Uniwersytet Jagielloński został partnerem dwóch prestiżowych projektów badawczych wybranych do finansowania w ramach konkursu Marie Skłodowska-Curie Doctoral Networks 2024 (MSCA). Program, realizowany w ramach Horyzontu Europa, ma na celu rozwój innowacyjnych szkół doktorskich w oparciu o międzynarodową, interdyscyplinarną i międzysektorową współpracę. Udział UJ w wyłonionych projektach otwiera młodym badaczom z Krakowa możliwość zdobycia doświadczenia w dynamicznych, międzynarodowych środowiskach badawczych.
MSCA Doctoral Networks to inicjatywa Komisji Europejskiej wspierająca programy doktoranckie prowadzone przez konsorcja składające się z uniwersytetów, instytucji badawczych, firm i innych organizacji spoza sektora akademickiego. Jej głównym celem jest zapewnienie doktorantom możliwości udziału w projektach o zasięgu międzynarodowym, poszerzenie ich kompetencji badawczych, pobudzanie kreatywności oraz rozwijanie innowacyjności i mobilności zawodowej.
W tegorocznej edycji konkursu złożono 1417 wniosków. Komisja Europejska zakwalifikowała do finansowania 149 projektów z 18 krajów, co oznacza współczynnik sukcesu na poziomie 10,6 proc. W ramach wyłonionych przedsięwzięć kształcić się będzie łącznie 1800 doktorantów. Uniwersytet Jagielloński jako instytucja partnerska weźmie udział w realizacji dwóch projektów: Theaters, Sanctuaries, Performance: Interaction and Sustainability (TheSPIS) oraz Testamentary practices in the periphery of the ius commune tradition: freedom and oppression (TESTAMENT).
Teatr i sanktuarium jako przestrzeń kultury i rytuału
Pierwszy z projektów, Theaters, Sanctuaries, Performance: Interaction and Sustainability (akronim: TheSPIS), koordynowany jest przez Università degli Studi di Palermo. Po stronie Uniwersytetu Jagiellońskiego za udział w projekcie odpowiada dr hab. Ioanna Patera, prof. UJ z Wydziału Filozoficznego. W skład międzynarodowego konsorcjum wchodzą także uczelnie z Lotaryngii, Moguncji i Patras.
Projekt skupia się na badaniach nad starożytnymi teatrami i sanktuariami grecko-rzymskimi – nie tylko jako materialnymi pozostałościami przeszłości, ale także jako przestrzeniami performatywnymi, rytualnymi i symbolicznymi. Jak podkreślają autorzy projektu, badania te mają na celu stworzenie nowego mostu między dawnymi a współczesnymi społeczeństwami śródziemnomorskimi poprzez różne formy zaangażowania zarówno akademickiego, jak i pozaakademickiego.
TheSPIS zakłada nowatorskie podejście badawcze, łączące perspektywy archeologii, historii sztuki, filologii klasycznej, religioznawstwa i antropologii. Szczególną uwagę poświęca się wzajemnej interakcji komponentów architektonicznych, tekstowych i ikonograficznych starożytnych przestrzeni kultu. Projekt ma również podkreślić rolę teatru jako elementu kulturowego, religijnego i społecznego dyskursu w świecie starożytnym.
Interdyscyplinarność projektu zostanie wzmocniona współpracą z partnerami spoza sektora akademickiego, co umożliwi przełamanie schematów tradycyjnych metod badawczych. W ramach TheSPIS powstanie sieć szkoleniowa dla 12 młodych naukowców, którzy będą realizować powiązane ze sobą projekty badawcze. Ich kooperacja w międzynarodowym środowisku pozwoli nie tylko na rozwój naukowy, ale również na wymianę doświadczeń i wrażliwości wobec dziedzictwa kulturowego różnych regionów Europy.
Drugim projektem, w którym uczestniczy UJ, jest Testamentary practices in the periphery of the ius commune tradition: freedom and oppression (akronim: TESTAMENT). Liderem konsorcjum jest Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven), a w skład zespołu wchodzą także Uniwersytet Friedricha Schillera w Jenie, Uniwersytet Karola w Pradze, Uniwersytet Warszawski oraz Uniwersytet Jagielloński. Krakowską uczelnię reprezentuje dr hab. Maciej Mikuła, prof. UJ z Wydziału Prawa i Administracji.
Projekt TESTAMENT koncentruje się na badaniu praktyk testamentowych w Europie Zachodniej i Środkowej w okresie od około 1450 do 1620 roku. Szczególny nacisk położony zostanie na regiony peryferyjne wobec tradycji akademickiej prawa rzymskiego (ius commune) w późnym średniowieczu i wczesnej nowożytności. Celem badaczy jest zbadanie, jak różne uwarunkowania społeczne, polityczne i jurysdykcyjne wpływały na zakres wolności jednostek w dysponowaniu swoim majątkiem po śmierci.
Uczestnicy projektu zamierzają stworzyć nowe narzędzia analityczne, które pozwolą wyjść poza prostą dychotomię wolność–brak wolności. Zespół badawczy opracuje język i kryteria umożliwiające precyzyjne umiejscowienie poszczególnych przypadków w ramach kontinuum między tymi skrajnościami. Na podstawie szczegółowych badań archiwalnych i analiz doktrynalno-historycznych projekt zidentyfikuje mechanizmy rodzinne, polityczne i prawne, które kształtowały praktyki testamentowe w badanym okresie.
Projekt zakłada także intensywne szkolenie młodych badaczy, którzy zdobędą umiejętności analityczne, cyfrowe i komunikacyjne niezbędne do prowadzenia interdyscyplinarnych badań historycznych. W ramach TESTAMENT powstanie międzynarodowa sieć historyków prawa i historyków społecznych, a doktoranci zostaną przygotowani do pracy w środowisku opartym na współpracy i krytycznym podejściu do źródeł.
Ważnym elementem projektu będzie również wykorzystanie nowoczesnych technologii cyfrowych – m.in. narzędzia Transkribus do analizy i przetwarzania rękopisów – oraz tworzenie otwartych baz danych zawierających nowy, dotąd niepublikowany materiał źródłowy.
