800 plus z nowymi ograniczeniami już od 1 czerwca

Od 1 czerwca 2025 roku wchodzą w życie znaczące zmiany w przepisach dotyczących wypłacania świadczenia 800 plus. Po raz pierwszy od lat wprowadzono istotne ograniczenie w dostępie do tego powszechnego świadczenia rodzinnego. Nowe regulacje ściśle wiążą otrzymywanie wsparcia finansowego z realizacją obowiązku szkolnego przez dzieci. Szacuje się, iż zmiany dotkną co najmniej kilkadziesiąt tysięcy, a być może choćby około 140 tysięcy rodzin z dziećmi, głównie obywateli Ukrainy przebywających w Polsce.

Fot. Warszawa w Pigułce

Powiązanie świadczenia z obowiązkiem edukacyjnym

Nowe przepisy wprowadzają wymóg zapisania dziecka do szkoły oraz regularnego uczęszczania do placówki edukacyjnej w Polsce, odpowiedniej do wieku dziecka. Regulacja obejmuje zarówno szkoły podstawowe, ponadpodstawowe, jak i przedszkolne oddziały przygotowawcze, tzw. „zerówki”. Świadczenie 800 plus jest wypłacane do 18. roku życia dziecka, a od czerwca wszystkie te grupy wiekowe będą musiały spełniać nowe wymogi edukacyjne.

Zmiana ta kończy dotychczasową praktykę, gdy ZUS wypłacał świadczenia rodzicom dzieci nieuczęszczających do polskich szkół, w tym uchodźcom z Ukrainy. Do tej pory 800 plus otrzymywały również rodziny, których dzieci kontynuowały naukę w zagranicznym systemie oświaty poprzez nauczanie zdalne. Wiele dzieci ukraińskich uczyło się dotąd w ukraińskiej szkole online lub pozostawało całkowicie poza systemem edukacyjnym.

Cel integracji edukacyjnej

Rządzący uzasadniają wprowadzone ograniczenia chęcią włączenia jak największej liczby dzieci ukraińskich do polskiego systemu edukacji. Dotychczasowa sytuacja, w której znaczna część młodych uchodźców pozostawała poza polskimi placówkami oświatowymi, była postrzegana jako niewykorzystana szansa na integrację oraz przygotowanie dzieci do funkcjonowania w polskim społeczeństwie.

Zgodnie z danymi przytaczanymi przez Wyborcza.biz, które powołuje się na informacje z rejestru PESEL UKR oraz Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Centrum Edukacji Obywatelskiej, w kwietniu 2024 roku liczba dzieci pozostających poza polskim systemem edukacyjnym mogła wynosić od 21 tysięcy do choćby 143 tysięcy.

Różnorodność w polskim systemie edukacji

Eksperci z Centrum Edukacji Obywatelskiej w raporcie „Uczniowie z Ukrainy” podkreślali skalę międzynarodowego charakteru polskiej edukacji. „Co 15. uczeń lub uczennica to osoba o innej niż polska narodowości, a w polskim systemie edukacji uczą się dzieci i młodzież z ponad 160 krajów” – zauważali specjaliści, wskazując na wielokulturowy charakter współczesnych polskich szkół.

Ta różnorodność, choć stanowi wyzwanie organizacyjne dla placówek edukacyjnych, jest również postrzegana jako szansa na rozwijanie kompetencji międzykulturowych zarówno wśród polskich uczniów, jak i dzieci pochodzących z innych krajów.

Nowy okres wypłacania świadczeń

1 czerwca 2025 roku rozpoczyna się nowy roczny okres wypłacania świadczeń 800 plus, obejmujący okres od czerwca 2025 do maja 2026 roku. Jednocześnie od tego dnia świadczenie po raz pierwszy od lat podlega istotnemu ograniczeniu. Do tej pory 800 plus pozostawało świadczeniem powszechnym, wypłacanym niezależnie od dochodów rodziny, zatrudnienia rodziców czy ich narodowości.

Zmiana ta może mieć istotne konsekwencje nie tylko dla rodzin ukraińskich, ale również dla funkcjonowania polskiego systemu edukacji, który będzie musiał przygotować się na potencjalny napływ nowych uczniów w trakcie roku szkolnego.

Potencjalne kolejne ograniczenia

Rząd rozważa również wprowadzenie dodatkowych ograniczeń w dostępie do świadczenia 800 plus. Rafał Trzaskowski podczas kampanii wyborczej zaproponował, aby wypłatę świadczenia dla cudzoziemców wiązać również z obowiązkiem podjęcia pracy przez rodziców w Polsce. Ta propozycja miałaby na celu dodatkowe zachęcenie do integracji zawodowej uchodźców oraz ograniczenie wypłat dla osób, które nie przyczyniają się aktywnie do polskiej gospodarki.

Temat ten jednak ucichł w trakcie kampanii wyborczej, a przed drugą turą wydaje się być „zamrożony”. Nie wiadomo, czy i kiedy ewentualne dalsze ograniczenia mogłyby zostać wprowadzone.

Wprowadzenie nowych przepisów dotyczących 800 plus stanowi istotną zmianę w polskiej polityce społecznej i migracyjnej. Z jednej strony może przyczynić się do lepszej integracji dzieci uchodźców z polskim systemem edukacyjnym, z drugiej może stanowić dodatkowe obciążenie dla rodzin, które z różnych powodów nie mogą lub nie chcą posłać swoich dzieci do polskich szkół. Skuteczność nowych regulacji będzie można ocenić dopiero po pewnym czasie od ich wprowadzenia.