W debacie publicznej coraz częściej pojawia się postulat kompleksowego podejścia do zdrowia w systemie edukacji. Nowy odcinek videocastu SOS dla Edukacji poświęcony został właśnie temu zagadnieniu – edukacji zdrowotnej w polskich szkołach. Rozmawiają: Kinga Kasperska, prowadząca SOS dla Edukacji, oraz Justyna Józefowicz – psycholożka, psychoterapeutka uzależnień behawioralnych i do niedawna szefowa Wydziału Promocji Zdrowia, Profilaktyki i Wychowania w Ośrodku Rozwoju Edukacji. Wspólnie przyglądamy się sensowi i zakresem nowo wprowadzanego przedmiotu oraz wyzwaniom, z jakimi zmierzają się nauczycielki i nauczyciele, uczniowie, a także cała społeczność szkolna.
Nowy przedmiot dla nowych czasów
Justyna Józefowicz w rozmowie relacjonuje swoje doświadczenia z pracy w ORE (Ośrodek Rozwoju Edukacji), akcentując, jak ważna jest rola zdrowia – zarówno psychicznego, jak i fizycznego – w systemie szkolnym. Podkreśla, iż przez długie lata edukacja zdrowotna była obszarem zaniedbanym: skupiano się niemal wyłącznie na dzieciach i młodzieży, zapominając, iż szkoła jest również miejscem pracy dorosłych ludzi. Współczesne tempo życia, wyzwania środowiskowe i społeczne, a także pandemia, pokazały, jak ważne jest holistyczne dbanie o dobrostan wszystkich członków społeczności szkolnej.
Wprowadzenie do podstawy programowej przedmiotu „edukacja zdrowotna” to odpowiedź na te potrzeby. Ale – jak zauważa rozmówczyni – nie chodzi tylko o przekazywanie wiedzy z zakresu zdrowia psychicznego, fizycznego, seksualnego czy społecznego. Nowy przedmiot stawia też na dialog, zaangażowanie uczniów oraz umiejętność prowadzenia otwartych rozmów na tematy ważne i niejednokrotnie trudne.
Szkoła nie jest fabryką wiedzy. Szkoła powinna być miejscem harmonijnego rozwoju dzieci, młodzieży oraz nauczycieli – taka myśl przewija się przez cały materiał. Józefowicz podkreśla, iż bez tworzenia bezpiecznej przestrzeni do rozmowy i rozwijania kompetencji psychospołecznych trudno mówić o skutecznej profilaktyce czy promocji zdrowia.
Przygotowanie nauczycieli i zasoby
Warto podkreślić, iż rewolucja w edukacji zdrowotnej nie odbywa się w próżni. ORE od kilku miesięcy szkoli konsultantów oraz nauczycieli, aby zapewnić wysoką jakość i praktyczność nauczania. Powstała już grupa 70 konsultantek i konsultantów z całej Polski, którzy – po intensywnych szkoleniach warsztatowych – przekazują swoje kompetencje lokalnym społecznościom nauczycielskim. Ponadto ponad 500 osób podjęło studia podyplomowe na uczelniach medycznych, by móc prowadzić zajęcia z edukacji zdrowotnej.
Kluczową rolę odgrywają materiały dydaktyczne. Na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej sukcesywnie pojawiają się scenariusze zajęć, prezentacje i narzędzia wspierające prowadzenie lekcji – zgodnie z najnowszą wiedzą naukową. Co istotne, do współpracy zapraszane są również organizacje pozarządowe oraz instytucje, które już od lat tworzą wartościowe zasoby w obszarze promocji zdrowia.
Przy tym wszystkim edukacja zdrowotna nie jest przedmiotem, który narzuca jeden wzorzec realizacji. Podkreślana jest elastyczność i otwartość na różnorodne formy prowadzenia zajęć: od wykładu, przez warsztaty, po dialog i metody aktywizujące. Ważne jest, aby nauczyciel miał świadomość własnych kompetencji i gotowości, a także respektował swoje granice, podejmując te tematy, w których sam czuje się pewnie.
Otwartość na współpracę i dialog
Z rozmowy wypływa jeden z najważniejszych wniosków – edukacja zdrowotna to szansa nie tylko na przekazanie rzetelnej wiedzy, ale również na rozwijanie poczucia wspólnoty, współodpowiedzialności i komunikacji w środowisku szkolnym. Dobrym przykładem są inicjatywy, które angażują lokalnych specjalistów – lekarzy, psychologów, przedstawicieli organizacji działających w obszarze zdrowia. Takie działania wpisują się nie tylko w treści nowego przedmiotu, ale pozwalają całemu środowisku szkolnemu zobaczyć, iż zdrowie jest wartością wspólną – ponad światopoglądem czy polityką.
Nie brakuje wątpliwości i obaw, zwłaszcza rodziców, których niepokoi tematyka edukacji seksualnej czy społecznej. W videocaście pada jasna deklaracja: podstawa programowa nie narzuca tematów kontrowersyjnych, skupia się natomiast na relacjach, komunikacji, wiedzy praktycznej oraz umiejętności wspierania siebie i innych w różnych sytuacjach życiowych. istotną rolę przypisuje się również rozmowie z rodzicami i konsultowaniu z nimi potrzeb oraz tematów, które w danej społeczności szkolnej są najistotniejsze.
Bezpieczeństwo, szacunek, samoświadomość
Nowy przedmiot to nie tylko szansa, ale również wyzwanie – zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów czy dyrekcji. W rozmowie wielokrotnie powraca motyw budowania wzajemnego szacunku, rozwijania kompetencji słuchania i facylitowania rozmów na tematy, które nie zawsze są łatwe. Nauczyciel jest zachęcany do tego, by sam kształtował swoją ścieżkę rozwoju – począwszy od korzystania z dostępnych materiałów, przez współpracę zespołową, aż po uczenie się nowych umiejętności budowania dialogu z młodymi ludźmi.
Perspektywa Justyny Józefowicz – osoby z doświadczeniem na styku nauki, psychologii i praktyki szkolnej – pokazuje, iż kluczem do sukcesu jest otwartość, elastyczność oraz zaufanie do głosu środowiska szkolnego. Nie chodzi o „wpychanie” gotowych rozwiązań, ale pytanie o potrzeby, oczekiwania i wyzwania, z jakimi mierzą się nauczyciele, rodzice i uczniowie. Dopiero na tej podstawie da się odnaleźć drogę do skutecznej edukacji na rzecz zdrowia.
Zakończenie – przedmiot, który zmienia
Zachęcamy do obejrzenia pełnej rozmowy na kanale SOS dla Edukacji. Odcinek „Edukacja zdrowotna – Kinga i Justyna Józefowicz” to propozycja dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć, dlaczego nowe podejście do zdrowia w szkole to krok w stronę nowoczesnej, bezpiecznej i ukierunkowanej na dobrostan edukacji. To również przestrzeń do refleksji nad własną rolą w tej zmianie – niezależnie, czy jesteśmy nauczycielami, rodzicami, uczniami, czy po prostu osobami zainteresowanymi lepszą polską szkołą.
Przed nami szansa na stworzenie szkoły, w której zdrowie, dialog i wzajemny szacunek nie będą pustymi sloganami, ale wartościami realizowanymi każdego dnia.
