Galicyjski Geniusz – Jan Szczepanik

Jan Szczepanik był jednym z najwybitniejszych polskich wynalazców, którego śmiało można postawić w jednym szeregu z takimi wynalazcami jak Alfred Nobel, Tomasz Edison czy Leonardo Da Vinci.

Jan Szczepanik przyszedł na świat 13 czerwca 1872 roku w Rudnikach koło Mościsk (miasteczko na Ukrainie położone 18 km od polskiej granicy). Był nieślubnym synem Marianny, która wychowywała go do 1875 roku, a gdy wyszła za Ludwika Panka, wychowywał się u swego wujostwa, Salomei i Wawrzyńca Gradowiczów, którzy zamieszkiwali Krosno.

Fotografia portretowa Jana Szczepanika. fot: domena publiczna

Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego w Krakowie uczył dzieci w podkrośnieńskich wsiach. Przeniósł się następnie do Krakowa, gdzie jako pracownik w magazynie aparatów fotograficznych Ludwika Kleinberga poznał technologię i konstrukcję ówczesnych aparatów fotograficznych oraz przyborów fotograficznych. Jego pracodawca wspomagał go w inwencji twórczej poprzez wsparcie finansowe. Kleinberg założył w 1898 roku w Wiedniu towarzystwo zajmujące się praktycznym wykorzystywaniem jego wynalazków. Pracownie Szczepanika znajdowały się m.in. w Berlinie, w Dreźnie i w Wiedniu. Od 1902 roku był związany z Tarnowem.

Pracownia Jana Szczepanika w Wiedniu. fot: Głos Narodu” Ilustrowany : dodatek bezpłatny do „Głosu Narodu” Nr 1 z 21 września 1901

Wśród wynalazków Jana Szczepanika można wymienić chociażby telektroskop – urządzenie służące do przesyłania na odległość ruchomego obrazu kolorowego wraz z dźwiękiem za pośrednictwem elektryczności.

Został on opatentowany w roku 1897 roku i był swego rodzaju protoplastą dzisiejszej telewizji. Niestety z przyczyn techniczno-finansowych nie wprowadzono w życie tego projektu na większą skalę. Ogółem, jako człowiek bez wykształcenia technicznego, który swoją wiedzę pojął poprzez samokształcenie, opatentował ponad 50 wynalazków i kilkaset pomysłów technicznych.

W większości wypadków związane były z dziedzinami fotografii kolorowej, tkactwa barwnego, techniki filmowej i fotograficznej. Wymienić wypadałoby takie urządzenia, jak fotometr (do pomiaru jasności), telefot (udoskonalone urządzenie do przenoszenia obrazu na odległość), fotosculptor (do kopiowania rzeźb metodą fotograficzną), a także, nie związaną z wymienionymi dziedzinami, kamizelkę kuloodporną! Kamizelka kuloodporna, która Szczepanik opatentował w 1901 roku, przyniosła mu wielką sławę, gdy obroniła króla hiszpańskiego Alfonsa XIII przed zamachem.

Prezentacja kamizelki kuloodpornej Jana Szczepanika. fot. domena publiczna

Otrzymał za to, w dowód wdzięczności, wysokie odznaczenie państwowe – Order Izabeli Katolickiej. Lista wynalazków i pomysłów naszego galicyjskiego geniusza jest na tyle długa i obfita w perełki, iż nie ma sensu wymieniać ich wszystkich.

Grób Jana Szczepanika. fot. autorstwa Lispir – Praca własna, CC BY-SA 3.0

Jan Szczepanik zmarł w dniu 18 kwietnia 1926 roku w Tarnowie. Chorował na raka wątroby. Został pochowany na Starym Cmentarzu w grobowcu rodziny dzikowskich.

Zobacz również: