Człowiek od urodzenia jest istotą społeczną. Dzięki relacji z innymi czuje przynależność, a tym samym szczęście i spełnienie. Już w okresie prenatalnym dziecko reaguje na głos, w szczególności mamy. Po porodzie, gdy jest zupełnie zależne od opiekuna, komunikuje się stosownymi sygnałami, które wzbudzają zachowania opiekuńcze. Z wiekiem czerpie coraz większą przyjemność z kontaktu z otoczeniem, wykorzystując dotyk i wokalizację. Uświadamia sobie też swój wpływ na świat dookoła.
W kolejnych latach okresu poniemowlęcego rozwijają się komunikacja i podejmowanie interakcji naprzemiennej, obserwacje i odtwarzanie zachowań innych, zainteresowanie rówieśnikami. W wieku przedszkolnym następuje eksplozja zainteresowania aspektem społecznym. Dzieci chętnie eksperymentują i badają granice, myślą w sposób bardziej złożony i twórczy, co pozwala na większą samoregulację i motywację.
Przedszkolaki są bardzo wrażliwe i chętne do przestrzegania norm z kodeksów grupowych. Przypominają sobie nawzajem o wspólnych zasadach. Rodzice często zapominają o tym, iż dzieci uwielbiają granice – to one są dla nich wykładnikiem poczucia bezpieczeństwa.
Jako nauczyciel wychowania przedszkolnego i trener TUS (trening umiejętności społecznych) często obserwuję brak zrozumienia przez rodziców pojęcia wolności dzieci. Tłumaczę, iż dawanie wyboru dziecku lub szansy podejmowania decyzji nie polega na otwarciu szafy, aby wybrało strój, ale na podaniu np. dwóch spódniczek i zadaniu pytania: niebieska czy zielona?
Dziecko czuje się zagubione w gąszczu opcji, spośród których ma wybrać. Takie przebodźcowanie ma wpływ na jego komfort psychiczny. W przedszkolu trenuje dostosowanie się do zasad społecznych, dobrych dla grupy, której jest częścią. choćby małe dzieci lubią pełnić funkcję dyżurnych, rozkładać talerze, kubki i sztućce. Wzrasta wówczas samoocena dziecka i chęć do współdziałania, co zwiększa rozwój empatii.
Dziecko w wieku przedszkolnym z naturalną ciekawością dąży do kontaktu z innymi dziećmi i dorosłymi, zgłasza swoje potrzeby i komunikuje się, potrafi też uważnie słuchać, jest towarzyskie. Przedszkolak w sposób naturalny każdego dnia podczas pobytu w przedszkolu odbywa trening umiejętności społecznych, przeżywając przyjemności i rozczarowania płynące z bycia częścią grupy.
Zaobserwowałam u rodziców ogromną potrzebę ingerowania w życie społeczne dzieci. Dorośli chcą rozwiązywać przedszkolne spory, zapominając, iż nie da się przeżyć życia za dziecko i ono musi się samo pewnych zachowań nauczyć. Dzieciom z trudnościami zalecane są zajęcia treningu umiejętności społecznych, aby pomóc im pokonać napotkane trudności.
Trening umiejętności społecznych to interwencja psychologiczna, stosowana po to, aby rozwijać kompetencje społeczne. Na początku była dedykowana osobom z zaburzeniami psychicznymi. W 1976 roku opracowano skillstreaming, czyli kształtowanie umiejętności – klasyczny TUS (metoda Arnolda Goldsteina). Metodę zaadresowano do dzieci i młodzieży. w tej chwili zajęcia TUS są prowadzone na całym świecie. Trenerzy stosują programy poznane na kursach lub tworzą własne. TUS jest ratunkiem dla dzieci nieśmiałych i niepewnych siebie, z ADHD, autyzmem, zachowaniami agresywnymi, zaburzeniami lękowymi oraz niepełnosprawnością intelektualną.
Praca na zajęciach TUS zwykle prowadzona jest w grupach, aby zwiększać szansę na interakcję z rówieśnikami. Czasem lepszym rozwiązaniem jest praca indywidualna. Poszerzanie kompetencji społecznych na zajęciach odbywa się poprzez ćwiczenie przestrzegania norm społecznych, nazywanie emocji (swoich i innych), zauważanie i respektowanie granic drugiego człowieka, kształtowanie poczucia sprawczości i odpowiedzialności za swoje działania. Pomocne jest też przepracowanie własnych lęków.
Z mojego trenerskiego doświadczenia i obserwacji wnioskuję, iż zajęcia TUS są wielkim dobrodziejstwem dla dzieci ze specjalnymi potrzebami. Prowadzone regularnie, raz w tygodniu, przynoszą dobre efekty, ułatwiając dzieciom funkcjonowanie w najważniejszym obszarze życia i spełniając jedną z podstawowych potrzeb człowieka.
Ewa UBERMAN, nauczyciel, trener TUS w Przedszkolu Miejskim nr 4 w Piastowie (woj. mazowieckie)
Korzystałam z: J. Węglarz, D. Bentkowska, Przewodnik dla terapeutów. TUS dzieci i młodzieży.
TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.
