Wygodne Babcie Elżbieta Nowak obudziła się od śmiechu. Nie od cichego chichotu, nie od stłumionego parsknięcia, ale od głośnego, rubasznego, zupełnie niepasującego do szpitalnej sali rechotu, którego nigdy nie mogła znieść przez całe świadome życie. Śmiała się współlokatorka z łóżka obok, przyciskając telefon do ucha i wymachując wolną ręką, jakby rozmówca mógł ją zobaczyć. — Kaja, no co ty! Naprawdę tak powiedział? Przy wszystkich? Elżbieta spojrzała na zegarek. Za piętnaście siódma rano. Do pobudki jeszcze piętnaście minut. Piętnaście minut, które można by spędzić w ciszy, zbierając myśli przed operacją. Wczoraj wieczorem, gdy ją przywieziono na salę, sąsiadka już leżała na swoim łóżku i szybciutko stukała w telefon. Przywitały się krótko: „Dobry wieczór” – „Dzień dobry”, i rozeszły się każda do swoich myśli. Elżbieta była wdzięczna za milczenie. A teraz – cyrk. — Przepraszam — powiedziała cicho, ale wyraźnie. – Można trochę ciszej? Kobieta odwróciła się. Okrągła twarz, krótkie włosy przyprószone siwizną, których choćby nie próbowała farbować, kolorowa piżama w czerwone grochy. I to w szpitalu! — Oj, Kaja, oddzwonię później, ktoś tu mnie wychowuje — schowała telefon i odwróciła się z uśmiechem do Elżbiety. — Przepraszam! Jestem Katarzyna Sieradzka. Wyspała się Pani? Ja przed operacjami w ogóle nie śpię, więc obdzwaniam wszystkich znajomych. — Elżbieta Nowak. To, iż Pani nie śpi, nie znaczy, iż inni nie chcą odpocząć. — Ale Pani już przecież nie śpi — mrugnęła Katarzyna. — Dobra, będę szeptać. Obiecuję. Nie szeptała. Do śniadania zdążyła jeszcze dwa razy zadzwonić, przy czym z każdą rozmową głos był coraz głośniejszy. Elżbieta demonstracyjnie odwracała się do ściany i nakrywała głowę kołdrą, ale to nie pomagało. — Córka dzwoniła — tłumaczyła Katarzyna przy śniadaniu, które i tak ledwo jadły — Martwi się o operację. Staram się ją uspokoić jak mogę. Elżbieta milczała. Do niej syn nie zadzwonił. Zresztą nie liczyła na to, mówił, iż ma ważne zebranie od rana. Sama go tak wychowała: praca – to poważne, to odpowiedzialność. Katarzynę zabrali pierwszą. Wychodząc z sali, machała ręką na pożegnanie i coś wykrzykiwała do pielęgniarki — ta się śmiała. Elżbieta pomyślała, iż dobrze by było, gdyby po operacji przenieśli ją do innej sali. Ją samą zabrali godzinkę później. Zawsze źle przechodziła narkozę. Obudziła się z mdłościami i tępym bólem w prawym boku. Pielęgniarka uspokajała, iż wszystko się udało, trzeba tylko przetrwać. Elżbieta – przetrwała. Była w tym dobra. Wieczorem, gdy wrócili ją na salę, Katarzyna już leżała na swoim łóżku – twarz szara, oczy zamknięte, kroplówka w ręce. Spokojna. Pierwszy raz spokojna. — Jak się Pani czuje? — spytała Elżbieta, choć nie planowała zaczynać rozmowy. Katarzyna otworzyła oczy. Uśmiechnęła się blado. — Żyję. A Pani? — Też. Zamilkły. Za oknem gęstniał zmierzch, a kroplówki brzęczały cicho. — Przepraszam za poranek — odezwała się nagle Katarzyna. — Jak się denerwuję, to zaczynam gadać bez końca. Wiem, iż to wkurza, ale nie umiem się powstrzymać. Elżbieta chciała odpowiedzieć coś złośliwego, ale nie znalazła słów. Była zbyt zmęczona. Wymamrotała tylko: — Nic nie szkodzi. W nocy żadna z nich nie spała. Obu bolało. Katarzyna już nie dzwoniła, leżała cicho, ale