Rozwój emocjonalny dziecka – jak wspierać i uczyć radzenia sobie z emocjami

Znasz to uczucie, gdy twoje dziecko rzuca się na podłogę w supermarkecie, bo nie dostało lizaka? Albo gdy po przegranej w grze planszowej w jego oczach pojawiają się łzy złości? Emocje u dzieci są intensywne, czyste i… często zaskakujące. To dlatego, iż ich umiejętność radzenia sobie z uczuciami wciąż się kształtuje. Jako rodzice mamy do odegrania kluczową rolę w tym procesie. To od nas uczą się, czym są emocje, jak je rozpoznawać, nazywać i wyrażać w sposób, który nie krzywdzi ani ich, ani otoczenia.

Etapy rozwoju emocjonalnego dziecka

Niemowlęctwo (0-2 lata)

W tym wieku emocje to przede wszystkim reakcje na bodźce. Płacz, uśmiech, wtulenie się w rodzica – to sposoby komunikacji. Niemowlę uczy się, iż jego emocje mają znaczenie, kiedy opiekun odpowiada na jego potrzeby.

Wczesne dzieciństwo (2-5 lat)

To czas burz i huraganów emocjonalnych. Dwulatek może śmiać się do rozpuku, by chwilę później wpadać w rozpacz. Trzylatek uczy się pierwszych mechanizmów regulacji – np. przytulanie pomaga się uspokoić. Czterolatek zaczyna pojmować, iż jego emocje wpływają na innych, ale nie zawsze umie jeszcze nad nimi panować.

Okres przedszkolny i wczesnoszkolny (5-7 lat)

Pojawia się większa świadomość uczuć i pierwsze próby ich kontrolowania. Dziecko potrafi już bardziej adekwatnie wyrażać frustrację i zaczyna rozumieć emocje innych ludzi. To dobry moment na rozwijanie empatii i współpracy.

Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka?

1. Tworzenie bezpiecznej relacji

Bezpieczna więź to fundament. Dziecko, które czuje się akceptowane i wysłuchane, ma większą odwagę do eksplorowania świata emocji. Jak to robić?

• Reaguj na potrzeby dziecka. Nie chodzi o uleganie, ale o zrozumienie.
• Bądź przewidywalny w swoich reakcjach. Stabilność daje dziecku poczucie bezpieczeństwa.

2. Uczenie rozpoznawania i nazywania emocji

Pamiętasz, jak nauczyłeś dziecko nazw kolorów? Podobnie można nauczyć nazw emocji!

• „Widzę, iż jesteś smutny, bo zgubiłeś ulubionego misia”.
• „Wyglądasz na zdenerwowanego. Może chcesz chwilę pooddychać, zanim porozmawiamy?”
• Wykorzystuj bajki i książki o emocjach.

3. Modelowanie zachowań

Dzieci są jak małe lustra – odbijają nasze emocje i sposoby radzenia sobie z nimi. jeżeli krzyczymy w gniewie, uczą się, iż to naturalna reakcja. jeżeli potrafimy powiedzieć: „Jestem zdenerwowany, potrzebuję chwili spokoju”, dziecko będzie się tego uczyć.

4. Nauka regulacji emocji

Maluch rzuca zabawkami w złości? Przedszkolak tupie nogami? Regulacja emocji to umiejętność, której trzeba się nauczyć. Pomocne są:

• Ćwiczenia oddechowe („Zrobimy wielki balon! Wdychamy powietrze, a potem powoli je wypuszczamy”).
• Ruch: skakanie, bieganie, rozciąganie pomagają rozładować napięcie.
• Wyrażanie emocji poprzez sztukę – rysowanie, lepienie, śpiewanie.

5. Rozwijanie empatii

Empatia to supermoc, którą można rozwijać. Jak?

• Rozmawiaj o emocjach innych: „Jak myślisz, co czuje ten chłopiec, który upuścił loda?”.
• Zabawy w role – wcielanie się w różne postacie uczy spojrzenia z innej perspektywy.
• Zaangażowuj dziecko w pomaganie innym.

Podsumowanie

Rozwój emocjonalny dziecka to proces, w którym kluczową rolę odgrywają dorośli. Kiedy pokazujemy dziecku, iż emocje są naturalne i warto się ich uczyć, pomagamy mu zbudować solidne podstawy do zdrowych relacji i dobrego samopoczucia. Więc następnym razem, gdy twój maluch zacznie dramatycznie protestować, bo chce nosić letnie sandały w środku zimy – może to dobry moment, by usiąść, nazwać emocje i razem znaleźć rozwiązanie?

Bibliografia

Czub, M., & Matejczuk, J. (2015). Rozwój społeczno-emocjonalny w pierwszych sześciu latach życia. Perspektywa jednostki, rodziny i społeczeństwa. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Kubiak, H., & Kubiak-Frątczak, A. (2022). Edukacja emocjonalna a rozwój emocjonalny dziecka. Studia Edukacyjne, 67, 23-38.

Żmudzka, M. (2018). Wspomaganie kompetencji emocjonalnych i społecznych dziecka w wieku przedszkolnym. Zeszyty Naukowe WSG, 32(3), 37-60.

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/dziecko-ch%C5%82opiec-maluch-1522870/