Elbląskie wodociągi inspirują do zmiany myślenia
O wartości programów edukacyjnych, ich efektach, a także wyzwaniach związanych z tego typu działaniami Tomasz Popławski rozmawia z Markiem Misztalem, prezesem zarządu Elbląskiego Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.
Jakie wartości starają się państwo zaszczepić w młodym pokoleniu w ramach programów edukacyjnych?
Zasadnicza idea naszych kampanii polega na uczeniu dobrych nawyków, z których nie tylko mają skorzystać sami adresaci, ale i ich najbliżsi, i nie tylko.
Do tej pory przeprowadziliśmy trzy kampanie edukacyjno-promocyjne: „Powody mam, o rury dbam”, „Mam powody do picia elbląskiej wody” i „Elbląska kranówka – zdatna do picia, warta odkrycia”.
Każda z nich dotyczyła innego, bliskiego nam, tematu. Przykładowo w kampanii „Powody mam, o rury dbam” wyjaśnialiśmy, czego nie należy wrzucać do kanalizacji, by zapobiec zatorom. Tutaj zależało nam na tym, żeby uświadomić, iż kanalizacja to nie śmietnik, a istotny element miejskiej infrastruktury, na który każdy z nas ma wpływ. W drugiej zachęcaliśmy do picia kranówki, podkreślając, jak wiele korzyści niesie ten nawyk. W ostatniej, przeprowadzonej w tym roku, opowiadaliśmy, dlaczego nasza kranówka jest zdatna do picia, skąd się bierze i jaki proces przechodzi, zanim trafi do naszych kranów.
Pomimo tego, iż na pierwszy rzut oka tematy wydają się mało interesujące dla dzieci, to dzięki temu, iż opowiada o tym Zuzia, dziewczynka stająca się w wyjątkowych chwilach superbohaterką, stały się one przystępne, a najmłodsi mogą się z nią identyfikować i zachowywać jak ona. Poprzez nasze działania staramy się nie tylko nauczyć najmłodszych, jak świadomie korzystać z zasobów naturalnych, ale także: jak dbać o wspólne dobro. Z czasem mogą one nie tylko same podejmować świadome decyzje, ale też wpływać na postawy dorosłych – rodziców, dziadków czy sąsiadów. W ten sposób przedszkole czy szkoła stają się ważnym ogniwem w budowaniu bardziej zrównoważonej, odpowiedzialnej społeczności.
Dlaczego edukacja o wodzie i ściekach powinna zaczynać się już w wieku szkolnym?
To właśnie wtedy kształtują się podstawowe nawyki, które dzieci zabierają ze sobą w dorosłość. Im wcześniej młodzi ludzie zrozumieją, iż woda to nie tylko produkt, który po prostu leci z kranu, ale cenny i ograniczony zasób naturalny, tym większa szansa, iż będą potrafili mądrze i odpowiedzialnie z niej korzystać. Budujemy też tym samym świadomość ekologiczną – dzieci uczą się, skąd pochodzi woda, jak wygląda jej obieg w przyrodzie, co dzieje się ze ściekami i jak istotną rolę odgrywają oczyszczalnie. Dzięki temu łatwiej jest im zrozumieć, iż nie wszystko, co z pozoru znika w odpływie czy toalecie, naprawdę „znika” bez śladu. Poznają także konsekwencje niewłaściwego postępowania – zarówno dla środowiska, jak i dla zdrowia ludzi.
O tych tematach możemy nie tylko opowiadać, ale przede wszystkim doświadczać. Można je wpleść w lekcje przyrody, chemii czy biologii, organizować wycieczki do oczyszczalni ścieków, prowadzić eksperymenty i obserwacje. Taka forma nauki nie tylko wzbudza ciekawość, ale sprawia, iż dzieci lepiej rozumieją techniczne i przyrodnicze aspekty codziennego życia.
Czy podejmują państwo działania edukacyjne także dla dorosłych mieszkańców?
Tak jak wspominałem – to dzieci pomagają nam wpływać na dorosłych. Nasze działania dla starszych mieszkańców mają na celu przede wszystkim budowanie świadomości, iż woda w kranie nadaje się do picia. To niesamowite, jak wiele mitów na ten temat pokutuje w społeczności. Staramy się uczestniczyć w wydarzeniach miejskich, serwując naszą elbląską kranówkę, rozmawiając i dzięki temu trafiać bezpośrednio do naszych odbiorców. Udało nam się przekonać władze miasta – prezydenta i wiceprezydentów – do tego, by w ich gabinetach podawano do picia naszą elbląską kranówkę. Chcielibyśmy także zachęcić naszych lokalnych restauratorów czy np. właścicieli klubów fitness, by w tych miejscach były informacje o tym, iż można pić wodę z kranu. Na Zachodzie od lat w restauracjach można dostać za darmo wodę kranową. Chcielibyśmy, aby ten nawyk trafił i do naszych lokali, może uda nam się stworzyć w Elblągu sieć „Miejsc Przyjaznych Wodzie”? Do tych celów wykorzystujemy nasze media społecznościowe, przedstawiając korzyści ze zmiany wody butelkowanej na kranową, tak samo, jak edukujemy o odpowiedzialnym korzystaniu z kanalizacji.