Elżbieta słyszała, iż ta się przewraca, wzdycha. Raz chyba choćby płakała. Po cichu, w poduszkę. Rano przyszła lekarka. Sprawdziła szwy, zmierzyła temperaturę, rzuciła do obu „Dzielne jesteście, wszystko dobrze”. Katarzyna od razu sięgnęła po telefon. — Kaja, już po wszystkim! Cała i zdrowa, nie panikuj. Jak tam dzieciaki? Michałek znowu gorączkuje? Co? Już lepiej? No widzisz, mówiłam, iż nic mu nie będzie. Elżbieta słuchała z ukosa. „Dzieciaki” – znaczy wnuki. Córka zdaje relację. Jej własny telefon milczał. Dwie wiadomości od syna. „Mamo, jak się czujesz?” i „Daj znać, kiedy dasz radę napisać”. Wysłał je wczoraj wieczorem, gdy ona jeszcze dochodziła do siebie po narkozie. Odpisała: „Wszystko w porządku :)”. Dodała emotikonę. Syn zawsze jej powtarzał, iż bez buziek sms-y są oschłe. Odpowiedź przyszła po trzech godzinach: „Super! Buziaki”. — Pani rodzina nie przychodzi? — zapytała Katarzyna po południu. — Syn pracuje. Mieszka daleko. Poza tym nie trzeba, jestem już duża. — Prawda? — Katarzyna przytaknęła. — Moja córka też tak mówi: „Mamo, dasz sobie radę, przecież jesteś dorosła”. No i po co przyjeżdżać, skoro wszystko gra, nie? W jej głosie było coś, co sprawiło, iż Elżbieta przyjrzała się jej uważniej. Katarzyna uśmiechała się, ale w oczach nie było radości. — Dużo Pani ma wnuków? — Trójkę. Michałek ma osiem lat, potem Basia i Leo — mają trzy i cztery. — Katarzyna już wyjmowała telefon z szufladki. — Chce Pani zobaczyć zdjęcia? Przeglądały je z dwadzieścia minut. Dzieci na działce, dzieci nad morzem, dzieci z tortem. Na wszystkich fotografiach była ona – przytulająca, całująca, śmieszkująca do obiektywu. Córki nie było na żadnej. — Córka robi zdjęcia, nie lubi być w kadrze — wyjaśniła Katarzyna. — Wnuki często u Pani bywają? — adekwatnie ja u nich mieszkam. Córka pracuje, zięć też, więc jestem… no, do pomocy. Odebrać z przedszkola, sprawdzić lekcje, coś ugotować. Elżbieta przytaknęła. Miała podobnie. Przez pierwsze lata po narodzinach wnuczka pomagała codziennie. Potem wnuczek podrósł, zaczęła wpadać rzadziej. Teraz widywali się najwyżej raz w miesiącu, jak trafiła się okazja. — U mnie tylko jeden wnuk. Dziewięć lat, dobrze się uczy, chodzi na treningi. — Często się spotykacie? — Czasem w niedziele. Oni są bardzo zajęci. Rozumiem to. — No właśnie — Katarzyna odwróciła wzrok na okno. — Zajęci… Zamilkły. Za oknem mżył deszcz. Wieczorem Katarzyna powiedziała: — Nie chcę wracać do domu. Elżbieta podniosła wzrok. Katarzyna siedziała na łóżku, obejmując kolana ramionami, wpatrzona w podłogę. — Naprawdę nie chcę. Myślałam, myślałam… i nie chcę. — Dlaczego? — Po co? Wrócę, a tam Michałek z lekcjami nie dał sobie rady, Basia znów rozmazana katarem, Leo spodnie porwał. Córka w pracy do wieczora, zięć w wiecznych delegacjach. Ja – piorę, gotuję, sprzątam, pomagam. A oni nawet… — zacięła się — choćby „dziękuję” nie powiedzą. Bo babcia przecież musi. Elżbieta milczała. W gardle ściskało. — Przepraszam — otarła oczy Katarzyna. — Rozkleiłam się. — Nie przepraszaj — powiedziała cicho Elżbieta. — Ja pięć lat temu poszłam na emeryturę. Myślałam, iż nareszcie się sobą zajmę. Do teatru, na wystawy, choćby na kurs francuskiego się zapisałam. Chodziłam całe dwa tygodnie. — I co się stało? — Synowa na urlop