Zmiana podstawy programowej
W 2026 roku wszystkie przedszkola i szkoły podstawowe czeka duża zmiana – Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje wprowadzenie nowej podstawy programowej dla wszystkich przedmiotów, których dzieci i młodzież uczą się w szkole (a także w przedszkolach).
Zmiany obejmą także historię w podstawówkach. Nowy program przygotowali eksperci z Instytutu Badań Edukacyjnych (IBE), a jego celem jest nie tylko przekazywanie wiedzy, ale także budowanie więzi uczniów z państwem i regionem, w którym żyją.
Jak podkreślono w projekcie, nauka historii w podstawówkach ma wzmacniać u uczniów więź z krajem oraz z regionem (przez poznanie lokalnej historii danego miejsca zamieszkania) i budować w dzieciach i młodzieży patriotyczną postawę.
To oznacza, iż dzieci będą uczyć się nie tylko o wydarzeniach historycznych, które wpłynęły na dzieje historii kraju, ale też o przeszłości swojego miasta czy okolicy. Dzięki temu patriotyzm (również w wersji lokalnej) nie będzie czymś abstrakcyjnym – stanie się bliski i związany z codziennością.
Lekcje historii bardziej doświadczalne
Nowa podstawa programowa stawia również na aktywne uczenie się. Eksperci wskazują: "Szczególnie ważne staje się położenie nacisku na samodzielną, a więc prowadzoną rzeczywiście przez uczniów, analizę źródeł: tekstów, map, ikonografii, materiałów statystycznych i współczesnych tekstów kultury, m.in. filmów, powieści, komiksów, gier".
Oznacza to, iż dzieci i młodzież nie będą jedynie słuchać nauczyciela, ale same mają badać przeszłość i wyciągać z niej wnioski.
Ważnym elementem ma być też rozmowa. Jak czytamy w projekcie: "Uczniowie powinni umieć nie tylko analizować źródła, ale także o nich rozmawiać – wyrażać własne opinie i oceny, spierać się o trafność poglądów i próbować dochodzić w sporach do kompromisu (...). najważniejsze jest zapewnienie w klasie takiej atmosfery, która będzie sprzyjać zadawaniu pytań i prowadzeniu otwartego dialogu".
W praktyce oznacza to więcej dyskusji na lekcjach i uczenie się rozmowy oraz przyjmowanie perspektywy rozmówcy z szacunkiem – umiejętności, które przydadzą się w ogóle w życiu.
Program historii będzie miał charakter chronologiczno-problemowy. W klasach IV-VI uczniowie poznają dzieje od pradziejów do końca XIX wieku.
Natomiast w klasach VII-VIII skupią się głównie na historii XX wieku. To właśnie ta część ma być szczególnie rozbudowana. W programie znajdą się m.in. tematy związane z I wojną światową, II Rzeczpospolitą, II wojną światową, okresem PRL i narodzinami III Rzeczypospolitej.
Nacisk na zrozumienie teraźniejszości
Dlaczego akurat XX wiek jest tak ważny? Eksperci tłumaczą, iż dzięki poznaniu najnowszej historii młodzi ludzie lepiej zrozumieją dzisiejszą rzeczywistość, w tym działania władz czy różne przekonania obecne w polityce dziś.
To także okazja, by pokazać, jak wydarzenia sprzed kilkudziesięciu lat wpłynęły na życie codzienne – także w regionie, z którego pochodzą uczniowie.
Nowością w programie są tzw. doświadczenia edukacyjne. Każdego roku nauczyciel razem z uczniami będzie wybierał jedno zadanie do realizacji – może to być np. przygotowanie wywiadu z ciekawą osobą, która brała udział w jakimś historycznym wydarzeniu, debata o skutkach wydarzeń historycznych czy udział w obchodach ważnej rocznicy.
Wszystkie te zmiany mają jeden wspólny cel – aby historia była bliższa uczniom i bardziej zrozumiała. Nie tylko daty i postacie, ale także refleksja nad tym, jak przeszłość kształtuje teraźniejszość.
Jak napisano w projekcie, "istotnym postulatem jest także budzenie zainteresowania uczniów historią i kształtowanie świadomości, iż poznawanie przeszłości opiera się na określonych, sprawdzonych metodach naukowych". jeżeli reforma zostanie zatwierdzona, nowy program nauczania m.in. historii wejdzie do szkół już w 2026 roku.
