UWAGI OGÓLNE O WIKIPEDII
Wikipedia to internetowa encyklopedia istniejąca od roku 2001. Aktualnie polskojęzyczna Wikipedia zawiera ponad 1 mln 650 tys. artykułów hasłowych, niemiecka Wikipedia 3 mln. Dla porównania: Wikipedia angielska pod koniec 2021 roku miała 6,4 mln haseł. Takie liczby to wielokrotnie więcej niż w największych leksykonach drukowanych. Wikipedia ma też ogromny zasięg, nieporównywalny z oglądalnością innych publikacji tego typu. Informacje z Wikipedii są ważnym źródłem wiedzy dla osób z różnych grup społecznych, dla osób mniej lub bardziej wykształconych.
To jeszcze odrobina kolejnej statystyki. W ciągu jednego miesiąca artykuł może mieć kilkaset, a choćby kilkanaście tysięcy wyświetleń (dla każdego artykułu podawana jest na bieżąco liczba wyświetleń w ciągu 30 dni). W ciągu jednego miesiąca polska Wikipedia ma osiem milionów odwiedzin.
Przy tej gigantycznej liczbie edycji nieuniknione są błędy, wiele artykułów grzeszy brakiem pełnego i poprawnego opisu. Nie wszystkie artykuły utrzymują odpowiedni poziom pod względem treściowym i formalnym. Przy wielu brak jest przypisów, czyli odniesienia do źródeł. Takie artykuły nie są wiarygodne, nie mają wartości naukowej. Dotyczy to przede wszystkim artykułów z wczesnych lat polskiej Wikipedii, czyli tych z pierwszych lat po roku 2001. Takie artykuły można uzupełniać, poprawiać, jednak trzeba się pogodzić z tym, iż niektóre z nich pozostaną na dłużej w tej swojej niedoskonałej formie. W każdym razie i tak widać tu wyraźną przewagę nad encyklopediami papierowymi, w których dany błąd nie daje się łatwo skorygować, on pozostaje „NA ZAWSZE”. Natomiast do Wikipedii dostęp mają wszyscy, każdy może wnieść swoje poprawki. Slogan Wikipedii brzmi: Wikipedia to wolna encyklopedia, którą każdy może redagować.
Edytowanie w podstawowym zakresie nie jest trudne. Każdy to może zrobić. Można zacząć od drobnych edycji, wstawienia jakiejś sekwencji tekstu (z przypisem), dodania pozycji bibliograficznej albo choćby poprawienia literówki. Zostanie to następnie obejrzane przez redaktora, i przez niego zatwierdzone (albo i nie). Można też przesłać do redaktorów, na przykład do autora niniejszego tekstu, jakieś materiały, które zostaną przez nich wkomponowane w istniejące artykuły.
Przy tworzeniu nowych artykułów obowiązują ścisłe zasady, obowiązuje styl encyklopedyczny, a więc rzeczowy, zwięzły, bez ozdobników, a również neutralny niesubiektywny punkt widzenia.
Wikipedia – mimo swoich wad – ma swoje ważne miejsce w systemie wiedzy, a jej zasięg jest bez porównania większy od innych środków upowszechniania wiedzy!
WIKIPEDYŚCI
Osoby regularnie edytujące Wikipedię to wikipedyści, pracujący na zasadzie wolontariatu, a więc nie pobierające żadnego wynagrodzenia za swoją żmudną nieraz i odpowiedzialną pracę.
Edytowaniem Wikipedii zajmują się przede wszystkim redaktorzy i administratorzy. Ale są też inni wikipedyści, bez takich uprawnień, oni też pełnią istotną rolę w tworzeniu nowych artykułów czy przy weryfikowaniu artykułów już istniejących.
Ilu jest wikipedystów? Trudno to oszacować. Wiadomo, iż osób zarejestrowanych na polskojęzycznej Wikipedii jest bardzo dużo, ale tylko część z nich dokonuje regularnie edycji. Prawdopodobna jest podawana liczba 2000 aktywnych wikipedystów, z tego około jedna czwarta (może nieco więcej) to aktywni w tej chwili redaktorzy i administratorzy. Zastrzegam, iż powyższe dane – nie do końca sprawdzone, należy traktować jako bardzo niezobowiązujące.
