Kontekst kulturowy w nauczaniu języka angielskiego. Materiały autentyczne a rozwijanie umiejętności mówienia

Niezaprzeczalnie żyjemy w świecie wielokulturowym, w którym język angielski ma status języka międzynarodowego. Wiele osób opuszcza ojczyznę i decyduje się na życie i pracę za granicą. Dla nich znajomość języka obcego najczęściej oznacza naukę języka angielskiego. Rozwijanie i ćwiczenie umiejętności mówienia w tym języku musi uwzględnić uwarunkowania kulturowe danego kraju. Tylko w ten sposób możemy uniknąć nieporozumień i zerwania komunikacji z obcokrajowcami.

Dlatego nauczyciel języka angielskiego, przekazując umiejętności językowe, powinien wprowadzać elementy kultury. Mówienie jest zdecydowanie najtrudniejszą z umiejętności językowych bowiem wymaga użycia posiadanej wiedzy „tu i teraz”. Jak zatem poprowadzić ćwiczenia konwersacyjne tak, aby były efektywne?

Według Penny Ur (1) sukces w mówieniu definiują cztery elementy. Są to: możliwość rozmawiania przez uczniów przez większość czasu zamiast zajęć skoncentrowanych na nauczycielu, udział całej grupy uczniów, akceptowalny poziom poprawności językowej w całej grupie oraz wysoka motywacja wynikająca z wybranego przez nauczyciela tematu dyskusji.

Pierwsze dwa argumenty odnoszą się do uczniów. Organizacja ich pracy, a także ilość czasu poświęconego na wypowiadanie się, w dużej mierze zależą od nauczyciela. Wśród czynników przyczyniających się do udanej dyskusji P. Ur wymienia także polecenie oraz informację zwrotną. Przeanalizujmy wszystkie te czynniki.

Zajęcia w grupie

Ćwiczenia związane z mówieniem zwykle stwarzają problemy. Uczniowie mają w tym względzie zahamowania. Mogą one wynikać z małej pewności siebie lub obawy przed popełnieniem błędu i wyśmiewaniem. Brak argumentów może również sprawić, iż uczniowie będą milczeć. Obawiając się błędów płynnościowych czy wymowy, uczniowie, jeżeli naprawdę chcą wyrazić swoje zdanie, wracają do języka ojczystego lub milczą. Aby rozwiązać tego typu problemy, nauczyciele powinni promować zajęcia w grupie i opierać je na przystępnym języku. Dzięki temu podopieczni mogą wchodzić w interakcję ze sobą, nie zwracając się do nauczyciela.

Nauczyciel powinien organizować grupy w taki sposób, aby uniknąć ewentualnych konfliktów osobowości, które mogą skutkować odmową udziału w dyskusji. Ważne jest, aby obserwować uczniów i wyciągać wnioski z ich zachowań i w ten sposób organizować grupowanie, co doprowadzi do harmonijnej i efektywnej pracy.

Temat dyskusji

Kolejnym aspektem dobrze przygotowany temat dyskusji. To konieczne, jeżeli nauczyciel chce zmotywować uczniów do wzięcia udziału w rozmowie. Za dobry temat uważa się taki, do którego uczniowie mogą się odnieść, korzystając z pomysłów wynikających z własnego doświadczenia i wiedzy.

Ponieważ native speakerzy rozmawiają o rzeczach, które leżą w ich obszarze zainteresowań, nauczyciel musi zadać sobie kilka pytań: czy temat jest wystarczająco interesujący? Czy moi uczniowie byliby w stanie przekazać pewne idee w swoim ojczystym języku? jeżeli nie, temat może okazać się zbyt trudny lub zbyt kontrowersyjny i być może wymaga ponownego przemyślenia.

Co więcej, warto wspomnieć, iż podanie tematu na początku lekcji nie musi być jedynym sposobem na rozpoczęcie dyskusji. dzięki niektórych materiałów dydaktycznych (w tym autentycznych) nauczyciel może prowokować uczniów do odgadnięcia tematu. Przykładami bodźców do dyskusji są piosenki, cytaty, obrazki czy – co szczególnie interesuje dzisiejszą młodzież – posty w social mediach.

Informacja zwrotna

Ostatnim elementem wpływającym na efektywną lekcję mówienia jest informacja zwrotna. Wiadomo, iż uczniowie mogą niechętnie brać udział w dyskusji, jeżeli uznają, iż nie ma ona wartości edukacyjnej. Uczniowie mogą poczuć się zawiedzeni, gdy ich zaangażowanie w realizację zadania pozostanie bez komentarza ze strony nauczyciela. Nie da się ukryć, iż lekceważenie wyników pracy uczniów jest niesprawiedliwe. Poproszono ich, aby włożyli wysiłek w omówienie pewnych spraw, chcieli pokazać, iż wykonali zadanie więc oczekują informacji zwrotnej.

Przydatne jest robienie notatek dotyczących typowych błędów gramatycznych lub wymowy i omawianie ich później z uczniami. W ten sposób uświadomią sobie swoje wady i niedoskonałości oraz skorzystają z pomocy i wskazówek nauczyciela, aby je wyeliminować. Cenną informacją zwrotną może być również docenienie trafność argumentów użytych w dyskusji lub nieszablonowy sposób podejścia do zagadnienia.

