Niemowlęta i małe dzieci, które dopiero poznają pierwsze słowa i uczą się mówić, komunikują się z rodzicami pozawerbalnie.
Choć nie są w stanie powiedzieć: "Boję się", "Jest mi źle", potrafią to pokazać.
Pediatrzy dr R. Kishore Kumar i dr Lakshmy Menon wskazują główne objawy stresu i lęku u dzieci, które nie potrafią mówić.
Od 30 lat w kwietniu każdego roku organizowany jest Miesiąc Świadomości Stresu. Z tej okazji indyjscy pediatrzy dr R. Kishore Kumar i dr Lakshmy Menon, czołowi eksperci od rozwoju dzieci, przygotowali listę objawów, na które powinni zwrócić uwagę rodzice niemowląt i niemówiących jeszcze maluchów. Dzieci, które nie potrafią jeszcze nazywać swoich emocji, mogą wyrażać lęk i stres niewerbalnie, np. odmawiając jedzenia, płacząc, budząc się w nocy.
Lekarze podkreślają, iż jeżeli wymienione przez nich objawy nie świadczą o problemie natury fizycznej, chorobie (np. przeziębieniu czy groźniejszej infekcji) czy zaburzeniach neurorozwojowych (np. autyzm, ADHD), możliwe, iż wynikają ze stresu. W końcu choćby malutkie dzieci mogą go odczuwać.
Objawy stresu i niepokoju u niemowląt
W przypadku niemowląt niezwykle trudno zdiagnozować stres – u tak małych dzieci niewerbalne reakcje mogą mieć wiele przyczyn. Dziecko płacze, bo może mieć mokro w pieluszce, może być głodne, być może czuje się samotne i potrzebuje utulenia mamy lub taty. jeżeli jednak objawy nie ustępują przez dłuższy czas, a lekarz wykluczył fizyczne dolegliwości, należy przyjrzeć się codziennym nawykom rodziny.
Być może rodzice często się kłócą? Może starsze rodzeństwo jest markotne i często płacze lub krzyczy? Może zaszła jakaś zmiana w życiu dziecka, np. zasypia we własnym łóżeczku, choć do tej pory spało z rodzicami? Każda z tych sytuacji może być potencjalnie stresująca i wywoływać u niemowlaka lęk. Na jakie objawy należy więc zwrócić uwagę?
Brak kontaktu wzrokowego,
odmawianie jedzenia,
częste wiercenie się w łóżeczku czy choćby w ramionach rodzica,
wykrzywianie twarzy i marszczenie brwi,
problemy z zasypianiem,
częste wybudzanie się w nocy,
patrzenie w dal,
chaotyczne ruchy rączek i nóżek,
brak uśmiechu,
regres w rozwoju.
Objawy stresu i niepokoju u małych dzieci
U starszych dzieci nieco łatwiej dotrzeć do przyczyny zmian w ich zachowaniu. Podobnie jak w przypadku niemowląt, zmiana rutyny czy nowe środowisko mogą wywoływać stres. Oto objawy, które mogą świadczyć o tym, iż dziecko jest zlęknione i zestresowane:
nocne moczenie łóżka,
wybudzanie się ze snu i koszmary,
zmiana apetytu (zwiększony lub zmniejszony),
fizyczny dyskomfort i ból, np. ból brzucha,
częste napady złości, którym towarzyszą krzyk, płacz, rzucanie się na podłogę.
Jak zmniejszyć stres u dziecka?
Zdaniem dr Kumara i dr Menon rodzice mogą próbować zmniejszyć stres u dziecka, stosując się do poniższych zaleceń.
Po pierwsze: miłość. Może brzmieć banalnie, ale rodzic jest dla małego dziecka całym światem. Maluch potrzebuje opieki, poczucia bezpieczeństwa, czułości, bliskości rodzica. Nie należy słuchać szkodliwych rad typu: "Nie noś, bo się przyzwyczai". Dziecko, które się boi lub stresuje, musi czuć się zaopiekowane. A nie ma dla niego lepszej opieki niż wtulanie się w ramiona kochającego rodzica.
Po drugie: wprowadzenie rutyny. jeżeli do tej pory dziecko nie zasypiało wieczorem o stałej porze lub w ostatnim czasie wieczorna rutyna uległa zmianie, należy ją wypracować. Powtarzanie tych samych czynności w określonym czasie daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, zmniejsza napięcie i łagodzi stres.
Po trzecie: nauka radzenia sobie ze stresem. W przypadku niemowląt sprawdzą się dwa pierwsze punkty, jednak u nieco starszych dzieci warto stosować ćwiczenia relaksacyjne i uczyć je radzenia sobie z emocjami, choćby jeżeli jeszcze nie potrafią ich nazywać. Dobrym pomysłem mogą być ćwiczenia oddechowe czy wspólne słuchanie muzyki.