MISTYFIKACJA I JEJ NASTĘPSTWA E
W początkowych latach działalności polskiej Wikipedii, w latach 2001 – 2006 do edytowania artykułów podchodzono dosyć liberalnie. I to właśnie w tamtym okresie powstawały artykuły, które trudno uznać za rzetelne. Dlaczego właśnie w tym okresie?
W latach 2004 – 2006 doszło do gigantycznej mistyfikacji. Grupa fałszerzy utworzyła biogram całkowicie fikcyjnej osoby, rzekomego komunisty z okresu międzywojennego, więźnia Berezy Kartuskiej, uczestnika wojny domowej w Hiszpanii itp. Henryk Batuta się nazywał! Fałszerstwo poparte zdjęciami i linkami do innych stron w Internecie było tak wiarygodne, iż zostało wykryte dopiero po blisko 15 miesiącach, w roku 2006. I dopiero od tego czasu zaczęto zwracać więcej uwagi na to, kto i co w Wikipedii zamieszcza. Zaczęto domagać się potwierdzenia każdej treści w formie przypisów. Stopniowo – nie od razu – w kolejnych latach zaostrzano kryteria tworzenia artykułów.
Obecnie Wikipedia dba o wysoki poziom swoich edycji. Wymagania wobec edytorów są wysokie, a czuwają nad tym właśnie redaktorzy, a w ostatniej instancji administratorzy. Artykuły muszą być należycie poparte źródłami, źródłami wiarygodnymi, o odpowiednich standardach. Bez odpowiednich wiarygodnych przypisów artykuł nie ma szans. Oczywiście wyjątki się zdarzają.
Nie wszystkie tematy są uznawane za encyklopedyczne, a więc takie, które nadają się do umieszczenia w Wikipedii.
Dla przykładu: pracownicy naukowi z habilitacją są encyklopedyczni, ale już doktorzy bez habilitacji z reguły nie są dopuszczani do obecności w tej encyklopedii. Chyba iż … pan/pani doktor albo magister ma ważne pozanaukowe osiągnięcia, czy to sportowe, czy literackie albo artystyczne. W każdym razie – jak wynika z moich obserwacji – tzw. delecjoniści, dążący do ograniczania liczby haseł, jakby zyskują ostatnio przewagę, kosztem tzw. inkluzjonistów.
MOJA AKTYWNOŚĆ NA WIKIPEDII
Wikipedystą jestem dopiero od trzech lat, a pierwszy samodzielny artykuł utworzyłem w grudniu 2022 roku. Mam uprawnienia redaktora Wikipedii polskiej, a również niemieckiej. Mimo to nie jestem jeszcze zaawansowanym wikipedystą, nie wszystkie niuanse techniczne (a jest ich wiele) rozumiem.
Powiem, na czym polega moja aktywność na Wikipedii:
1) Tworzę nowe artykuły (dotychczas utworzyłem w ciągu niespełna 2,5 roku ok. 100 artykułów), głównie, choć nie tylko, o tematyce językoznawczej.
2) Poprawiam, uzupełniam, rozbudowuję już istniejące artykuły, a było ich jak dotąd bardzo dużo. Myślę, iż w ten sposób przyczyniam się do poprawy jakości poszczególnych artykułów.
3) Tworzę nowe kategorie, gdyż każdy artykuł musi być przypisany do odpowiedniej kategorii. Dotychczas sąto takie oto kategorie związane z językoznawstwem: Kontakty językowe, Historia języka niemieckiego, Niemieccy puryści językowi, Polscy glottodydaktycy, Polscy puryści językowi, Niemieccy gramatycy, Szwajcarscy leksykografowie, Niderlandzcy humaniści, Niemieccy aforyści, Pragmalingwistyka, Szkoły językoznawcze, Słowotwórstwo. Tak więc wpisując w wyszukiwarce Google frazę ”Polscy puryści językowi” otrzymujemy listę odnośnych artykułów z Wikipedii.
4) Jako redaktor zatwierdzam (lub odrzucam) najnowsze zmiany w artykułach albo (rzadziej) zatwierdzam edycję całego nowego artykułu. Do zatwierdzenia czekają aktualnie wprowadzone zmiany w artykułach, codziennie ponad 14 000!, jest więc w czym wybierać.
Oto niektóre ARTYKUŁY JĘZYKOZNAWCZE w polskojęzycznej Wikipedii opracowane dotąd przeze mnie. Szczególną uwagę zwrócę na artykuły, które powstały przy współpracy z innymi osobami.
