Jak mądrze współpracować z organizacją społeczną?

Mądra i zgodna z prawem kooperacja szkoły i organizacji społecznej może działać pozytywnie na wszystkie obszary działania szkoły. Zarówno na procesy edukacyjne i wychowawcze, jak i zarządzanie przestrzenią, prowadzenie aktywności sportowej czy profilaktykę zdrowotną. Jak zatem prowadzić współpracę szkoły z organizacją społeczną, by doskonalić działanie szkoły?

Aż 73% organizacji społecznych jako główną grupę docelową wskazuje dzieci i młodzież, ale tylko 13% z nich prowadzi działania w obszarze edukacji i wychowania

Jednocześnie z badań prowadzonych w 2021 roku przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) i Fundacji Pole Dialogu wynika, że aż 25% nauczycieli nie zna żadnej organizacji społecznej. A te osoby, które współpracują w szkole z organizacjami, wskazują na różne bariery w podejmowaniu takiej współpracy.

Dodatkowo, podejmowane są próby zwiększenia nadzoru nad decyzjami dyrektora dotyczącymi współpracy z organizacjami społecznymi, co może doprowadzić do zmniejszenia zakresu tej współpracy. Mimo tego, iż przynosi ona obopólne korzyści. Organizacje poprzez wspieranie systemu edukacji mają bowiem realny wpływ na zmianę społeczną. Z kolei szkoły wzbogacają swoją ofertę edukacyjną oraz mają szansę na profesjonalizację kadry i poszerzenie działań, nie tylko w obszarze edukacji, ale też wychowania. Taka kooperacja jest też rekomendowana w programie „Szkoła dostępna dla wszystkich” realizowanym przez Instytut Badań Edukacyjnych i UNICEF jako interwencja wspierająca budowanie klimatu szkoły.

Warunki współpracy szkół i organizacji społecznych mają swoją podstawę prawną

Głównym celem organizacji społecznych jest „zapewnienie porządku gospodarczego, w którym wiedza jest kluczowym zasobem a celem – rozwiązanie rozmaitych kwestii porządku społecznego”. Dysponują one unikalną wiedzą ekspercką, wspierają prowadzenie zmiany społecznej, dostarczają informacji zwrotnej na temat wdrażanych rozwiązań, pozwalając na skuteczniejsze korygowanie działań.

• W Polsce działalność organizacji pozarządowych reguluje Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r.
• Zaangażowanie organizacji w szkole określa Prawo oświatowe. Mają do niego dostęp stowarzyszenia i inne organizacje (z wyjątkiem partii i organizacji politycznych), których celem jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej.
• Obecność organizacji w szkole wymaga zgody dyrektora oraz pozytywnej opinii rady rodziców.
• Osobą kontrolującą jakość oferty organizacji jest dyrektor. Odpowiada on za jej adekwatność do potrzeb szkoły, programu profilaktyczno-wychowawczego i programów nauczania.

Obecne przepisy zapewniają szkole i organizacjom społecznym wystarczające warunki, by mogły budować współpracę opartą na zaufaniu oraz partnerskim podejściu do potrzeb i celów każdej z nich.

Co kooperacja z organizacją społeczną wnosi do szkoły?

Nauczyciele i dyrektorzy uznają organizacje społeczne za ekspertów w określonych dziedzinach (np. prawa człowieka, ekologia, edukacja poprzez sztukę) oraz źródło nowoczesnych narzędzi i metod do pracy z młodzieżą (np. w zakresie oceniania czy angażowania uczniów uczenie się).

Współpraca z organizacjami pozwala szkole kreować nowe usługi edukacyjne i budować markę szkoły konkurencyjną na rynku lokalnym i wzmacniającą pozycję szkoły jako innowacyjnej w skali ogólnopolskiej. Pomaga szkole przyciągać nowych „klientów” – uczniów poszukujących miejsca gdzie mogą rozwijać swoje zainteresowania i kompetencje przydatne w życiu oraz wzmacniać motywację nauczycieli, którzy szukają rozwojowego miejsca pracy.

