Wada postawy to zespół nieprawidłowości, jakie występują w pozycji człowieka. Są to niewielkie odchylenia, które należy korygować ćwiczeniami biernymi, jak i czynnymi (1). U dzieci przedszkolnych i w wieku szkolnym możemy w tej chwili zaobserwować wiele wad postawy.
Najczęściej wady postawy dotyczą:
- pleców (plecy okrągłe, wklęsłe, okrągło-płaskie, płaskie),
- kończyn dolnych (stopa płaska i stopa płasko-koślawa),
- klatki piersiowej (lejkowata, kurza, nadmierna kifoza piersiowa, boczne skrzywienie kręgosłupa),
- kolan (koślawe, szpotawe, zniekształcenia statyczne kończyn dolnych).
Wymieniłam cztery rodzaje wad postawy, które dzielą się jeszcze na bardziej szczegółowe. Są one bardzo często niezauważalne. Dopiero gdy wadę tę zauważa lekarz ortopeda lub fizjoterapeuta, zalecane są odpowiednio dobrane ćwiczenia.
Chcę opisać i zarazem omówić wady najczęściej spotykane u dzieci: plecy okrągłe (pogłębienie kifozy piersiowej) oraz plecy wklęsłe (pogłębienie lordozy lędźwiowej).
Plecy okrągłe są często spotykane u dzieci chorujących na astmę oskrzelową, gruźlicę czy mukowiscydozę, jak również u dzieci spędzających dużo czasu przy komputerze. Boczne skrzywienie kręgosłupa bierze swoje początki od braku ruchu, nieprawidłowej postawy przyjmowanej przy siedzeniu. Ponadto szkodliwe są: noszenie przedmiotów na jednym ramieniu, otyłość (zła dieta), jak również brak aktywności fizycznej.
Czynnikiem, który w tej chwili najczęściej sprzyja powstaniu pleców okrągłych, jest zbyt długie używanie telefonu. Urządzenia te nie mają dużego ekranu oraz posiadają niewielką klawiaturę, dlatego bardzo często pochylamy się, by lepiej zobaczyć to, co jest na ekranie.
W plecach okrągłych osłabieniu ulega przede wszystkim prostownik grzbietu odcinka piersiowego, osłabione są też mięśnie, które ściągają łopatki.
Jeśli przyjrzeć się bliżej, ta mała aktywność mięśni sprawia, iż tułów dziecka jest pochylony w przód, co zwiększa kifozę piersiową. Z kolei mięśniami przykurczonymi są mięśnie piersiowe, mięśnie zębate przednie. Nadmierne napięcie tych mięśni sprawia, iż niemożliwe jest cofnięcie barków i zbliżenie łopatek do kręgosłupa. W ten sposób osobie z wadą ciężko jest przyjmować postawę skorygowaną (2).
Aby niwelować tę wadę, dzieciom i młodzieży proponuje się uprawianie sportu (szczególnie pływanie stylem grzbietowym), a także przyjmowanie pozycji skorygowanej podczas wszystkich czynności dnia codziennego.
Plecy wklęsłe (pogłębienie lordozy lędźwiowej) są spowodowane zwiększeniem wygięcia lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Wada ta może być wrodzona, ale występuje jednak najczęściej jako nabyta.
Do wrodzonych czynników należą: nieprawidłowe ustawienia kości krzyżowej, kręgozmyk, a do nabytych: krzywica, gruźlica kręgosłupa, dystonia mięśniowa, osłabienie mięśni prostego brzucha.
Jest wiele czynników mających wpływ na wielkość i ukształtowanie wady. Są to: wiek, typ somatyczny, napięcie i długość mięśni stabilizujących stawy biodrowe.
Dzieci w tej niedoskonałości charakteryzują się wypiętym brzuchem. W tym przypadku głównym celem ćwiczeń jest umiejętność utrzymywania prawidłowej postawy, rozciąganie mięśni przykurczonych i wzmocnienie mięśni rozluźnionych. Zaleca się jazdę na rowerze, narciarstwo, jak również przyjmowanie pozycji klęczącej.
Jeżeli zależy nam na zdrowym kręgosłupie dziecka, musimy zapewnić mu odpowiednie warunki środowiskowe:
- prawidłowe odżywianie,
- nieprzeciążanie nauką i pracą,
- dobre warunki pracy (biurko, krzesło, oświetlenie),
- odpowiednią ilość snu (w odpowiednim miejscu),
- ruch na świeżym powietrzu (3).
