 roku w wyniku nabytego w obozie zapalenia płuc. Spoczywa pod kaplicą grobową w Niegowici należącej wówczas do majątku rodzinnego.

___

Fotografia towarzyszyła Janowi Zdzisławowi Włodkowi przez znaczną część życia, będąc ważnym elementem różnych jego etapów, pasją, narzędziem badań i środkiem realizacji twórczych poszukiwań. Nie był związany koniecznością praktykowania jej jako formy zarobkowej, co pozwalało mu na większą swobodę. Włodek eksplorował różne techniki fotograficzne jak fotografia stereoskopowa, autochromy, pozytywy barwne na błonach celuloidowych. Przywiązywał dużą wagę do jakości zdjęć zarówno na poziomie kompozycji, oświetlenia, sprzętu, jak i późniejszej pracy z obróbką odbitek, którą zajmował się we własnej profesjonalnie wyposażonej ciemni w swoim krakowskim domu. Różnorodna była także tematyka jego zdjęć – najwcześniejsze ukazywały sceny życia codziennego w rodzinnej Dąbrowicy z dość typowymi dla ziemiaństwa motywami. W czasie studiów uniwersyteckich fotografował również podczas swoich podróży, utrwalając na klasycznych ujęciach m.in. alpejskie pejzaże. W czasie służby w Legionach Polskich tworzył fotografię dokumentalną i fotoreportaże utrwalając zarówno ważne wydarzenia jak chociażby uroczystości 52. rocznicy Powstania Styczniowego w 1915 roku w Sławkowie, ale też codzienność długotrwałej wojny pozycyjnej. Oba te cykle odznaczają się umiejętnościami technicznym, wrażliwością i zmysłem artystycznym oraz świadomością twórczą. Działalność fotograficzna Jana Zdzisława Włodka łączyła się także z jego pracą naukową, stąd wiele ujęć przyrody, także górskiej, bliskich kadrów kwiatów i innych roślin, różnych gatunków drzew, a także dokumentacji eksperymentów botanicznych. Na zdjęciach utrwaleni zostali także jego najbliżsi, przede wszystkim żona Zofia oraz dzieci Jan Marian i Zofia Albina. Niekiedy sam autor również stawał się bohaterem swoich zdjęć. Wyjątkowym rodzajem fotografii, który praktykował Jan Zdzisław Włodek były autochromy. Więcej o niej w kolejnym artykule w ramach regionalnych ciekawostek.

Opracowano na podst. materiałów publikowanych przez Fundację im. Zofii i Jana Włodków. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Fotografii w Krakowie:

Chor. Jan Z. Włodek w kancelarii, 1915-1916 (fot. Jan Zdzisław Włodek).

Legioniści z Departamentu Wojskowego NKN w Sławkowie, 1915 (fot. Jan Zdzisław Włodek).