JĘZYKOZNAWSTWO OGÓLNE I GERMANISTYCZNE
Języki pluricentryczne – ten mój artykuł został po pewnym czasie uzupełniony przez inne osoby. O ile ja odnosiłem się do języka niemieckiego, to ci inni autorzy (niekoniecznie wikipedyści) dodali (z odpowiednimi przypisami) język angielski, język hiszpański, język malajski jako języki używane w kilku krajach.
Esperantologia – artykuł powstał w oparciu o materiały przygotowane przez wybitną polsko-niemiecką specjalistkę od interlingwistyki.
Wymieńmy też takie artykuły jak: Europeizmy, Gramatyka treści (działająca w XX wieku w Niemczech szkoła językoznawcza), Język niemiecki na terenie Austrii, Język niemiecki na terenie Szwajcarii, Niemiecki Michel, Towarzystwo Języka Niemieckiego, Anglicyzmy w języku niemieckim.
Są wśród opracowanych przeze mnie haseł BIOGRAMY JĘZYKOZNAWCÓW, LEKSYKOGRAFÓW I PURYSTÓW.
Biogramy niemieckojęzycznych autorów to m.in. (XX – XXI w.): Gerhard Helbig, Hans Glinz, Leo Weisgerber, Hermann Bluhme, Jürgen Schiewe, ale też autorzy z wcześniejszych epok, począwszy od XVI wieku, np.: Johannes Murmellius, Josua Maaler, Justus Georg Schottelius, Joachim Heinrich Campe, Friedrich Erdmann Petri, Friedrich Kluge, Daniel Sanders, Eduard Engel. Niektórzy zadziwiają wszechstronnością swoich zainteresowań i swoich aktywności, byli nie tylko gramatykami, słownikarzami, ale też poetami, pisarzami, pisali rozprawy naukowe dotyczące innych dziedzin. I tak Kaspar von Stieler, autor ważnego słownika z roku 1691, był również komediopisarzem, poetą, autorem podręczników języka niemieckiego, rozpraw prawniczych, rozpraw na temat niemieckiej prasy.
Mniej jest tu biogramów polskich językoznawców, są m.in. germaniści: Jan Antoni Czochralski, Andrzej Zdzisław Bzdęga, XVIII-wieczny słownikarz Michał Abraham Troc albo Artur Passendorfer, Aleksander Łętowski, Karol Jan Stadtmüller, Karol Ludwik Tytus Stadtmüller – puryści z przełomu XIX i XX wieku.
Znacząca część opracowanych haseł dotyczy podstawowych pojęć z zakresu LEKSYKOGRAFII, jak: słownik wielojęzyczny, makrostruktura, mikrostruktura, frazeografia, dyrekcjonalność, lematyzacja, kwalifikator, glosa, pasywna funkcja słownika. Przedstawione zostały niektóre polskie słowniki, w tym słowniki wyrazów obcych, m.in.:
Słownik wileński, Słownik warszawski, Słowniki spolszczające, Słownik spolszczający Łukaszewskiego, Słownik spolszczający Kortowicza, Słownik wyrazów obcych Amszejewicza, Słownik wyrazów obcych Arcta, Słownik wyrazów obcych Karłowicza, Poradnik językowy Wróblewskiego.
Przy opracowywaniu polskich słowników wyrazów obcych i słowników spolszczających korzystałem z życzliwej pomocy germanistki z Uniwersytetu Szczecińskiego. Kolejny przykład na to, iż możliwa jest kooperacja wikipedysty z nie-wikipedystami!
CIEKAWOSTKI
1) W 2014 roku w Słubicach został odsłonięty pomnik Wikipedii. Inicjatorem był ówczesny dyrektor administracyjny Collegium Polonicum Krzysztof Wojciechowski, a zaprojektował pomnik artysta z Armenii, student Collegium.
2) We wrześniu 2023 podjęto próbę pobicia rekordu Guinessa w edytowaniu Wikipedii (też miałem zaproszenie, nie skorzystałem). 127 polskich wikipedystów przez 100 godzin bez przerwy edytowało w jednym miejscu (w Warszawie). Zapisano ponad 13 000 edycji. Rekord Guinessa został uznany w dniu 7.02.2024.
WIKIPEDIA NIEMIECKA
Od maja 2024 jestem też obecny – oczywiście w o wiele mniejszym stopniu – w Wikipedii niemieckiej, od grudnia 2024 z uprawnieniami redaktora, mam więc prawo weryfikowania i zatwierdzania ukazujących się tam artykułów.