Obecnie wady postawy występujące u dzieci stają się coraz bardziej powszechne. Zaczynają się już w okresie przedszkolnym. Są grupy przedszkolne i klasy szkolne, w których 30 proc. dzieci boryka się z tym problemem.
Wyodrębniamy dwa rodzaje wad:
- nieprawidłowa postawa wynikająca z przyzwyczajenia – konieczny jest udział w zajęciach korekcyjnych,
- faktyczna wada postawy – konieczne jest leczenie przez fizjoterapię, a w ostateczności choćby operacja.
Skutków wad postawy jest niezwykle dużo, poczynając od obniżenia ogólnej sprawności, siły, wytrzymałości, zmniejszenia wydolności układu krążenia, zniekształceń kręgosłupa, co prowadzi do inwalidztwa, jak i pogorszenia sprawności psychicznej (4).
Profilaktykę dzielimy na następujące obszary:
- prewencja pierwotna – ma na celu promocję zdrowia, kierowana jest do wszystkich, polecana jest osobom zdrowym, zapobiega przyjmowania wadliwej postawy ciała (5);
- profilaktyka wtórna – zalecana jest osobom, u których widoczne są już niewielkie nieprawidłowości, powrót do prawidłowej postawy jest możliwy, ćwiczenia wykonywane są m.in. na zajęciach korekcyjnych;
- profilaktyka trzeciorzędowa – potrzebna jest osobom z wadami postawy, u których występują zmiany funkcjonalne i strukturalne; prawidłowa postawa ciała już nie jest możliwa, udaje się zatrzymać rozwój wady oraz zmniejszyć skutki (6).
Pierwszymi sprzymierzeńcami dzieci w walce o zdrowie powinni być ich rodzice, którzy zachęcą pociechy do uprawiania sportu albo – co najlepsze – sami dadzą przykład i aktywnie spędzą czas z dzieckiem, a następnie zniwelują z menu „śmieciowe” jedzenie.
Rodzice często nie zdają sobie sprawy ze skutków, jakie niosą ze sobą wady postawy. Edukacja rodziców powinna być priorytetem w działaniach rządu, ministerstwa zdrowia, lekarzy, fizjoterapeutów, jak i nauczycieli wychowania fizycznego. Uświadomienie rodziców i nauczycieli jest tu gwarantem skutecznej profilaktyki.
Warto więc dbać o wyrabianie nawyku prawidłowej postawy oraz odrzucać wszelkie niesprzyjające sytuacje, które mogą utrudniać utrzymanie odpowiedniej pozycji. Do obowiązków rodziców i nauczycieli należy jak najwcześniejsze rozpoznawanie nieprawidłowości w rozwoju dziecka i skierowanie go na badania profilaktyczne. Szybkie wykrycie wad może pomóc w zniwelowaniu pogłębienia nieprawidłowej postawy, jak i nieprawidłowości z tym związanych. Po wykryciu wady postawy najważniejsze jest dostosowanie odpowiednich zestawów ćwiczeń, które pomogą ją niwelować.
Angelika BAR-WIŚNIEWSKA, nauczycielka wychowania przedszkolnego w Przedszkolu Samorządowym nr 117 we Wrocławiu
(1) A. Wawrzyniak, M. Tomaszewski, J. Mews, A. Jung, B. Kalicki, Wady postawy u dzieci i młodzieży jako jeden z głównych problemów w rozwoju psychosomatycznym, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2017, 13 (1).
(2) S. Owczarek, M. Bondarowicz, Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2010.
(3) S. Owczarek, Atlas ćwiczeń korekcyjnych, Korso, Warszawa 2016.
(4) A. Górecki, J. Kiwerski, I. M. Kowalski, W. Marczyński, J. Nowotny, M. Rybicka, U. Jarosz, M. Suwalska, W. Szelachowska-Kluza, Profilaktyka wad postawy u dzieci i młodzieży w środowisku nauczania i wychowania – rekomendacje ekspertów, „Rocznik Medyczny” 2009; s. 168–177.
(5) O. Nowotny-Czupryna, Profilaktyczne aspekty diagnostyki i terapii wad postawy ciała, [w:] J. Nowotny, Wady postawy ciała dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji, Bielsko-Biała, 2009.
(6) Tamże.
TEN ARTYKUŁ POWSTAŁ W RAMACH PROCEDURY AWANSU ZAWODOWEGO. DZIEL SIĘ WIEDZĄ I DOŚWIADCZENIEM Z „KURIEREM”. POMOŻEMY CI W AWANSIE ZAWODOWYM I WSPÓLNIE ZAINSPIRUJEMY INNYCH! SZCZEGÓŁY – TEL. 739 290 210.
