Uniwersytet Jagielloński z nową inicjatywą. Badacze powołali do życia EtnoLAB

Badacze z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Wydziału Historycznego UJ powołali do życia EtnoLAB. Jest to zespół, który realizuje bardzo szeroki zakres projektów etnologicznych na potrzeby otoczenia uczelni, wykorzystując do tego specjalistyczną wiedzę i wieloletnie doświadczenia badawcze.

Idea EtnoLAB-u wzięła się z naturalnej potrzeby transferowania wiedzy z murów uniwersytetu do jego otoczenia. Przez ostatnie lata prowadzenia ekspertyz, działań edukacyjnych i publikacyjnych, badacze postanowili stworzyć centrum kompetencyjne, które sprawnie i zarazem profesjonalnie odpowie na potrzeby otoczenia. A te są bardzo zróżnicowane – prowadzone na tym polu projekty służą różnym celom i każdorazowo wymagają indywidualnego ustalenia metod ich realizacji.

Od opieki zdrowotnej po turystykę…

Pomysłodawcy EtnoLAB-u, dr Małgorzata Roeske i dr Łukasz Sochacki z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, mówią, iż w ich pracy nie zdarzają się takie same projekty. Przez kilkanaście lat pracowali między innymi dla różnych gmin, muzeów, organizatorów imprez kulturalnych, fundacji, a choćby hospicjum. Jak mówią, to charakter potrzeby społecznej warunkuje sposób ich pracy. Częścią wspólną badań jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania, które bezpośrednio odnoszą się do ludzi i są dla nich ważne. Za każdym razem badana grupa jest inna i „żyje” odmiennymi problemami. Nierzadko specyfika tych problemów prowadzi do napięć, ukrytych lub jawnych konfliktów społecznych.

– Pracujemy z samorządami lokalnymi, sektorem NGO, instytucjami kultury i innymi podmiotami, które chcą przeprowadzić badania partycypacyjne, czyli oparte na analizowaniu doświadczeń, postaw i opinii określonych grup społecznych czy środowisk. Nasza praca polega na bezpośrednich obserwacjach, przeprowadzaniu wywiadów etnograficznych oraz doświadczaniu tego, czego doświadczają badane przez nas grupy, dla pełnego zrozumienia danego zjawiska. Gdy rozpoznajemy problematykę u źródła, dopiero wtedy możemy wypracować realne rozwiązania, propozycje zmian lub dać odpowiedź na temat danej sytuacji czy rzeczywistości. Po takich dogłębnych, kompleksowych badaniach rozwiązania te są osadzone bardzo mocno w danym kontekście i po prostu odpowiadają na oczekiwania społeczne – mówi dr Małgorzata Roeske z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, współzałożycielka EtnoLAB-u.

Więcej niż badania opinii

Na tle wielu różnych firm badawczych działających na rynku EtnoLAB wyróżnia warsztat naukowy, zaplecze akademickie i przede wszystkim bogate doświadczenia w prowadzeniu badań partycypacyjnych, w tym przeprowadzanych wśród grup wrażliwych, takich jak mniejszości etniczne, pacjenci, osoby wykluczone czy osoby z niepełnosprawnościami.

– zwykle realizujemy antropologię zaangażowaną. Badania prowadzimy w sposób kompleksowy, wykorzystując nie tylko obserwacje i wnioskowanie, ale przede wszystkim metody shadowingu, który polega na fizycznym zanurzeniu się, wejściu w realia grup. Oprócz tego oczywiście są wywiady etnograficzne i badanie dostępnych źródeł informacji. To kompleksowe podejście wykracza poza metody przyjmowane choćby przez wyspecjalizowane firmy badające opinię publiczną czy prowadzące grupy fokusowe, ale dzięki temu na końcu przedstawiamy pełen obraz, gdzie mamy niuansowanie zebranych informacji i naświetlone kwestie, które w rutynowych badaniach pozostają nieodkryte – wyjaśnia dr Łukasz Sochacki z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, współzałożyciel EtnoLAB-u.