macierzyński poszła. Poprosiła o pomoc. Bo przecież babcia, już nie pracuje, nie odmówi… Nie potrafiłam. — I jak? — Trzy lata codziennie. Potem wnuk poszedł do przedszkola, to już co drugi dzień. Potem do szkoły, raz na tydzień. Teraz… — urwała — …teraz ich już adekwatnie nie potrzebuję. Mają nianię. Siedzę w domu i czekam, aż zadzwonią. jeżeli nie zapomną. Katarzyna skinęła głową. — Córka w listopadzie miała przyjechać. Do mnie. Cały dom wysprzątałam, upiekłam ciasta. Zadzwoniła: „Mamo, sorry, Michałek ma zajęcia, nie damy rady”. — Nie przyszła? — Nie przyszła. Ciasta dałam sąsiadce. Obie zamilkły. Deszcz bębnił po szybie. — Wie pani, co boli najbardziej? — odezwała się Katarzyna. — Nie to, iż nie przyjeżdżają. Tylko iż ja i tak czekam. Ściskam telefon w dłoni i myślę: zadzwonią? Może powiedzą – „brakowało mi cię”, tylko tak, bez powodu, nie przez potrzebę pomocy. Elżbiecie zaszczypało w oczach. — Ja też czekam. Za każdym razem, gdy dzwoni telefon, myślę, iż może syn zadzwoni „tak po prostu”. Ale nie… zawsze chodzi o coś. — A my i tak pomagamy — Katarzyna uśmiechnęła się smutno. — Bo przecież jesteśmy mamami. — Tak. Następnego dnia zaczęły się zmiany opatrunków. Bolało obie. Po zabiegu leżały w milczeniu, aż Katarzyna nagle powiedziała: — Myślałam, iż mam szczęśliwą rodzinę. Córka kochana, zięć w porządku, wnuki radością. Że jestem potrzebna. Że beze mnie ani rusz. — I…? — Dopiero tutaj zrozumiałam, iż oni super sobie radzą. Córka przez cztery dni choćby się nie poskarżyła, iż jej ciężko. Przeciwnie, taka radosna. Czyli mogą. Po prostu wygodniej jest mieć babcię – darmową nianię. Elżbieta uniosła się na łokciu. — Wie pani, co zrozumiałam? Że sama sobie jestem winna. Nauczyłam syna, iż mama zawsze pomoże, zawsze czeka, jej sprawy są nieważne. Najważniejsze, co on chce. — U mnie tak samo. Córka zadzwoni – rzucam wszystko i lecę. — Przyzwyczaiłyśmy ich, iż nie mamy własnego życia — powiedziała Elżbieta powoli. — Jesteśmy tylko dla nich. Katarzyna przytaknęła, zamyślona. — I co teraz? — Nie wiem. Piątego dnia Elżbieta wstała z łóżka bez pomocy pielęgniarki. Szóstego przeszła do końca korytarza i z powrotem. Katarzyna dzień później, ale uparcie próbowała dotrzymać kroku. Chodziły razem po korytarzu, powoli, przytrzymując się ściany. — Po śmierci męża kompletnie się pogubiłam — mówiła Katarzyna. — Myślałam, iż już po wszystkim. A córka mi powiedziała: „Mamo, masz nowy sens, wnuki. Żyj dla nich”. No i żyłam… Tylko ten sens taki… jednostronny. Ja dla nich, oni dla mnie – tylko jak trzeba. Elżbieta opowiadała o rozwodzie trzydzieści lat temu, kiedy syn miał pięć. Jak wychowywała go sama, studiowała wieczorami, pracowała na dwa etaty. — Myślałam: jak będę idealną matką, to on będzie idealnym synem. Że jak oddam wszystko, będzie mi wdzięczny. — A on dorósł i ma swoje życie — dodała Katarzyna. — Tak. I to pewnie normalne. Ale nie sądziłam, iż będę tak samotna. — Ja też nie. Siódmego dnia przyszedł syn. Bez zapowiedzi, nagle. Elżbieta siedziała na łóżku i czytała, kiedy pojawił się w drzwiach. Wysoki, elegancki, z siatką owoców. — Mamo, cześć! — uśmiechnął się i pocałował ją w czoło. — Jak się czujesz? Już lepiej? — Lepiej. — Świetnie! Lekarz mówił, iż jeszcze ze trzy dni i wypis. Może pojedziesz do