Organizacje chcą współpracować ze szkołą, bo wierzą, iż poprzez pracę z dyrektorem, nauczycielami, uczniami i rodzicami mają realny wpływ na zmianę społeczną.

Najczęstszymi barierami we współpracy są:

• brak realnego partnerstwa w tej współpracy,
• ograniczenia komunikacyjne między szkołą a organizacją społeczną,
• przeciążenie nauczycieli i dyrektorów,
• ograniczone zaufanie do organizacji społecznych,
• odpłatność za projekty.

Potrzeby szkoły a oferta organizacji społecznej

Kluczowymi potrzebami szkoły są:

• Wsparcie psychologiczne i działania z zakresu profilaktyki zdrowia psychicznego u uczniów oraz kadry pedagogicznej. Szkoła może otrzymać od organizacji m.in. warsztaty, które rozwijają nauczycielskie kompetencje emocjonalne i pozwalają skuteczniej reagować w sytuacjach kryzysowych oraz przeciwdziałają wypaleniu zawodowym (np. „Kurs o redukcji stresu” – CEO, „Szkoła Dobrostanu” – Fundacja Szkoła z Klasą).
• Pomoc w unowocześnianiu procesu dydaktycznego i wykorzystywaniu nowych technologii. Organizacje oferują szkołom m.in. nowoczesne rozwiązania dydaktyczne i materiały na zajęcia oraz do działań wychowawczych, dostęp do specjalistów czy wreszcie możliwość udziału w dłuższych procesach rozwojowych (np. program „Szkoła ucząca się” – CEO).
• Wsparcie w skuteczniejszym włączaniu rodziców i lokalnego otoczenia w życie szkoły. Organizacje kierują do szkół inicjatywy, które pomagają zrozumieć otoczeniu, jak działają szkoły oraz wspierają procesy edukacyjne poza szkołą. Istotne jest też budowanie przez organizacje pozytywnego wizerunku szkoły i nauczycieli (np. „Dzień (dla) nauczyciela” – CEO).
• Rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych uczniów, nauczycieli oraz dyrektorów. Współpraca z organizacjami społecznymi – poprzez sposób, w jaki działają, ale też alternatywne metody – pomaga szkole m.in. wpływać na wzmacnianie u uczniów poczucia sprawczości i wiarę, iż są zdolni do samodzielnego działania (np. poprzez projekt edukacyjny czy rozwijanie samorządności) oraz rozwijać ważne kompetencje „pozaszkolne” np. współpracy i zarządzania sobą (np. „Szkoła twórczych praktyk”, „Wychowanie to podstawa” – CEO, „Szkoła demokracji” i „Młodzi w akcji” – CEO).

Organizacje społeczne zawsze starają się opracowywać swoją ofertę adekwatnie do priorytetów polityki oświatowej. Mają też większą zdolność szybkiego reagowania w sytuacjach nagłych – szybciej dostosowują się do nowych wyzwań i problemów (np. edukacja zdalna, wojna w Ukrainie).

Korzyści dla dyrektora i szkoły ze współpracy z organizacją społeczną

Ważnym beneficjentem współpracy z organizacjami społecznymi jest dyrektor, który może:

• zyskać lokalnego lub ogólnopolskiego partnera, wspierającego tworzenie i realizację wizji szkoły;
• rozwijać szkołę odpowiadającą na bieżące wyzwania;
• wzmocnić przywódcze zdolności, m.in. w zakresie pracy z zespołem, komunikacji, strategicznego myślenia;
• zyskać sojuszników dla tej części nadzoru pedagogicznego, która polega na wzmacnianiu nauczycieli w realizacji działań edukacyjnych i wychowawczych;
• aktywnie wpływać na kreowanie oferty organizacji społecznych.

