Co to był za wieczór! Wczoraj w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Cieszynie miał miejsce wyjątkowy występ Zespołu Pieśni i Tańca “Śląsk” im. Stanisława Hadyny. Koncertem zatytułowanym – za Stanisławem Wyspiańskim – “A to Polska właśnie” uczczono 107. rocznicę powołania Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.
Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, powołana przez polskich działaczy w Cieszynie 19 października 1918 roku, była pierwszym formalnym rządem na ziemiach polskich po upadku Austro-Węgier. Jej głównym celem było przejęcie administracji od władz austriackich i przyłączenie regionu do odradzającej się Polski. Rada, złożona z przedstawicieli lokalnych środowisk politycznych, społecznych i religijnych, symbolizowała dążenie mieszkańców do samostanowienia. Była także przykładem skutecznej samoorganizacji Polaków w okresie odbudowy państwowości, a jej działalność stała się ważnym punktem odniesienia w historii walk o przynależność narodową Śląska Cieszyńskiego.
To już tradycja, iż podczas dorocznych koncertów upamiętniających powstanie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego honorowane są osoby zasłużone dla miasta. Również i w tym roku tak się stało, a Nagroda Miasta Cieszyna w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury – zgodnie z wrześniową decyzją Rady Miejskiej Cieszyna – trafiła do prof. dra hab. Roberta Mrózka, cieszyniaka z krwi i kości, polskiego językoznawcy, onomasty. Mimo oddalenia od głównych ośrodków naukowych jest postacią rozpoznawalną w skali ogólnopolskiej i międzynarodowej, zwłaszcza w środowisku onomastycznym, co znalazło odbicie w jego przynależności do m.in. Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przy Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, Komisji Onomastycznej Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk czy Komisji Onomastyki Słowiańskiej Międzynarodowego Komitetu Slawistów.
Nagroda dla prof. dra hab. Roberta Mrózka została przyznana za całokształt jego działalności w dziedzinie badań, edukacji, upowszechniania i upamiętniania dla przyszłych pokoleń nazewnictwa i historii Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego na przestrzeni 50 lat pracy w Cieszynie i dla Cieszyna. Niestety laureat nie mógł osobiście odebrać zaszczytnego lauru. W jego imieniu zrobił to Dariusz Gruszka-Probst, wieloletni dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. A. Osuchowskiego w Cieszynie. Dodajmy, iż szkoła ta w tym roku obchodzi swoje 130-lecie, a prof. Robert Mrózek jest jej absolwentem. I to właśnie byli pracownicy tejże placówki wyszli z inicjatywą przyznania w 2025 roku cieszyńskiemu naukowcowi Nagrody Miasta Cieszyna w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury.
Znany daleko poza Śląskiem Cieszyńskim prof. Robert Mrózek urodził się 17 czerwca 1942 r. w Cieszynie. Mieszka tu do dziś. Jest emerytowanym prof. Uniwersytetu Śląskiego, Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie. Wykształcenie zdobywał we wspomnianym już I Liceum Ogólnokształcącym im. A. Osuchowskiego w Cieszynie (1957-1961), a po maturze podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Z dyplomem w ręku rozpoczął pracę w Cieszyńskim Centrum Kultury, następnie na Uniwersytecie Śląskim (najpierw w Studium Nauczycielskim w Cieszynie, w 1972 r. przekształconym w Filię Uniwersytetu Śląskiego, następnie na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego). Stopień doktora prof. Robert Mrózek uzyskał na podstawie rozprawy „Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego”, która stała się w międzyczasie kanonem historii nazw Śląska Cieszyńskiego, używanym i cytowanym w niezliczonych późniejszych publikacjach innych autorów na temat historii Cieszyna. Habilitował się w 1991 r. w Instytucie Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk pracą pt. „System mikrotoponimiczny Śląska Cieszyńskiego w XVIII w.” Obie prace zostały opublikowane w formie książkowej, tak jak i wydana w 2010 roku praca pt. „Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej”.
Zainteresowania badawcze Roberta Mrózka na całej jego drodze naukowej skupiły się na problematyce językowej Śląska Cieszyńskiego dialektologicznej, historycznojęzykowej i przede wszystkim onomastycznej. Rezultaty jego pracy badawczej znalazły wyraz w trzech monografiach, dwunastu tomach zbiorowych redagowanych, w ponad 100 artykułach i 50 innych pracach opublikowanych w prestiżowych czasopismach i tomach zbiorowych. Pod jego kierunkiem
powstało ponad 300 prac magisterskich i dwie prace doktorskie. Jako recenzent uczestniczył w ośmiu przewodach doktorskich, pięciu habilitacyjnych i jednym profesorskim.
Dotychczasowi laureaci Nagrody Kultury w Cieszynie, począwszy od 2000 roku, to: Jadwiga i Władysław Oszeldowie, Władysław Sosna, Władysław Rakowski, Jadwiga Smykowska, Jan Raszka, Irena Kwaśny, Joanna Sikora, Jan Gruchel, Jerzy Pustelnik, Leon Miękina, Karol Franek, Hilary Drozd, Danuta Sikora, Tadeusz Kopoczek, Jerzy Wałga, Grażyna Stawarska, Władysław Wilczak, Jolanta Dygoś, Władysława Magiera, Zdzisław Glajcar, Jan Herma, Izabela Kula, ks. Janusz Sikora, Anna Gociek, Ludwik Mendroch, Beata Sabath, Alina Rakowska, Mariusz Makowski, Izabela Tymich, Piotr Gruchel, Jerzy Kronhold, Michael Morys-Twarowski, Eugeniusz Raabe, Dorota Herok, Bogdan Firla, prof. Daniel Kadłubiec, Zbigniew Machej, Leszek Gańczarczyk, Leszek Samiński w 2024 roku.
Organizatorami dzisiejszego podniosłego, patriotyczno-artystycznego wydarzenia byli Teatr im. Adama Mickiewicza i miasto Cieszyn. Znaczenie tego przedsięwzięcia dla całego regionu doceniły również władze Powiatu Cieszyńskiego oraz Wodociągi Ziemi Cieszyńskiej, które udzieliły swojego wsparcia. Zainicjowana przez cieszyński teatr czterostronna kooperacja już po raz trzeci ukazuje, jak wiele dobrego można zdziałać wspólnie – tak samo jak przed 107 laty. Patronat medialny nad wydarzeniem objęły natomiast “Głos Ziemi Cieszyńskiej” i “Kronika Beskidzka”.
Koncert „A to Polska właśnie” w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca “Śląsk” ukazał dziś publiczności piękno kultury narodowej, na tle bogactwa spuścizny regionalnej. Całokształt widowiska stanowiły ludowe pieśni i tańce, charakterystyczne dla poszczególnych regionów Polski, wzbogacone choreografiami tańców narodowych. Przeważającą część programu stanowiły kompozycje lub opracowania muzyczne Stanisława Hadyny oraz układy choreograficzne Elwiry Kamińskiej – duetu twórców potęgi „Śląska”. Interpretacja pieśni i tańców w stylizowanych kostiumach scenicznych w wykonaniu artystów zespołu spotkała się dziś z gromkimi brawami.
fot. Małgorzata Krawczyk
