Polska po raz pierwszy zorganizowała własną misję technologiczną na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS). We wtorek, 25 czerwca o godzinie 8:31 czasu polskiego, z Kennedy Space Center na Florydzie wystartowała rakieta Falcon 9 firmy SpaceX. Na orbitę wyniosła kapsułę Dragon z czteroosobową załogą, która zmierza właśnie w kierunku ISS. Wśród astronautów znalazł się dr Sławosz Uznański-Wiśniewski – polski astronauta projektowy Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Rozpoczęta właśnie misja Ax-4, znana także pod polską nazwą IGNIS, jest realizowana we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną oraz NASA.
Uznański-Wiśniewski spędzi około 14 dni na pokładzie ISS, realizując trzynaście eksperymentów naukowych w warunkach mikrograwitacji. Razem z nim w kosmos poleciał również zestaw symbolicznych przedmiotów reprezentujących polskie dziedzictwo naukowe, kulturowe i historyczne.
Wśród wysłanych na orbitę pamiątek znalazły się dwa wiersze Wisławy Szymborskiej – „Radość pisania” oraz „Sto pociech” – pochodzące ze zbiorów Fundacji Wisławy Szymborskiej. Obecność utworów noblistki ma symbolizować znaczenie literatury i języka w polskiej tożsamości.
Do kapsuły Dragon trafiła także bryłka soli kamiennej z Kopalni Soli w Wieliczce – jednego z najstarszych i najcenniejszych polskich zabytków, wpisanego na pierwszą listę światowego dziedzictwa UNESCO. Sól została udostępniona przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
Na pokładzie znalazły się także pamiątki związane z Mikołajem Kopernikiem i Marią Skłodowską-Curie. Muzeum we Fromborku przekazało diagram heliocentryczny z dzieła De revolutionibus orbium coelestium, a Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie – faksymile pierwszej strony rozprawy doktorskiej uczonej oraz pocztówkę–cegiełkę z jej odręczną notatką dotyczącą budowy Instytutu Radowego.
W przestrzeń kosmiczną trafiła także biało-czerwona flaga oraz naszywka z misji Sojuz 30, należąca do gen. Mirosława Hermaszewskiego – pierwszego Polaka w kosmosie. Ten historyczny artefakt udostępniło Centrum Badań Kosmicznych PAN.
Do ISS zmierzają również: rękopis Mazurka As-dur Fryderyka Chopina (ze zbiorów Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina), jasnożółty bursztyn z plaży w Sobieszewie (przekazany przez Muzeum Bursztynu w Gdańsku) oraz krajka – ludowy pas w formie bransoletki z tradycyjnym wzorem opoczyńskim (pochodząca z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie).
Jednym z bardziej symbolicznych przedmiotów jest zestaw liter języka polskiego z diakrytykami: ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż – jako hołd dla polszczyzny i jej unikalnego systemu pisma. Do ładunku dołączono także dzieło współczesnego artysty – plakat misji IGNIS autorstwa Andrzeja Pągowskiego. Ten sam grafik w 1978 roku zaprojektował również plakat upamiętniający misję Sojuz 30 z udziałem Hermaszewskiego.
Po zakończeniu pobytu na ISS wszystkie przedmioty mają wrócić na Ziemię i zostać zwrócone instytucjom, które je udostępniły. Trafią do zbiorów muzealnych jako część dokumentacji tej przełomowej wyprawy.
Misja IGNIS jest efektem porozumienia podpisanego 4 sierpnia 2023 r. pomiędzy Ministerstwem Rozwoju i Technologii a Europejską Agencją Kosmiczną. Jej celem jest promocja polskiej nauki, technologii i kultury na arenie międzynarodowej – tym razem również poza granicami naszej planety.
Drugi po Mirosławie Hermaszewskim Polak w kosmosie przeprowadzi na ISS m.in. eksperyment MXene in LEO stworzony w Centrum Technologii Kosmicznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Wśród polskich eksperymentów znajdzie się eksperyment MXene in LEO („MXene Material and Wearable Device Experiments in Low-Earth Orbit Space Habitat”), opracowany w Centrum Technologii Kosmicznych AGH przez ekipę badawczą w składzie: prof. Tadeusz Uhl (Dyrektor CTK AGH), dr inż. Shreyas Srivatsa (koordynator eksperymentu), dr Agata Kołodziejczyk, dr inż. Krzysztof Grabowski, mgr inż. Dagmara Stasiowska i mgr inż. Wojciech Guziewicz. Eksperyment skupia się na badaniu MXenów – nowoczesnych nanomateriałów o wielu potencjalnych zastosowaniach w trakcie misji kosmicznych.
Projekt polega na przetestowaniu ich stabilności na niskiej orbicie okołoziemskiej. Dodatkowo, grupa badawcza zdecydowała się połączyć je razem z celulozą bakteryjną – biomateriałem, który przez swoją łatwość produkcji może również znaleźć zastosowanie w przypadku misji kosmicznych, a także stać się alternatywą dla materiałów ropopochodnych. Przy pomocy tych dwóch nowoczesnych materiałów stworzone zostaną opaski pozwalające na monitorowanie pulsu astronautów jako jeden z pierwszych kroków do opracowania czujników monitorujących parametry życiowe podczas misji.
Eksperyment poszerzy wiedzę na temat możliwości wykorzystania czujników opartych na nanomateriałach typu MXene w przestrzeni kosmicznej. Będzie on stanowił demonstrację możliwości technologicznych urządzeń tego typu. Wyniki umożliwią efektywniejsze monitorowanie parametrów życiowych astronautów w trakcie misji kosmicznych, z możliwością przyszłego wykorzystania urządzeń tego typu w telemedycynie na Ziemi.