Możliwe formaty współpracy

1. Organizacja społeczna jako źródło inspiracji i zasobów dla nauczycieli i kadry zarządzającej.

To najczęściej aktywność online, ze sporadyczną możliwością udziału w stacjonarnych warsztatach. Szkoła ma stały dostęp do materiałów dydaktycznych na lekcje, treści w mediach społecznościowych, newsletter. Taka kooperacja daje możliwość wdrażania prostych praktyk do własnego warsztatu pracy.

To przede wszystkich oferta dla indywidualnych nauczycieli i wychowawców. Nie wymaga dużego zaangażowania i włączenia się całej szkoły.

2. Organizacja społeczna jako źródło długoterminowego rozwoju szkoły.

Przejawia się w udziale szkoły w projektach systemowych, realizowanych na poziomie województwa i kraju przez organizację. Często obejmuje działania szkoleniowo-mentoringowe opracowywane dla grupy nauczycieli (liderzy, zespół pedagogiczno-wychowawcy, dyrektor). Są to kursy internetowe, konferencje, warsztaty, wizyty asystenckie, konsultacje i mentoring indywidualny. Taka kooperacja pozwala doskonalić kompetencje kadry pedagogicznej oraz pracować nad wybranym obszarem rozwoju szkoły poprzez włączanie do standardów pracy szkoły nowych narzędzi, rozwiązań i strategii (np. nauczania, oceniania, rozwoju kompetencji itp.) oraz wdrażanie do codziennej pracy szkoły usprawniających rozwiązań. To okazja do rozwoju współpracy nauczycieli wewnątrz szkoły, ale także sieciowania się z nauczycielami z innych szkół.

Taki format współpracy daje też szansę szkole na rozwijanie praktyk zaczerpniętych z organizacji (partycypacja, włączenie, uczenie się we współpracy, informacja zwrotna). Wymaga długoterminowego zaangażowania dużej części zespołu pedagogicznego. Pozwala na spójne podejście i standardy rozwijane i wdrażane w całej szkole.

3. Organizacja społeczna jako źródło działań uczniowskich.

Ten format współpracy umożliwia uczniom realizację w szkole projektu edukacyjnego (np. „Szkoła demokracji”, „Globalna szkoła”, „Szkoła twórczych praktyk”, „Młodzi w akcji” – CEO) inicjowanego przez organizacje społeczne (m.in. pozarządowe, harcerskie, kluby sportowe).

Nauczyciele często dostają wsparcie szkoleniowe, uczniowie – mentoring do działań projektowych (np. „Zwolnieni z Teorii” czy „Młodzi w akcji” – CEO). Wiele organizacji tworzy też młodym aktywnym osobom szansę na pracę z rówieśnikami z innych miejsc w Polsce (np. poprzez obozy wakacyjne – Civic UP! Academy – CEO i Fundacja Wspomagania Wsi). Działaniom tym towarzyszą też materiały i aktywności (np. kursy) dla nauczyciela i ucznia, wspierające realizację kolejnych etapów edukacyjnych.

Możliwe jest też wsparcie finansowe projektów takie jak regranting czy stypendia (np. „Edukacja inspiracja” – Fundacja EFC).

Standardy współpracy szkoły i organizacji społecznej

O co powinna zadbać organizacja?

• zaufanie i dostarczenie wiedzy o organizacjach społecznych
• taki dobór działań, by wpisywały się w potrzeby i możliwości szkoły
• odniesienie do polityki oświatowej państwa
• wiarygodność i realne możliwości realizacji projektu o wysokiej wartości edukacyjnej.

Fundacja Pole Dialogu oraz Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej opracowały – w ramach programu „Włącz szkołę!” kodeks dobrej współpracy, obejmujący cztery aspekty: wizję i cele, ramy, relacje i działanie oraz postawy szkoły i organizacji w tych obszarach. Pełny kodeks, wraz z mapą drogową dla takiej współpracy, dostępny jest w publikacji „Włącz szkołę! Kodeks Dobrej Współpracy szkół i organizacji społecznych” pod redakcją Agnieszki Pędzich.