Od pierwszego stycznia obowiązują nowe zasady polskiej ortografii

Od 1 stycznia 2026 roku wchodzi w życie 11 zmian w zasadach dotyczących łącznej i rozdzielnej pisowni wyrazów oraz stosowania wielkiej litery, opracowanych przez Radę Języka Polskiego.

Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN 10 maja 2024 r. ogłosiła zbiór zasad ortografii i interpunkcji zawierający zmiany, które będą obowiązywać od początku 2026 roku. Kilkunastomiesięczna karencja miała dać możliwość przygotowania się na wejście w życie nowych przepisów. Rada jest jedynym organem uprawnionym (na mocy Ustawy o języku polskim) do kodyfikowania normy ortograficznej (i interpunkcyjnej).

„Od pierwszego stycznia będzie jedna wykładnia polskiej ortografii. Głównym celem zmian jest uproszczenie systemu i wyeliminowanie niekonsekwencji” – mówiła prof. Katarzyna Kłosińska, przewodnicząca RJP.

Zmiany dotyczą niektórych reguł używania wielkich i małych liter, a także pisowni łącznej lub rozdzielnej oraz użycia łącznika. Ich celem jest ujednolicenie zasad i ułatwienie piszącym ich nauczenia się oraz stosowania w praktyce.

Według prof. Danuty Krzyżyk, członkini Zespołu ds. Reformy Ortografii RJP zmienia się społeczeństwo i język, używamy innego słownictwa, mamy nowe połączenia wyrazowe. RJP obserwuje i analizuje te zmiany i podejmuje działania dążące do uspójnienia przepisów ortograficznych.

Co się zmieni?

Od pierwszego stycznia 2026 r. zmieni się m.in.: pisownia nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi (np. Łęczyczanin, Chochołowianin) – będzie tu obowiązywać wielka litera. Wielka litera zostanie też wprowadzona w wyrazie stojącym na początku nazwy obiektu w przestrzeni publicznej, np. aleja, brama, bulwar (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska.

Wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników oraz wyrazów typu imienia) w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej.

Zmiany obejmą też wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa. RJP wprowadziła jednolitą łączną pisownię cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, quasiopiekun.

Wprowadzenie łącznej pisowni nie– z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy; niemiły, niemilszy, nienajmilszy; nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo; nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.

Wprowadzenie zmian w życie

Zmiany mają trafiać do nowych wydań podręczników szkolnych, realizowane są spotkania z nauczycielami. Członkowie RJP informują, iż Rada odpowiada tylko za opracowanie zmian, natomiast ewentualne decyzje dotyczące konsekwencji ich wprowadzenia mają charakter administracyjny i należą do kompetencji organów państwa, organów samorządowych itp. W związku ze zmianami od początku 2026 r. nie trzeba wymieniać tabliczek informacyjnych np. na urzędach, a Centralna Komisja Egzaminacyjna zastosuje pięcioletni okres przejściowy, podczas którego będą obowiązywały stare i nowe zasady.

Rada Języka Polskiego przygotowuje słownik ortograficzny. Publikacja, według zapowiedzi, ma odbyć się za rok, do końca 2026 r. Bezpłatny słownik będzie zawierać około 100 tys. haseł.

„Słownik powstanie w trzech wersjach: drukowanej, w wersji elektronicznej oraz w wersji mobilnej. To będzie słownik, który będzie miał gwarancję Rady Języka Polskiego i będzie obrazował zasady ortograficzne języka polskiego” – wyjaśnia prof. Piotr Żmigrodzki, przewodniczący Zespołu ds. Reformy Ortografii RJP.

Pełny komunikat RJP wraz ze wszystkimi zmianami można przeczytać TUTAJ.