Uczeń w spektrum autyzmu a nauka języków obcych

Spektrum autyzmu (ASD) jest całościowym zaburzeniem rozwojowym, które przebiega u każdego dziecka w sposób indywidualny. Uczeń z ASD wymaga zatem indywidualnego traktowania, także w aspekcie nauki języków obcych.

Warto znać najczęściej występujące przejawy spektrum autyzmu, które napotkać możemy również w życiu szkolnym. Należą do nich m.in.: łatwe rozpraszanie się, nadwrażliwość, wahania nastroju, brak cierpliwości, impulsywność czy przesadna szczerość.

Uczniowie w spektrum autyzmu wykazują często trudności w prowadzeniu rozmowy i utrzymywaniu kontaktu wzrokowego z rozmówcą, nieprawidłową ekspresję, niezgrabność i niekoordynację ruchową czy ograniczone pojmowanie sensów dosłownych i ukrytych.
Mocne strony dzieci i młodzieży w spektrum, takie jak łatwość zapamiętywania faktów i liczb, sprawność manualna, spostrzegawczość, dokładność i skrupulatność oraz skupianie się na szczegółach i umiejętność logicznego podejścia do rozwiązywania zadań, ale również stosowanie pochwał, nagród czy różnorakich zabaw – z pewnością przyczyniają się pozytywnie do ich funkcjonowania w środowisku szkolnym.

W odniesieniu do nauki języków obcych u dzieci i młodzieży w spektrum możemy zaobserwować dużą umiejętność naśladowania, zdolność do zapamiętywania słówek, wierszyków czy piosenek i zainteresowanie tematem. Za wspierające i sprzyjające nauczaniu języka obcego możemy uznać również wysokie kompetencje w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych, dobrze rozwiniętą pamięć mechaniczną, przeciętny lub ponadprzeciętny poziom inteligencji, dominację myślenia wzrokowego. Krótko mówiąc – uczniowie w spektrum autyzmu mogą biegle, bezproblemowo władać językami obcymi.

Podczas nauczania języków obcych warto wypracować sobie zasady, techniki pracy z uczniami w spektrum autyzmu. Powinniśmy również zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż uczniowie w spektrum bardzo dobrze odnajdują się w świecie reguł, schematów, wzorów, ale nie możemy sobie pozwolić u nich na wszelkiego rodzaju parafrazowanie, abstrakcje czy metafory.

Należy pamiętać, iż osoba w spektrum autyzmu widzi świat obrazami, postawmy więc na konkrety i uporządkowanie, zarówno jeżeli chodzi o sprawność czytania, pisania, mówienia, jak i naukę słownictwa, bo jakakolwiek zamiana czy chaos potrafi zniweczyć efekty i postępy. Postawmy więc na obrazki, fotografie, schematy, grafiki czy ciekawostki.
Powinniśmy również poznać obszar zainteresowań ucznia, bo może to być przydatne podczas nauczania. Zamiast korzystać z szablonowych tekstów z podręcznika, sami możemy tworzyć historyjki, karty pracy, materiały zgodne z tymi zainteresowaniami, co z pewnością zmotywuje ucznia. Zarazem powinniśmy pamiętać, iż materiały i pomoce muszą być napisane jasnym, nieskomplikowanym językiem.

Jeżeli chodzi o nauczanie języków obcych, ważne jest również dobranie odpowiednich sposobów i metod do specyfiki ucznia. Z całą pewnością nie mogą być one przypadkowe i uogólnione, warto dostosować formy pracy i nauki do mocnych i słabych stron wychowanka.

Ważnym aspektem jest również opieranie nauki na kilku zmysłach jednocześnie oraz szukanie pomocy w działaniach polisensorycznych i łączeniu ze sobą jak najwięcej elementów – zarówno użycie zmysłu wzroku, słuchu, smaku, jak i dotyku.
Sprawnością zarówno ułatwiającą, ale również utrudniającą nauczanie języków obcych może być sprawność rozumienia ze słuchu. Wiele zależy od funkcjonowania ucznia oraz od skłonności do szybkiego rozpraszania się i podatności na bodźce zewnętrzne. Warto postawić np. na śpiewanie piosenek z użyciem rekwizytów czy scenki sytuacyjne z inscenizacją.

Dla dzieci i młodzieży w spektrum autyzmu bardzo trudne może okazać się czytelne pisanie we adekwatnym tempie. Przydatne tu będą znowu materiały i metody wizualne typu fiszki, słowniki obrazkowe, karty, krótkie filmiki czy użycie tablicy interaktywnej.
Szczególnie trudną sprawnością do opanowania jest mówienie w języku obcym, dla niektórych uczniów w spektrum autyzmu jest ona wręcz wyzwaniem. Warto tutaj dać uczniowi pole do manewru, np. dotyczące wyboru samego tematu lub użycia materiałów dodatkowych, pomocniczych. Co najważniejsze – nie negować umiejętności ucznia z powodu ewentualnych drobnych błędów, by nie zniechęcać go do wypowiedzi.

O czym jeszcze należy pamiętać, ucząc języków obcych młodych ludzi w spektrum autyzmu? O przewidywalności, określaniu, dostosowaniu, objaśnianiu, zaznaczaniu, zrozumieniu – zarówno jeżeli chodzi o etapy i efekty pracy, czas trwania, dodatkowe aktywności, formy sprawdzania wiedzy, jak i o czcionkę oraz ilość zadań.
Należy pamiętać również o tym, iż nauczyciele językowi mogą liczyć na wsparcie oraz współpracę pedagoga szkolnego, pedagoga specjalnego, wychowawcy czy nauczyciela współorganizującego zajęcia.

Ewa NOWAK, nauczyciel języka niemieckiego w Zespole Szkół Nr 2 im. Tadeusza Kościuszki w Stalowej Woli

TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.