Zrozumieć innych, przeciwdziałać kryzysom, rozwiązywać konflikty

Niewątpliwą wartością pogłębionych badań etnologicznych jest zrozumienie i wielowymiarowe, całościowe spojrzenie na sytuacje, w których kluczową rolę odgrywają ludzie. A tam gdzie ludzie, tam i emocje, motywacje, różne wartości, opinie i punkty widzenia. No i konflikty…

– Brzmi to patetycznie, ale zrozumienie drugiego człowieka umożliwia porozumienie z nim. I w zasadzie na tym polega nasza praca – by poprzez dostarczanie informacji, które pozwalają zrozumieć określone grupy ludzkie, ułatwić innym współpracę z tymi grupami, dialog, czy po prostu wskazać takie rozwiązania, które zostaną przez daną grupę zaakceptowane i dobrze przyjęte. Tego rodzaju wiedza jest przydatna wszędzie tam, gdzie współistnieją różne grupy ludzi i gdzie ktoś decyduje o sprawach mających wpływ na społeczności – dodaje dr Małgorzata Roeske.

Jak mówi naukowczyni, tak jak każdy projekt jest inny, tak i wyniki badań etnologicznych służą odmiennym celom i za każdym razem dają innego rodzaju informacje. W wyniku takich badań powstają zarówno raporty i ekspertyzy dla różnych organizacji, jak i zalecenia co do sposobu rozwiązania na przykład kwestii spornych między dwiema stronami. To są także wskazówki dotyczące sposobu prowadzenia komunikacji, dające podstawę do podjęcia lepszych decyzji, na przykład w zakresie przygotowania atrakcji festiwalowych, konkretnych wystaw w muzeach, scenariuszy gier terenowych, ścieżek edukacyjnych czy zaprojektowania udogodnień dla rozmaitych grup docelowych – od turystów, przez pacjentów, po mieszkańców danej dzielnicy, osiedla czy gminy.

Wyniki badań etnologicznych mogą też pomagać w rozwoju innowacji kulturowych.

– Zdarza nam się poprzez badania etnologiczne projektować obszar user experience, czyli ogół doświadczeń i wrażeń użytkowników z kontaktu z cyfrowymi usługami, grami, mapami interaktywnymi czy formatami multimedialnymi. Dla podmiotów, które odpowiadają za rozwój i tworzenie takich usług czy formatów, wiedza o tym, jak dana usługa będzie odbierana przez grupy docelowe jest bezcenna już na początku projektu – mówi dr Łukasz Sochacki.

Transfer wiedzy etnograficznej

Zespół EtnoLAB jest wspierany przez Centrum Transferu Technologii UJ, CITTRU, które odpowiada za budowanie i rozwój relacji z otoczeniem UJ.

– Utworzenie wyspecjalizowanego zespołu w ramach uniwersytetu to naturalny krok na drodze rozwoju badaczy, którzy w swojej codziennej pracy naukowej mają ciągłą styczność z podmiotami spoza uczelni i zarazem bogate doświadczenia w praktykowaniu nauki. Większość dotychczasowych projektów dotyczyła określonych społeczności i tym społecznościom służyła. Ponieważ jest duże zapotrzebowanie na różne formy wsparcia ze strony etnografów i etnologów, utworzenie centrum kompetencyjnego to rozwiązanie dobre i dla uczelni i dla podmiotów, które chcą z korzystać z tego rodzaju wsparcia. Z perspektywy uniwersytetu takie wyspecjalizowane zespoły pozwalają oddzielić prace projektowe prowadzone dla zewnętrznych podmiotów od pracy naukowej i dydaktycznej – tłumaczy dr inż. Gabriela Konopka-Cupiał, dyrektorka Centrum Transferu Technologii UJ, CITTRU, które wspiera EtnoLAB w budowaniu relacji z otoczeniem UJ.