nas? Anka mówi – pokój gościnny pusty. — Dziękuję, wolę wrócić do siebie. — Jak wolisz. Ale jakby co, dzwoń. Przyjedziemy. Był dwadzieścia minut. Opowiadał o pracy, o wnuku, o nowym samochodzie. Zapytał, czy nie potrzeba pieniędzy. Obiecał, iż wpadnie za tydzień. I wyszedł szybko, jakby z ulgą. Katarzyna leżała na łóżku i udawała, iż śpi. Gdy drzwi się zamknęły, otworzyła oczy. — Pani syn? — Mój. — Przystojny. — Tak. — I zimny jak lód. Elżbieta nie odpowiedziała. Tak ścisnęło ją w gardle, iż brakło jej tchu. — Wie pani… ja ostatnio myślę, może po prostu przestać oczekiwać od nich czułości. Po prostu… odpuścić? Zrozumieć, iż oni mają własne życie. Nam trzeba znaleźć własne. — Łatwo powiedzieć. — Trudno zrobić. Ale co innego mamy? Mamy siedzieć i czekać, aż się o nas przypomni? — Co pani powiedziała córce? — spytała Elżbieta niespodziewanie przechodząc na „ty”. — Że po wypisie muszę odpoczywać dwa tygodnie. Lekarz zabronił dźwigać. Nie mogę zajmować się wnukami. — Obraziła się? — Jeszcze jak. — Katarzyna się uśmiechnęła. — Ale wiesz? Poczułam ulgę. Jakby mi ciężar z pleców zdjął. Elżbieta zamknęła oczy. — Boję się. Jak odmówię, jak powiem „nie”, przestaną dzwonić. Zupełnie. — A dzwonią często? Cisza. — No widzisz. Gorzej już nie będzie. Może tylko lepiej. Ósmego dnia obie wypisano ze szpitala, jednocześnie. Pakowały się w milczeniu, jakby żegnały się na zawsze. — Wymienimy się numerami? — zaproponowała Katarzyna. Elżbieta kiwnęła głową. Wpisały numery w telefony. Stały chwilę naprzeciwko siebie. — Dziękuję — powiedziała Elżbieta. — Za to, iż byłaś tutaj. — I ja tobie. Wiesz… trzydzieści lat z nikim tak nie rozmawiałam. Od serca. — Ja też nie. Przytuliły się. Ostrożnie, żeby nie zahaczyć o szwy. Pielęgniarka przyniosła wypisy, zamówiła taksówkę. Elżbieta pojechała pierwsza. W domu było cicho i pusto. Rozpakowała torbę, wzięła prysznic, położyła się na kanapie. Sięgnęła po telefon. Trzy wiadomości od syna. „Mamo, wypisałaś się?”, „Zadzwoń, jak będziesz w domu”, „Nie zapomnij o lekach”. Odpisała: „Już w domu. Wszystko dobrze.” Odłożyła telefon. Wstała, poszła do szafy. Wyjęła teczkę, której nie otwierała pięć lat. Była tam broszura kursu francuskiego i rozpiska spektakli filharmonii. Patrzyła na broszurę i myślała. Zadzwonił telefon. Katarzyna. — Cześć. Wybacz, iż tak szybko… po prostu musiałam zadzwonić. — Cieszę się. Naprawdę. — Może się spotkamy? Jak dojdziemy do siebie. Za dwa tygodnie. Może w kawiarni, albo po prostu na spacer. jeżeli chcesz. Elżbieta spojrzała na broszurę w rękach. Potem na telefon. I znów na broszurę. — Chcę. Naprawdę chcę. I wiesz co? Nie za dwa tygodnie. Może już w sobotę. Dość już mam leżenia w domu. — W sobotę? Serio? Przecież lekarz… — Lekarz. Trzydzieści lat wszystkim we wszystkim pomagałam. Pora pomyśleć o sobie. — No to umówione. Sobota. Pożegnały się. Elżbieta odłożyła telefon i jeszcze raz sięgnęła po broszurę. Kurs francuskiego zaczynał się za miesiąc – nabór jeszcze trwał. Otworzyła laptopa i zaczęła wypełniać formularz. Palce jej drżały, ale wpisywała wszystko. Do końca. Za oknem lał deszcz. Ale zza chmur zaczęło prześwitywać słońce. Jesienne, nieśmiałe, ale jednak słońce. I Elżbieta pomyślała nagle, iż życie może się dopiero zaczyna. I wysłała zgłoszenie.