Materiały autentyczne

A co ze świadomością kulturową? Czy jest ważna w nauce języka obcego? Mając na uwadze istotną rolę wprowadzania elementów wiedzy o kulturze na lekcjach języka obcego należy odpowiedzieć sobie na pytanie: jak to zrobić skutecznie? Gdzie można znaleźć próbki prawdziwego języka, czyli języka, którym posługują się jego rodzimi użytkownicy, jeżeli nie w materiałach autentycznych?

Materiały autentyczne to termin, który odnosi się do tekstów, filmów, nagrań wideo, piosenek, dzieł sztuki, dzieł literackich, reklam lub wiadomości. Internet jest w tej chwili niewyczerpanym źródłem takich materiałów. Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele mogą je wyszukiwać w Internecie i wybierać te najciekawsze. Warto także pamiętać, iż podczas rozmaitych konferencji ELT (English Language Teaching) czy prywatnych wycieczek do państw anglojęzycznych można stworzyć własną kolekcję reklam, broszur i ulotek. Mówi się, iż jeżeli coś jest realne i namacalne, łatwiej zapada w pamięć.

Pomysł wykorzystania autentycznych materiałów ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Ci pierwsi twierdzą, iż przybliżają one uczniów do kultury języka docelowego i sprawiają, iż proces uczenia się jest ciekawszy, przyjemniejszy, a co za tym idzie, bardziej motywujący. Z drugiej strony przeciwnicy sugerują, iż trudności w pełnym zrozumieniu przekazywanych treści mogą prowadzić do zniechęcenia i obniżenia motywacji uczniów. Przeanalizujmy zatem zarówno plusy jak i minusy materiału, który jest chyba najbardziej wszechstronnie wykorzystywany.

Piosenki

Mówi się, iż zarówno słowa, jak i muzyka zapadają w pamięć długo- i krótkotrwałą człowieka i mimo swojej długości są łatwo zapamiętywane przez wszystkich ludzi, niezależnie od wieku. Piosenki są zatem częścią życia codziennego i dostarczają przykładów języka potocznego. Mogą służyć jako podstawa do dyskusji na różne tematy i stanowić okazję do spontanicznej wypowiedzi.

Piosenki są osobiste i mogą poruszać tematy tabu. Analiza tekstów, które często poruszają tematykę uczuć takich, jak miłość, nienawiść, zazdrość lub przyjaźń, może skutkować identyfikacją uczniów z piosenką. Co więcej, piosenki są doskonałym narzędziem do dyskusji na tematy, które ze względu na poprawność polityczną rzadko są wykorzystywane w publikowanych materiałach do nauki języków.

To, co może stanowić problem, to fakt iż utwory często zawierają język niskiej jakości. Jako przeszkody w skutecznym nauczaniu języków można wskazać slang, złą gramatykę i nieprawidłowe wzorce akcentowania wyrazów. najważniejsze więc jest wybranie materiałów pozbawionych tych wad.

Inną możliwością jest wyjaśnienie uczniom, iż użycie niepoprawnej gramatyki służy utrzymaniu rytmu lub melodii, lub oparcie naszej pracy z daną piosenką na wychwyceniu i analizie występujących błędów.

Podcasty

Kolejnym audio materiałem autentycznym wartym odnotowania są podcasty. Można je wykorzystać w równie wszechstronny sposób jak piosenki, ćwicząc umiejętności receptywne, np. tworząc do nich ćwiczenia wymagające określenia głównej idei, szczegółów tekstu czy też umiejętności produktywne- podsumowanie , analiza czy dyskusja na omawiany temat.

Chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na materiały autentyczne, które nie są tak powszednie jak piosenki czy podcasty. Chodzi o obcojęzyczne reklamy. Mogą przybierać różne formy, takie jak ulotki, broszury, slogany, spoty radiowe lub telewizyjne. Są cennym źródłem informacji nie tylko względu na to, jakim językiem są sformułowane, ale również dzięki wartościom kulturowym, które odzwierciedlają.

Reklamy

Tematyka w nich ujęta doskonale łączy się również z wieloma tematami w nauczaniu języków, takimi jak sport, transport, zdrowie, żywność itp. Prezentowanie reklam przybliża naszym uczniom kulturę rodzimych użytkowników języka docelowego, ponieważ odzwierciedlają one potrzeby, wartości i gusta społeczności. Pozwala także porównać zachowania konsumenckie w kraju ucznia oraz docelowych odbiorców reklamy. Co więcej, wizualny kontekst reklam ułatwia lepsze zrozumienia języka.

Warto wspomnieć, iż kontrowersyjne obrazki i ilustracje, a także gry słowne mogą pobudzić kreatywność i wyobraźnię uczniów, a tym samym pozwolić im na wyrażanie swoich myśli i uczuć oraz swobodniejsze wypowiadanie się.

Kultura i język są nierozłączne

Nie można zapominać, iż kultura i język są nierozłączne. dzięki autentycznych materiałów zapewniamy uczniom namiastkę prawdziwego życia ludzi posługujących się językiem, którego się uczą. Nauczyciel przybliża atmosferę obcego kraju, która oddziałuje na uczniów na wielu różnych poziomach. Bycie częścią wielokulturowego świata pozwala uczniom dostrzec różnice między kulturami, ale także uczy tolerancji i szacunku do innych ludzi i ich dziedzictwa. A co najbardziej istotne, każde przełamanie rutyny na lekcji sprawia, iż uczniowie są w nią bardziej zaangażowani.

Arlena DOMAŃSKA, nauczyciel języka angielskiego w Zespole Szkół Zawodowych nr 1 w Dęblinie

(1) Ur Penny, A course in English language teaching, 1996

TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.