– Europejski Bank Inwestycyjny jest ważnym partnerem Uniwersytetu Warszawskiego i wszystkich polskich uczelni. To instytucja, która wspiera rozwój szkolnictwa wyższego, innowacji i nowych technologii – powiedział prof. Alojzy Z. Nowak, rektor UW, otwierając konferencję o roli innowacji w kształtowaniu przyszłości szkolnictwa wyższego. Wydarzenie odbyło się 16 października w Sali Senatu Pałacu Kazimierzowskiego.
Współorganizatorem konferencji był Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Rektor UW prof. Alojzy Z. Nowak podkreślił znaczenie udzielanego przez niego i jemu podobne instytucje wsparcia – także finansowego, stanowiącego dodatkowe źródło kapitału na rozwój innowacji, nowych technologii i badań naukowych.
– Krajowe nakłady na naukę i szkolnictwo wyższe są niewystarczające, by w pełni realizować strategie polskich uczelni. Stąd potrzeba poszukiwania dodatkowych źródeł finansowania naszej działalności. Mówimy tu na przykład o środkach z Krajowego Planu Odbudowy, ale również o wsparciu ze strony Europejskiego Banku Inwestycyjnego – mówił rektor, dodając: – Rozmawiamy również o stworzeniu tzw. systemu dotacji, jednak nie jest to proste ze względu na konieczność posiadania kapitału własnego. W przypadku UW mowa tu o co najmniej 10 mld zł. Potrzebujemy stałego dialogu z instytucjami finansowymi, rządem, Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Europejski Bank Inwestycyjny aktywnie wspiera innowacje, cyfryzację oraz rozwój kapitału ludzkiego, w tym modernizację i innowacyjność uczelni oraz instytutów badawczych w Polsce, m.in. dzięki programowi TechEU. Podczas spotkania na UW rektorzy i przedstawiciele władz 20 czołowych publicznych polskich uczelni mieli okazję zapoznać się z najnowszą ofertą banku rozwoju Unii Europejskiej w zakresie wspierania innowacyjności uczelni i nauki.
– Nowoczesne szkolnictwo wyższe i przełomowe badania stanowią motor rozwoju społecznego i gospodarczego. Celem wsparcia Grupy EBI dla polskich uniwersytetów i kadry naukowo-badawczej jest stymulowanie wzrostu innowacyjności i konkurencyjności gospodarczej, czemu służy nasz program TechEU. Ścisła kooperacja uczelni i biznesu jest kluczowa dla prężnego rozwoju gospodarki opartej na wiedzy – mówi prof. Teresa Czerwińska, wiceprezes EBI.
– Sektor nauki i szkolnictwa wyższego jest dla nas bardzo istotny – także dlatego, iż dzięki niemu wspólny europejski rynek może stać się w dłuższej perspektywie bardziej konkurencyjny. Wyniki badań naukowych to często także klucz do budowania większej odporności społeczeństw w dzisiejszych niepewnych czasach – powiedział Gilles Badot, dyrektor Departamentu Finansowania Sektora Publicznego EBI.
Podczas konferencji z wykładem wystąpił dr hab. Dominik Antonowicz, kierownik Katedry Badań nad Nauką i Szkolnictwem Wyższym na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badacz mówił o zmianach zachodzących w szkolnictwie wyższym i badaniach naukowych w UE oraz ich konsekwencjach dla sektora w nadchodzących latach. Wspomniał m.in. o tym, iż w przyszłości społeczność uczących się na uczelniach będzie coraz starsza, a formy kształcenia ewoluują w kierunku coraz krótszych, modułowych bloków. Dodał, iż już w tej chwili szkoły wyższe mierzą się ze zjawiskiem drop-outu, czyli rezygnacji ze studiów przed uzyskaniem dyplomu.
Dr hab. Antonowicz zaprezentował trzy możliwe scenariusze rozwoju sektora szkolnictwa wyższego i nauki. Pierwszy zakłada, iż uczelnie będą potrafiły oddolnie się zmieniać i przekonać rząd, iż dostosują się m.in. do nowych oczekiwań społecznych i ekonomicznych. W drugim finansowanie uczelni pozostanie na stabilnym, ale niskim poziomie, a jednostki szkolnictwa wyższego będą zmagać się z nieustannym brakiem środków, niezdolne do przyciągania talentów i radzenia sobie z kolejnymi kryzysami. Według trzeciego natomiast w przyszłości pojawią się alternatywy dla tradycyjnych uczelni – instytucje, które będą skuteczniej przyciągać studentów, lepiej ich kształcić i prowadzić bardziej interesujące badania.
Innowacyjne strategie rozwoju uczelni
Podczas konferencji odbyły się cztery sesje panelowe. Uczestnikami pierwszej byli prof. Sambor Grucza, prorektor UW ds. współpracy i spraw pracowniczych, prof. Jerzy Lis, rektor Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie (AGH), oraz prof. Bogumiła Kaniewska, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM). Dyskusję moderował dr Sebastian Hyżyk, kierownik Wydziału w Departamencie Innowacji i Konkurencyjności EBI.