Ale przede wszystkim uzupełniam niektóre artykuły o przypisy i źródła pochodzące od polskich autorów, a szczególnie polskich germanistów.
Oto kilka przykładów moich uzupełnień. W rubryce „Osoby związane ze Szczecinem” w artykule Stettin dodałem (do kilkuset nazwisk niemieckich) około 20 nazwisk znanych osób z Polski (najczęściej artystów i sportowców). One miały już swoje niemieckie biogramy, ale trzeba je było odpowiednio uzupełnić o wątki związane ze Szczecinem .
W niemieckim biogramie słynnego chemika Jana Czochralskiego (stryj zmarłego w 2004 roku germanisty Jana Antoniego Czochralskiego) znalazła się informacja (prawdziwa), iż w czasie II wojny światowej prowadził badania naukowe we współpracy z Niemcami. Dodałem jednak (istotną przecież) informację, iż po dogłębnych badaniach archiwalnych przeprowadzonych w Polsce Jan Czochralski został w roku 2014 ostatecznie oczyszczony z kolaboracji z niemieckim okupantem.
W artykule Brüder Grimm (Bracia Grimm) dodałem informację o niedawnym odkryciu w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu 28 nieznanych dotąd dzieł braci Grimm z ich prywatnej biblioteki. Odpowiednie materiały na ten temat otrzymałem od dwóch germanistek z Poznania. Przykład na współpracę przy redagowaniu Wikipedii!
;;;’;
WNIOSKI I APEL
Podałem kilka przykładów na współpracę przy edytowaniu Wikipedii. Pozwolę więc sobie na wystosowanie apelu – o dalsze wspieranie edycji artykułów związanych z językoznawstwem. Są w tym zakresie w dalszym ciągu wyraźne braki. Niektóre opisy wymagają uzupełnień, poprawek, aktualizacji. Istniejące artykuły pochodzą często sprzed 20 lat albo i więcej, a ich autorzy już nie są wikipedystami.
DOPRACOWANIA, w tym uzupełnienia przypisów, wymagają w polskiej Wikipedii szczególnie tematy ogólnojęzykoznawcze. Na przykład hasła:
Językoznawstwo, Językoznawstwo ogólne, Historia językoznawstwa, Język (mowa), Antropolingwistyka, Lingwistyka kognitywna, Psycholingwistyka, Gramatyka generatywna, Język międzynarodowy, Klasyfikacja języków, Języki świata, Język czeski, Język duński, Język walijski, Języki słowiańskie, Języki romańskie, Języki północnogermańskie, Języki afroazjatyckie, Języki ugrofińskie, Sanskryt, Tłumaczenie (przekład).
Wypada wyrazić nadzieję, iż neofilolodzy i językoznawcy włączą się jeszcze bardziej w proces edytowania Wikipedii.
MÓJ MINI-INSTRUKTAŻ DLA POCZĄTKUJĄCYCH
Każda pojedyncza edycja w Wikipedii (poprawienie literówki, uzupełnienie tekstu) musi być oddzielnie najpierw opisana, a następnie zapisana. Można edytować anonimowo albo założyć własne konto (zalecane).
Wchodzimy na stronę danego artykułu – Wikipedia, wolna encyklopedia > klikamy na „Edytuj” > Wstawiamy nową sekwencję tekstu > „Zapisz zmiany” (np.: Uzupełnienie spisu publikacji) > „Zapisz”.
Uwaga: Klikamy zawsze na „Edytuj” na górze strony (na prawo od „Czytaj”).
I tak wpisane zmiany (widoczne na tym etapie tylko dla redaktorów/administratorów) zostaną następnie przez nich zatwierdzone lub odrzucone.
—
Źródła
Wikipedia polskojęzyczna – Wikipedia, wolna encyklopedia
Wikipedia – Wikipedia, wolna encyklopedia
Henryk Batuta – Wikipedia, wolna encyklopedia
Na ten temat też: Rozmowa z wikipedystą – prof. zw. dr hab. Ryszardem Lipczukiem | Przegląd Dziennikarski 13.7.2023
Rozmowa z prof. hab. Ryszardem Lipczukiem o upadkach i wzlotach wikipedysty | Przegląd Dziennikarski 31.12.2024
