Słuch jest niezwykle istotny dla prawidłowego rozwoju dzieci. Odgrywa szczególną rolę w rozwoju mowy. Jest drogą do poznania świata. Umożliwia rozpoznawanie głosów, dźwięków oraz ich naśladowanie. Kształtuje rozwój osobowości. Poprawnie rozwijający się i działający słuch warunkuje rozwój mowy oraz głosu, a co za tym idzie – opanowanie odpowiednich form językowych. Wpływa również na ogólny rozwój intelektualny, kształtowanie emocji, relacji społecznych. Prawidłowo rozwinięty słuch dostarcza informacji o otaczającym świecie.
Poziom rozwoju percepcji słuchowej w zasadniczy sposób ma wpływ na umiejętność czytania i pisania. Prawidłowo rozwinięty słuch fonemowy oraz zdolność do analizy i syntezy decyduje o dojrzałości szkolnej dziecka. Kształtuje się we wczesnym dzieciństwie podczas rozwoju mowy. Pozwala na rozróżnianie poszczególnych fonemów, które podobnie brzmią, jednak tworzą odmienne wyrazy.
Zaburzenia słuchu fonemowego objawiają się u dzieci w postaci zaburzeń w rozumieniu krótkich poleceń, opóźnieniu rozwoju mowy, wad wymowy; opuszczaniu, dodawaniu i przestawianiu głosek w wyrazach. Dzieci z zaburzeniami słuchu mają również problem z dzieleniem wyrazów na sylaby, z budowaniem wypowiedzi ustnej oraz pisemnej.
Reakcje słuchowe w zależności od wieku dziecka rozwijają się, umożliwiając odbiór subtelnych dźwięków i melodii. Noworodek reaguje na głos matki, osób najbliższych. Jest zdolny do lokalizacji źródła dźwięku. Dziecko w pierwszym roku życia rozumie proste wypowiedzi słowne. Mając prawidłowo rozwinięty słuch, świadomie powtarza sylaby i próbuje wypowiadać proste wyrazy. Identyfikuje dźwięki i łączy z obrazkiem lub przedmiotem. Czas uwagi słuchowej jest wydłużony. Dziecko w wieku trzech lat potrafi powtórzyć proste słowa, rozumie polecenia słowne. Pobyt dziecka w grupie przedszkolnej zachęca do nauki piosenek, wierszy, słuchania bajek, opowiadań, układania historyjek do słyszanego tekstu, budowania dłuższych wypowiedzi. W tym okresie wzrasta również umiejętność komunikacyjna.
Prawidłowo rozwinięty słuch fonemowy umożliwia odróżnianie głosek, fonemów, czyli wyrazów o podobnym brzmieniu. Dziecko potrafi odróżnić mowę poprawną od niepoprawnej. Rozwój słuchu fonemowego kończy się na początku młodszego wieku szkolnego.
Deficyty z tego obszaru powodują trudności w nauce czytania i pisania. Prawidłowy poziom percepcji słuchowej w znacznym stopniu wpływa na rozwój mowy i myślenia, stąd bardzo ważne jest zdiagnozowanie określonych zaburzeń w tej sferze oraz wczesna interwencja. Wrodzone wady słuchu powinny być leczone jak najwcześniej, w okresie krytycznym dla rozwoju mowy, a więc już w pierwszym, drugim roku życia.
Co powinno zaniepokoić rodziców w przypadku dzieci najmłodszych?
- Brak reakcji na dźwięki.
- Gdy dziecko nie potrafi określić, skąd dobiega dźwięk.
- Gdy dziecko gaworzyło i przestało wydawać dźwięki.
- Brak reakcji na głosy bliskich, choćby w małych odległościach.
- Gdy dziecko nie reaguje na pytania, wypowiedzi skierowane do niego lub je myli.
- Gdy gaworzenie nie rozwija się w mowę lub mowa dziecka jest zniekształcona. Tempo mowy może być nierówne, głos zbyt cichy bądź głośny.
W przypadku stwierdzenia przez rodziców niepokojących symptomów konieczne jest przeprowadzenie konsultacji lekarskiej, która określi ewentualny stopień uszkodzenia słuchu, jego przyczynę oraz umożliwi zastosowanie adekwatnego leczenia.
Zaburzenia percepcji słuchowej mogą nie mieć charakteru medycznego i wystarczające będą w takim przypadku ćwiczenia pod kontrolą logopedy lub surdopedagoga. W toku zajęć należy stosować ćwiczenia usprawniające, kompensacyjne z zastosowaniem różnych pomocy terapeutycznych. Wiele ćwiczeń rodzice mogą wykonywać samodzielnie w domu.
W przypadku dzieci niesłyszących lub słabosłyszących proces diagnozy i dalszej rewalidacji oparty jest na dokładnej znajomości stopnia rozwoju wystąpienia głuchoty, jej przyczyn. W pracy z dziećmi niesłyszącymi wyróżniamy następujące kierunki działania:
- Maksymalne rozwijanie tych funkcji, które są najmniej uszkodzone. U dzieci niesłyszących następuje przeniesienie funkcji słuchu na sprawniej działające analizatory wzroku i dotyku.
- Wzmocnienie i usprawnienie zaburzonych sfer psychicznych lub fizycznych. U dzieci z wadą słuchu możemy uaktywnić resztki słuchu i go stymulować dzięki aparatu słuchowego.
- Wyrównywanie i kompensowanie deficytów biologicznych i rozwojowych przez rozwój funkcji zastępczych. U dzieci niesłyszących jest to nauka mowy, odczytywania mowy. Zastosowanie alternatywnych metod komunikacyjnych.
Należy pamiętać, iż każde dziecko rozwija się w swoim tempie, niektóre reakcje mogą pojawiać się nieco później lub wcześniej.
Agnieszka NOWAK, nauczyciel wychowania przedszkolnego, rewalidator dziecka z dysfunkcją narządu słuchu, pracuje w Przedszkolu nr 2 Bajkowa Ciuchcia w Jędrzejowie
TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.
