Zarówno dorośli, jak i dzieci mają kłopoty z oszczędzaniem. W przypadku najmłodszych nieumiejętność odkładania wynika z czego innego niż w przypadku ich opiekunów. Po pierwsze, trudno mówić o „chomikowaniu” pieniędzy, jeżeli w ogóle nie ma się wiedzy, czym one są. Drugą kwestią jest brak świadomości, dlaczego warto to robić. W programie nauczania szkolnego kwestie finansów osobistych nie istnieją, więc jeżeli rodzice o to nie zadbają, to dzieci same też nie zaczną.
Eksperci od psychologii podkreślają duże różnice w motywacji do oszczędzania między dorosłymi a dziećmi. Dla dzieci charakterystyczne jest to, iż zwykle chcą oszczędzać na bardzo konkretne cele. A jeżeli nie mają takiego celu? To wtedy trudno im znaleźć motywację do odkładania pieniędzy.
Oszczędzanie to kwestia praktyki i wyrabianiu nawyku, dlatego lepiej skupić się na uświadamianiu nagród za ten wysiłek niż na teorii i opowiadaniu o zaletach związanych z poduszką finansową. Innymi słowy, w rozmowie z dzieckiem należy je ukierunkować. Przedstawić oszczędzanie jako interesujący pomysł, najlepiej ubrać go w formę wyzwania czy zabawy, za którym stoi ważna dla dziecka rzecz. Ta konkretna nagroda to kluczowa motywacja dzieci.
W różnych okresach życia taką rzeczą będzie zabawka, rower, telefon czy konsola do gier. W przypadku droższych zakupów oszczędzanie pomaga też uzmysłowić dzieciom wartość pieniądza i priorytety ich wydawania. Utwierdza je w przekonaniu, iż rozrzutność to cecha, która może w życiu przeszkadzać, iż większe wydatki mogą wymagać dłuższej pracy, większego wysiłku, determinacji oraz cierpliwości.
Jednym ze sposobów skutecznego nauczania dzieci podstawowych zasad zarządzania finansami, w tym oszczędzania, może być zabawa w trzy skarbonki. Polega ona na tym, iż zakładamy dziecku (w formie fizycznej czy wirtualnej) swego rodzaju „depozyty” do odkładania pieniędzy na trzy cele finansowe. Te cele możemy skrótowo określić jako: wydawanie, oszczędzanie i pomaganie innym.
Pierwsza skarbonka pełni funkcję tradycyjnego rachunku w banku, z którego środki przeznaczane są na bieżące wydatki. Dlatego dziecko musi mieć łatwy dostęp do zgromadzonych w niej pieniędzy. Druga powinna służyć do oszczędzania na konkretny cel, a więc opróżniamy ją wtedy, gdy potrzebna kwota zostanie uzbierana. Trzecia ma uczyć wspierania innych. W niej dziecko gromadzi fundusze z myślą o potrzebujących.
Jakie są podstawowe zasady zabawy w trzy skarbonki? Przede wszystkim to dziecko ostatecznie decyduje, ile pieniędzy wrzuca do poszczególnych „świnek”. W przypadku skarbonki do oszczędzania najlepiej trzymać się ustalonego wcześniej celu oszczędnościowego. Natomiast w przypadku skarbonki charytatywnej ważne jest to, by dziecko podejmowało decyzję, kiedy, jak i komu przekaże zdeponowane w niej pieniądze.
Te wszystkie zasady nie oznaczają oczywiście wykluczenia rodziców z całej zabawy. Mogą oni jak najbardziej sugerować podział środków. W metodzie trzech skarbonek chodzi o to, by refleksja nad tym, na który „rachunek” przekazać teraz dostępne środki, skłaniała do częstych dyskusji między rodzicami a dziećmi na temat rozsądnego zarządzania finansami, w każdym wieku.
Warto szukać inspiracji na temat sposobów na ciekawą i wciągającą edukację finansową, którą można wplatać w codzienność, w formie zabawy. Tego rodzaju scenariusze i pomysły znajdują się na portalu Finansiaki (https://finansiaki.pl). Serwis powstał z myślą o kształtowaniu istotnych, życiowych umiejętności związanych z pieniędzmi. Znajdziecie tam artykuły, opowiadania, scenariusze, gry, w tym grę planszową "Finansiaki" oraz audiobooki o pożyczaniu i oszczędzaniu.
Wszyscy rodzice, którzy chcieliby nie tylko wyrobić w dzieciach nawyk oszczędzania, ale również sami mierzą się z zachowaniem samokontroli, czyli niezbędnej ku temu umiejętności, mogą też sięgnąć po bezpłatny poradnik w formie e-booka "Finansiaki to my!" (https://finansiaki.pl/ksiazka-finansiaki-to-my/). Książka, napisana przez Pawła Oksanowicza na zlecenie Santander Bank Polska, została przygotowana pod nadzorem merytorycznym dr Agaty Trzcińskiej z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Więcej inspiracji, pomysłów i wskazówek, a także quizy i konkursy można też znaleźć na Facebooku Finansiaki to My oraz na Instagramie: @finansiaki_to_my.
