Podsumowanie Szczytu dla Edukacji: pełną parą czy para w gwizdek

IV Szczyt dla Edukacji za nami

Jak zwykle spotkaliśmy się w szerokim gronie przedstawicielek i przedstawicieli wszystkich „stanów” polskiej edukacji: władz oświatowych szczebla centralnego i lokalnego, instytucji badawczych i szkoleniowych, ekspertów akademickich, nauczycielek i nauczycieli, dyrektorek i dyrektorów, uczennic i uczniów, a także edukacyjnych organizacji społecznych. Tym razem obradowaliśmy w Ośrodku Rozwoju Edukacji i dla wielu osób był to symboliczny powrót (często po ośmiu latach) do współpracy z jedną z kluczowych instytucji systemu edukacji.

IV szczyt odbył się już w innej rzeczywistości niż choćby ten, który organizowaliśmy równo rok temu. Choć dyskusje nie zawsze były łatwe, to rozmawialiśmy o już realnych wyzwaniach i zadaniach, a nie o odległych marzeniach.

Wydarzenie otworzyła ministra Barbara Nowacka

Ministra przekonywała, iż prace idą pełną parą, głos organizacji społecznych jest brany pod uwagę, a władze centralne są zdeterminowane, by zmiany systemowe były wprowadzane z udziałem wszystkich zainteresowanych naprawą szkoły. Zadeklarowała, iż do prac nad podstawami programowymi zostaną zaproszeni nauczyciele z całej Polski jako prawdziwi eksperci w tej dziedzinie.

Panel otwierający: „Edukacyjna stopklatka. Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?”

Głos zabrali:

• Iwona Waszkiewicz, wiceprezydentka Bydgoszczy i przewodnicząca Komisji Unii Metropolii Polskich ds. Edukacji,
• Maciej Jakubowski, dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych,
• Monika Horna-Cieślak, Rzeczniczka Praw Dziecka.

Iwona Waszkiewicz:

Przedstawicielka władz samorządowych apelowała o wypracowanie przemyślanego systemu finansowania edukacji, przywrócenie uprawnień samorządów do tworzenia sieci szkół oraz uwzględnienie roli organów prowadzących w edukacyjnej zmianie. Podzieliła się swoim doświadczeniem jako byłej kuratorki i przekonywała, iż decyzje zarządcze, dotyczące np. sieci szkół, powinny być podejmowane przez samorządy, które finansują i prowadzą szkoły, a nie przez kuratorium.

Maciej Jakubowski:

Dyrektor ORE przekonywał m.in., iż profil absolwenta i dalsze dokumenty służą przemodelowaniu polskiej szkoły, tak by – zachowując mocny fundament wiedzy przedmiotowej – uczniowie mogli rozwijać kompetencje społeczne i doświadczać sprawczości. Zapowiedział, iż niedługo zostaną ogłoszone wyniki konsultacji i iż największym wyzwaniem będzie przełożenie profilu i nowej podstawy programowej na realną zmianę w klasie i szkole. Zadeklarował, iż kolejne etapy prac nad nowymi podstawami programowymi będą prowadzone w sposób partycypacyjny, z udziałem środowisk eksperckich, w tym zwłaszcza nauczycielskich.

Monika Horna-Cieślak:

Rzeczniczka Praw Dziecka w wystąpieniu „Ochrona praw dzieci w szkole rok temu, dziś i jutro. Szanse i wyzwania” przypomniała, iż prace nad ustawami dotyczącymi praw uczniowskich i ich rzecznika są zaawansowane. Wskazała jednocześnie, iż uczniowie i uczennice przez cały czas zgłaszają wiele problemów. Biuro RPD dostaje np. skargi związane z brakiem zadań domowych (co prowadzi do mniejszej systematyczności własnej pracy) i brakiem ocen. Wielu młodych ludzi ma też poczucie, iż karze się ich za aktywność w szkole i zgłaszane pomysły (co potwierdzili uczniowie i uczennice obecni na sali).

Rzeczniczka odniosła się także do procedur wprowadzanych w wielu szkołach w związku z „lex Kamilek” i przypomniała, iż problemy nie dotyczą standardów ochrony małoletnich, ale raczej zaświadczeń o niekaralności. Zapowiedziała, iż Ministerstwo Sprawiedliwości zbiera w tej chwili wnioski z pierwszych miesięcy obowiązywania nowych regulacji i zapowiada nowelizację.

Dyskusja i głosowania

Dyskusja i minigłosowania pokazały, iż ocena działań podejmowanych od grudnia 2023 roku przez MEN jest pozytywna, zwłaszcza w zestawieniu z polityką poprzednich władz, ale konkretne decyzje budzą zastrzeżenia. Wysokie oczekiwania, z którymi startowaliśmy, nie zmalały, a część obecnych na sali wyrażała swoje rozczarowanie zbyt niskim poziomem włączenia środowisk edukacyjnych, ekspresowym tempem wprowadzania zmian i brakiem całościowej wizji zmiany.

20241121 Warszawa, IV Szczyt dla Edukacji zorganizowany przez SOS dla Edukacji. Fot. PIotr Wójcik/Picture Doc

Mimo uwag co do trybu podejmowania niektórych decyzji (jak w przypadku zadań domowych), a także zastrzeżeń dotyczących profilu absolwenta i nowych podstaw programowych oraz braku wizji wsparcia nauczycieli we wprowadzaniu tych podstaw w życie niemal wszyscy są gotowi uczestniczyć w dalszych pracach nad reformą. Chcieliby nie tylko konsultować dokumenty, ale także je współtworzyć, co można potraktować jako znak zmian w polskiej edukacji.

Jarosław Pytlak: alternatywne podejście do reformy

Jarosław Pytlak, działacz oświatowy i dyrektor społecznej szkoły STO na warszawskim Bemowie, zaproponował inne podejście do tworzenia strategii systemowej zmiany. Przedstawił opracowany w gronie nauczycieli swojej placówki krótki materiał pt. „Model szkoły jako alternatywna podstawa dla reformy polskiej edukacji”, argumentując, iż budowanie nowej szkoły należy rozpocząć od „fundamentów” – celu jej istnienia (w tym funkcji społecznej), wartości (takich jak odpowiedzialność, życzliwość czy współpraca) i doświadczeń życiowych, jakie szkoła ma zapewnić młodym ludziom, a nie od profilu absolwenta, czyli „dachu”.

Podziękowanie

Przebieg paneli tematycznych moderowanych przez członków i współpracowników organizacji sieci SOS oraz wnioski przedstawiamy szczegółowo w dalszej części publikacji. Mamy nadzieję, iż zarówno samo spotkanie w ORE, jak i materiały z podsumowaniem czterech paneli pozwolą nam – i całemu środowisku edukacyjnemu – znaleźć optymalne rozwiązania zarysowanych na szczycie wyzwań.

W imieniu organizatorów i organizatorek IV Szczytu dla Edukacji dziękuję wszystkim jego uczestnikom i uczestniczkom za otwartość oraz zaangażowanie w dyskusje o problemach i rozwiązaniach. Udało nam się usiąść razem w bardzo zróżnicowanym gronie, szczerze rozmawiać o tym, co warto zmienić, a przede wszystkim – uważnie się słuchać i próbować zrozumieć różne perspektywy. Zachęcam do zapoznania się z wnioskami z dyskusji tematycznych oraz – co oczywiste – do dalszego udziału w pracach SOS nad naprawą szkoły i uspołecznieniem tego procesu.

Alicja Pacewicz
Koordynatorka merytoryczna SOS dla Edukacji