26 marca 2025 roku w Brukseli Unia Europejska uruchomiła pierwszą w historii Strategię Gotowości dla 450 milionów obywateli. Dokument zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do stworzenia systemów umożliwiających przetrwanie co najmniej 72 godzin w razie wojny, ataku cybernetycznego, przerw w dostawach energii lub klęsk żywiołowych. Jednak Polska – dzięki działaniom Rządowego Centrum Bezpieczeństwa – idzie o krok dalej, przygotowując własne, bardziej rozbudowane wytyczne.
Fot. Warszawa w Pigułce
Europa wprowadza system powszechnej gotowości
Nowa strategia Komisji Europejskiej, przygotowana pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen, wprowadza obowiązek posiadania w domu podstawowych zapasów wody i żywności na trzy dni. Jak podkreśliła komisarz ds. kryzysowych Hadja Lahbib, Europa musi przestać reagować dopiero po katastrofach – i zacząć działać zawczasu.
Celem programu jest zwiększenie odporności społeczeństw na zagrożenia, które w ostatnich latach przybrały bezprecedensową skalę – od pandemii, przez cyberataki, po konflikty zbrojne w pobliżu granic Unii. To pierwszy tak kompleksowy dokument w historii wspólnoty, obejmujący zarówno przygotowania obywateli, jak i struktur państwowych.
Koalicja gotowości w Europie Północnej
Pierwsze osiem krajów, które przyłączyły się do inicjatywy Brukseli, to Belgia, Estonia, Finlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia i Szwecja. Państwa te tworzą tzw. Koalicję Gotowości, mającą wymieniać doświadczenia i tworzyć wspólne standardy reagowania kryzysowego.
Finlandia od lat uchodzi za wzór przygotowania społeczeństwa na zagrożenia – każdy obywatel ma tam obowiązek udziału w szkoleniach z obrony cywilnej, a system magazynów rezerw państwowych działa od czasów zimnej wojny. Szwecja wznowiła akcję „Om krisen eller kriget kommer” – poradnik rozdawany do wszystkich domów, tłumaczący krok po kroku, jak przetrwać w czasie wojny. Niemcy i Holandia modernizują swoje przepisy dotyczące obrony cywilnej i odporności przemysłu.
Polska wyznacza nowe standardy bezpieczeństwa
Polska, jako jeden z liderów w zakresie zarządzania kryzysowego, opracowała wytyczne znacznie szersze niż unijne. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) rekomenduje przygotowanie zapasów nie na 72 godziny, ale na od 3 do 7 dni, w zależności od sytuacji regionu i warunków lokalnych.
Lista RCB obejmuje ponad 25 pozycji, w tym: radio na baterie, latarkę z zapasowymi ogniwami, narzędzia wielofunkcyjne, zapasową odzież, środki higieny, maski ochronne oraz dokumenty i gotówkę. Ważnym elementem jest tzw. plecak ewakuacyjny, który w razie nagłego zagrożenia powinien umożliwić opuszczenie domu w ciągu kilku minut.
Polskie wytyczne obejmują również zagrożenia chemiczne, biologiczne i radiologiczne, które nie zostały szczegółowo opisane w unijnym dokumencie. To efekt doświadczeń z pandemii oraz obserwacji sytuacji za wschodnią granicą.
Edukacja i informacja: program „Bądź Gotowy”
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa prowadzi szeroko zakrojoną kampanię „Bądź Gotowy”, aktualizowaną w 2024 roku. Obejmuje ona materiały szkoleniowe, filmy instruktażowe i interaktywną grę online uczącą kompletowania zapasów.
Z kolei system Alert RCB – dobrze znany Polakom z ostrzeżeń SMS – został rozbudowany i współpracuje z nową platformą alert.rcb.gov.pl, zawierającą informacje o zagrożeniach chemicznych, biologicznych i nuklearnych. Polska utrzymuje również stan gotowości BRAVO, co oznacza podwyższony poziom czujności służb.
Europa buduje odporność na kryzysy
Strategia Gotowości UE obejmuje 30 kluczowych działań podzielonych na siedem obszarów – od przewidywania zagrożeń, przez współpracę cywilno-wojskową, po edukację obywateli. Bruksela planuje także wprowadzenie Europejskiego Dnia Gotowości i obowiązkowych elementów edukacji kryzysowej w szkołach.
Podczas polskiej prezydencji w Radzie UE w 2025 roku nasz kraj zamierza promować ściślejszą współpracę Unii z NATO w zakresie zarządzania kryzysowego oraz dzielić się doświadczeniami z systemu RCB.
Nowa rzeczywistość bezpieczeństwa
Dzisiejsze wyzwania – od zagrożeń hybrydowych po przerwy w dostawach energii – pokazują, iż samowystarczalność przez 72 godziny to minimum, które może zadecydować o przetrwaniu. Polska, jako jeden z najlepiej przygotowanych państw UE, staje się wzorem dla innych.
Jak podkreślają eksperci, strategia gotowości nie ma wzbudzać strachu, ale uczyć odpowiedzialności. W świecie pełnym niepewności świadomy i przygotowany obywatel staje się najważniejszym elementem bezpieczeństwa państwa.
