Zdobywanie umiejętności
Z punktu widzenia socjoterapii, cele, do których osiągnięcia dążymy w pracy z dziećmi, związane są najczęściej z rozwijaniem ich kompetencji życiowych. Możemy je podzielić na następujące kategorie:
- związane z „ja”, czyli z własną osobą, np.: sprawna samoobsługa, samodzielność, podejmowanie przemyślanych decyzji, planowanie, wyznaczanie celów i wytrwałe dążenie do ich osiągnięcia, trafne określanie własnych zdolności i ograniczeń oraz ukierunkowanie aktywności zgodnie z nimi, wyrażanie własnych myśli, przekonań, praw, potrzeb;
- społeczne, np.: współdziałanie z innymi, konstruktywne rozwiązywanie konfliktów, okazywanie wsparcia, asertywność, dbanie o pozytywny klimat w grupie, budowanie stabilnych relacji, aktywne słuchanie, prowadzenie rozmów i inne umiejętności z zakresu dobrej komunikacji;
- edukacyjne, np.: zaangażowanie, skupianie uwagi, poszukiwanie informacji, wyciąganie wniosków, umiejętności z zakresu poszczególnych przedmiotów szkolnych, takie jak: czytanie ze zrozumieniem, liczenie w pamięci itp.;
- radzenie sobie z emocjami, np.: rozpoznawanie i nazywania własnych stanów emocjonalnych, ekspresja emocji w sposób powszechnie akceptowany, radzenie sobie w sytuacjach stresowych.
Wzbudzanie motywacji
Pomaganie dziecku w rozwijaniu tych umiejętności nie jest rzeczą łatwą i wymaga sporo czasu i zaangażowania zarówno ze strony samego dziecka, jak i dorosłego. W jaki sposób socjoterapeuta może zachęcać dziecko do podjęcia tego wyzwania? Jaka metoda będzie atrakcyjna, przyjazna i pobudzająca jego motywację? Oto kilka pomocnych wskazówek:
- Dziecko samo podejmuje decyzje, która umiejętność jest dla niego ważna oraz czy chce podjąć trud, aby ją rozwijać. Wychowawca bądź terapeuta mogą próbować dziecko ukierunkować, zachęcać, jednak to do niego należy podjęcie ostatecznej decyzji o rozpoczęciu nauki, bo to ono będzie wkładało w nią swój wysiłek i czas. Bowiem im większe jest poczucie odpowiedzialności dziecka za dokonanie wyboru, tym większa jest jego chęć do wytężonej pracy.
- Proponowane umiejętności do zdobycia powinny być dopasowane do potrzeb poszczególnych dzieci. Nie sposób nauczyć wszystkich wszystkiego. jeżeli proponowana umiejętność dotyczy sfery rzeczywiście ważnej dla dziecka, wtedy dziecko dostrzega sens starania się o nią. Oznacza to, iż najlepiej jest, jeżeli każde dziecko zdobywa daną umiejętność w określonym dla siebie czasie, a w tym samym czasie poszczególne dzieci zdobywają różne umiejętności.
- Plan zdobycia nowej umiejętności powinien być jak najbardziej konkretny, precyzyjny i zrozumiały dla dziecka. Dziecko potrzebuje dokładnie wiedzieć, co ma robić i po czym pozna, iż daną umiejętność już opanowało.
- Rolą wychowawcy, socjoterapeuty i innych osób zaangażowanych w pomaganie dziecku jest wspieranie, towarzyszenie. Taka osoba nie jest sędzią, nie ocenia, nie krytykuje, ale przypomina o podjętych postanowieniach i dotychczasowych sukcesach, kibicuje, podnosi na duchu, wyraża wiarę, iż dziecko jest w stanie pożądaną umiejętność zdobyć, udziela konstruktywnych informacji zwrotnych. Nie karze dziecka za jego niepowodzenia, nie stosuje punktów ujemnych, ale wyraża gotowość, aby towarzyszyć mu aż do osiągnięcia pełnego sukcesu.
- Nie ma potrzeby nagradzania dziecka za zdobycie przez niego wybranej umiejętności prezentami, gadżetami, obietnicami. Największą nagrodą powinna być dla dziecka opanowana umiejętność i osiągnięty sukces. Naturalnym wzmocnieniem jest też uznanie otoczenia, brawa, gratulacje itp. Tego typu „nagrody” kształtują motywację wewnętrzną dziecka do zmiany. Podjęcie wysiłku dla nagrody jaką byłby nowy telefon, czy też wyjście do kina wzmacnia jedynie motywację zewnętrzną. Warto natomiast sukces dziecka w jakiś sposób odnotować, zaznaczyć, podkreślić, np. poprzez ordery, dyplomy, medale, czy też wpisanie jego imienia na grupowej tablicy sukcesów.