W jakiej formie prowadzą państwo działania edukacyjne? Czy są to lekcje, warsztaty, konkursy, wydarzenia plenerowe?
Nasza ostatnia kampania skierowana jest do dzieci i młodzieży szkolnej, dlatego przygotowaliśmy gotowe scenariusze zajęć dla nauczycieli – z propozycjami eksperymentów i prezentacjami. Do każdej ze szkół trafił komplet materiałów drukowanych – książeczek i ulotek, które dostarczały dzieciom wymaganą dawkę wiedzy. Dodatkowo każdej z kampanii towarzyszyły konkursy: plastyczne czy filmowe. Zadaniem uczestników było np. wymyślenie towarzyszki dla Zuzi i tak powstała Kranelka, stworzenie nadruku na koszulki czy nagranie krótkiego filmiku zachęcającego do picia kranówki. Za każdym razem odzew był zauważalny – otrzymywaliśmy po kilkadziesiąt prac, widać więc, iż trafiamy z naszą tematyką na podatny i żyzny grunt, co cieszy – bo jesteśmy pewni, iż przy okazji tych działań dzieci i młodzież na pewno przyswajają sporo wiedzy, a to jest naszym głównym celem. Ważnym elementem naszego programu edukacyjnego jest także montaż w jak największej liczbie szkół i przedszkoli ogólnodostępnych poidełek z dostępem do wody pitnej (były one także nagrodami dla szkół laureatów głównych nagród w konkursach towarzyszących ostatniej kampanii). To także buduje świadomość łatwo i wszędzie dostępnej, bezpiecznej wody z kranu.
Czy zauważają państwo realny wpływ edukacji na postawy mieszkańców – np. w zakresie oszczędzania wody lub adekwatnego korzystania z kanalizacji?
W tak krótkiej perspektywie czasowej trudno jest ocenić, na ile wpłynęliśmy na zmianę postaw; to proces, który trwa i jest rozłożony w czasie. Na pewno przy każdej kampanii widzimy coraz większą świadomość, w szczególności wśród najmłodszych odbiorców. Coraz częściej słyszymy w rozmowach, iż dzieci piją wodę z kranu, rozpoznają Zuzię z poprzednich książeczek. Dorośli także coraz częściej deklarują zmianę postaw. Mamy naprawdę mocne argumenty, ważne tylko, żeby dotrzeć z nimi do jak najszerszego grona odbiorców. Staramy się to robić, licząc, iż ze jakiś czas zobaczymy realne efekty, które zaczynają kiełkować już teraz.
Z jakimi największymi wyzwaniami mierzą się państwo podczas realizacji programów edukacyjnych? Jakie nowe działania lub projekty edukacyjne planują państwo wprowadzić?
Sama realizacja kampanii nie jest dużym wyzwaniem. Agencja, z którą współpracujemy, ma ogromne doświadczenie na tym polu, więc wszystko jest dobrze zaplanowane, zaprojektowane i skoordynowane. Muszę też przyznać, iż elbląskie szkoły bardzo chętnie angażują się w nasze inicjatywy, a media, z którymi współpracujemy, dają nam także duże, realne wsparcie. Wyzwaniem jest jedynie cel, który chcemy osiągnąć, czyli autentyczna zmiana nawyków u odbiorców i obalenie pokutujących u mieszkańców mitów, które narastały przez lata. Musimy zmierzyć się z adekwatnym doborem narzędzi, dzięki których chcemy na tę zmianę wpłynąć. Póki co nasze działania kierowaliśmy do najmłodszych i to prawdopodobnie przez cały czas będzie nasz główny kierunek. Chcielibyśmy jedynie skonsolidować te aktywności i przygotować kompleksowy program edukacyjny, zawierający elementy wszystkich do tej pory przeprowadzonych kampanii. Idealnie byłoby, gdyby zajęcia prowadzili nasi pracownicy-edukatorzy. Rozważamy także poszerzenie oferty o organizację regularnych wycieczek do naszych zakładów: Zakładu Oczyszczalni Ścieków czy Produkcji Wody, bo nic lepiej nie uczy, niż obraz, słowo i doświadczenie, o czym wcześniej wspominałem. Wymaga to jednak od nas wypracowania odpowiednich procedur czy scenariuszy, bo nie zapominajmy o tym, iż jest to infrastruktura krytyczna. Patrząc na nasze ostatnie doświadczenia – na pewno chcielibyśmy opracować odpowiedniki kampanii dziecięcych, z tym iż stricte skierowane dla osób dorosłych. Widzimy, jak wiele jest na tym polu do zrobienia.