Prof. Kaniewska podkreśliła, iż według niej na UAM jednym z najważniejszych strategicznych działań jest oddolny ruch zapoczątkowany przez pracowniczki dziekanatów – Forum Dziekanatów, działające w całej Polsce, a także Forum Administracji.
– Cała administracja przeszła z pozycji wspomagającej, pomocowej na pozycję innowacyjną, inspirującą, wychodzącą z inicjatywami, a także podejmującą odpowiedzialność za uniwersytet. Dzięki temu tworzy się interesująca synergia, która powoduje, iż uczelnia traktowana jest jako całość – powiedziała rektor UAM.
Prof. Jerzy Lis wspomniał o budowie „drugiej” struktury uczelni, która zintegrowała różne centra badawcze.
– Całkowicie odrzuciliśmy propozycję podziału uczelni na dyscypliny. Międzywydziałowe centra – energetyki, cyberbezpieczeństwa, technologii kosmicznych, nanomateriałów – koordynują działania wewnątrz pewnych obszarów nauki. To miejsca, w których realizowane są olbrzymie projekty i innowacje. Umożliwiło to dużą elastyczność działania – powiedział rektor AGH.
Prof. Sambor Grucza podkreślił rolę trzech aspektów w rozwoju uczelni: cyfryzacji, podnoszenia kompetencji pracowników oraz sojuszy europejskich uczelni – w przypadku UW mowa o Sojuszu 4EU+. Mówił m.in. o elektronicznym obiegu dokumentów, e-teczkach pracowniczych, podpisach elektronicznych i programach szkoleń (m.in. Akademii Dziekanów, Akademii Liderów).
– Inicjatywa Uniwersytetów Europejskich stworzyła duże pole dla innowacji. Mamy m.in. wspólną platformę online oferującą kursy dla studentów i doktorantów. Podjęto też pierwsze działania dotyczące możliwości wydawania wspólnych dyplomów w obrębie Unii Europejskiej – powiedział prof. Grucza.
Inteligentne kampusy
Podczas drugiej sesji panelowej omówiono sposoby wykorzystania technologii w celu stworzenia lepszych przestrzeni edukacyjnych. W debacie moderowanej przez Teodorę Tartu z EBI udział wzięli prof. Ewa Krogulec, prorektor UW ds. rozwoju, Ulla Nykter z Departamentu Innowacji i Konkurencyjności EBI, i Tom Boland, ekspert ds. edukacji międzynarodowej.
– Rozpoczynając dyskusję o inteligentnych kampusach, myślę o Uniwersytecie jako całym ekosystemie składającym się m.in. z obszaru badań, dydaktyki i systemu zarządzania. Koncepcję inteligentnego kampusu na UW postrzegamy jako kluczową część zrównoważonego rozwoju. Chcemy, by nasza przestrzeń była bardziej wydajna, zielona i inkluzywna. Strategia UW na lata 2023–2032 wyraźnie łączy innowacje ze zrównoważonym rozwojem – powiedziała prof. Krogulec.
Nowe modele finansowania
Dwie ostatnie sesje konferencji poświęcone były modelom finansowania projektów uniwersyteckich oraz inwestycji szkolnictwa wyższego.
O pokonywaniu barier, skutecznych modelach finansowania, kreatywnych partnerstwach i roli doradztwa rozmawiali Robert Grey, kanclerz UW, prof. Zbigniew Pastuszak, prorektor ds. rozwoju i współpracy z gospodarką Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, i Paweł Paszczyk, ekspert ds. finansowania szkolnictwa wyższego z EBI. Dyskusję moderował dr hab. Dominik Antonowicz.
– Współczesne uniwersytety potrzebują nie tylko środków finansowych, ale również odwagi i elastyczności, by sięgać po nowe modele współpracy z sektorem publicznym i prywatnym. Innowacyjne finansowanie staje się dziś kluczowym narzędziem rozwoju uczelni, zarówno w zakresie infrastruktury, jak i badań naukowych oraz dydaktyki. Nowe modele finansowania w szkolnictwie wyższym to przede wszystkim sposób myślenia o zarządzaniu i inwestowaniu w przyszłość. Aby sprostać wyzwaniom współczesności, musimy umiejętnie łączyć różne źródła kapitału – publiczne, europejskie, prywatne i filantropijne – które zapewnią stabilność i odporność uczelni na zmiany – powiedział kanclerz UW.
Ogólnounijny przegląd modeli finansowania inwestycji szkolnictwa wyższego (CAPEX) zaprezentował Tom Boland. W prezentacji przeanalizowane zostały publiczne źródła finansowania, dostępne finansowanie zewnętrzne (umowy badawcze, fundusze UE, źródła filantropijne itp.), wewnętrzne źródła dochodów (opłaty z czesnego, opłaty studenckie, inne działania generujące dochód), finansowanie oparte na wynikach, a także przykłady innowacyjnych sposobów finansowania.
